Nhấn mạnh đất trồng lúa là tư liệu sản xuất đặc biệt và là yếu tố quyết định an ninh lương thực quốc gia nên cần phải bảo vệ nghiêm ngặt, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng nói tại phiên họp này rằng phải giữ ổn định đất lúa, đồng thời khi lập quy hoạch có liên quan đến đất lúa thì dứt khoát phải qua thẩm định và phải được Chính phủ đồng ý.
Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng cũng đã giao Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành hữu quan để hoàn chỉnh dự thảo nghị định, trình Chính phủ ban hành.
Một nhà máy nằm bên cạnh đồng ruộng ở miền Trung
Đây là những điểm quan trọng được Cổng thông tin điện tử Chính phủ phổ biến, cho thấy đất trồng lúa nói riêng và đất nông nghiệp nói chung đang bị thu hẹp dần.
* * *
Hồi tháng 11-2011, Quốc hội đã thông qua nghị quyết phải giữ được 3,8 triệu hécta đất lúa cho đến năm 2020. Tuy nhiên, các nhà khoa học và nhất là chính quyền địa phương ở Đồng bằng sông Cửu Long đều lo ngại khó thực hiện được chủ trương này.
Đồng bằng sông Cửu Long là vựa lúa lớn nhất nước với khoảng 1,8 triệu hécta, cung cấp tới 90% sản lượng gạo xuất khẩu hằng năm. Ở đây, đất trồng lúa mất nhanh không chỉ vì các địa phương đua nhau quy hoạch khu công nghiệp mà còn vì người dân tự ý chuyển mục đích sử dụng đất vì lợi ích trước mắt, trong khi chính quyền lại không có biện pháp chế tài.
Nhiều người lo ngại tới đây khi chủ trương xây dựng nông thôn mới được triển khai thì diện tích đất trồng lúa sẽ còn bị mất để làm đường giao thông, xây dựng nghĩa trang, cụm tuyến dân cư, xây dựng khu – cụm công nghiệp.
Đó là chưa kể đất lúa đã và sẽ chuyển sang trồng cây ăn trái cũng sẽ làm cho diện tích đất lúa của Đồng bằng sông Cửu Long bị thu hẹp. Điển hình như ở tỉnh Đồng Tháp, mặc dù chính quyền rất quan tâm giữ đất lúa nhưng không thể ngăn được tình trạng người dân chuyển đất lúa sang trồng màu hoặc cây ăn trái, nhất là ở các vùng ven sông, đất cồn.
Một nghịch lý kéo dài nhiều năm nay là tỉnh nào chỉ trồng lúa thì bị xem là tỉnh nghèo, vì thế các địa phương đua nhau quy hoạch mở khu – cụm công nghiệp với kỳ vọng “công nghiệp hóa” sẽ giúp địa phương mình mau giàu hơn.
Chưa có một cuộc nghiên cứu thật chi li về tình hình này nhưng rõ ràng diện tích đất trồng lúa giảm sẽ dẫn đến tình trạng thất nghiệp ở nông thôn gia tăng. Khoảng cách giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn sẽ càng xa, áp lực tăng dân số cơ học, tệ nạn xã hội… không chỉ ở nông thôn mà cả ở các đô thị có đông người nhập cư.
Có một so sánh rất cụ thể của đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi rằng cứ một hécta đất nông nghiệp bị thu hồi để làm công nghiệp thì có 10 nông dân mất việc. Mỗi năm cả nước trung bình có 73.200 hécta đất nông nghiệp chuyển sang làm công nghiệp, đồng nghĩa với việc có hơn 700.000 nông dân mất công ăn việc làm và rơi vào tình trạng không nghề, không đất, không có trợ cấp xã hội.
Trong khi đó, tỷ lệ lấp đầy các khu công nghiệp chỉ là 46% và đóng góp cho ngân sách nhà nước khoảng 1 tỉ USD. Như thế, chỉ riêng các khu công nghiệp đã hình thành thì vẫn còn 54% đất bỏ hoang, đây là một sự lãng phí rất to lớn.
Điều đó nói lên rằng hiện nay việc quy hoạch đất cho các khu công nghiệp được thực hiện một cách rất tùy tiện và duy ý chí. Không ít địa phương cấp huyện cũng đua nhau lấy đất trồng lúa thuộc loại tốt nhất của nông dân để xây dựng các khu công nghiệp, nhưng rồi cuối cùng lại bỏ hoang.
