Có thể nói nước bọt là điều kỳ diệu bị lãng quên trong cơ thể người. Chất lỏng sủi bọt này là một chất đa năng: phân phối hormone, giữ cho răng nguyên vẹn và thậm chí còn giữ lại những dấu vết tổ tiên đã mất của chúng ta nữa.
Thế giới của nước bọt có thể hơi kỳ quặc khi bác sĩ sử dụng nó như một loại vắc-xin hoặc sửa đổi nó để trở thành thứ thuốc giảm đau mạnh nhất thế giới. Nhưng vẫn còn có nhiều điều chúng ta thực sự chưa biết về nước miếng.
Nước miếng loài ếch thay đổi cấu trúc
Nhiều tranh ảnh biếm họa mô tả những con ếch đang bắt ruồi bằng lưỡi của chúng. Những sinh vật lưỡng cư bắt côn trùng với sự kết hợp giữa tốc độ, độ chính xác và độ dính của nước miếng. Khi con ếch phát hiện thấy một miếng mồi ngon, nó sẽ thè dài ra chiếc lưỡi mềm gấp 10 lần so với con người. Điều này cho phép con vật vỗ mạnh lưỡi vào mọi ngóc ngách và xó xỉnh để bắt mồi.
Lúc lưỡi ếch bắn về phía trước và kết nối với con mồi, nước bọt của nó còn loãng. Nhưng trong khoảnh khắc khi lưỡi rút lại, nước bọt của nó đặc còn hơn cả mật ong. Chất lỏng thấm vào mọi ngóc ngách của con mồi, đặc sệt, khiến con vật không thể thoát khỏi miệng ếch.
- Xem thêm: 5 lý do nên xét nghiệm DNA bằng nước bọt
Quá trình này không tốn chút hơi sức nào của động vật lưỡng cư. Lực búng đẩy lưỡi bắn tới trước và quất ngược trở lại là tất cả công việc. Để hiểu rõ hơn về tất cả những gì diễn ra bên trong nước miếng, các nhà khoa học đã đặt một máy đo tốc lực vào miệng của 18 con ếch. Thiết bị này đo tính chất của chất lỏng, đồng thời xác định tnh cô đặc của các protein chuỗi dài cũng góp phần vào quá trình.
Vai trò sinh sản của nước miếng
Philematology là ngành nghiên cứu về nụ hôn. Khi các nhà khoa học xem xét những đôi môi căng mọng, họ phát hiện thấy những điều thú vị. Ngay từ ban đầu, đa số mọi người đều xem nước miếng trong miệng của những người khác như một thứ kém lãng mạn nhất. Nhưng nó đóng một vai trò mạnh mẽ hơn trong việc tái sinh sản mà không mấy ai biết được.
Khi các nhà nghiên cứu khảo sát một đôi tình nhân trẻ, yêu cầu họ âu yếm nhau và sau đó phân tích về hormone của họ. Chỉ mới nắm tay nhau thôi, nhưng đôi uyên ương đã trải nghiệm cùng một lợi ích về việc cùng giảm được lượng hormone gây stress (cortisol) đồng thời gia tăng lượng hormone gắn bó (osytoxin) khi hai người hôn nhau.
Theo thuật ngữ tiến hóa, nụ hôn có thể đã tác động đến các hormone này, cả hai đều được xem như chìa khóa giúp cho việc sinh sản thành công. Một cuộc phân tích trước đó cũng phát hiện ra bằng chứng cho thấy có testosterone trong nước miếng, đó là homone làm tăng ham muốn tình dục.
Các triết gia nhận thấy nam giới thích loại nụ hôn miệng mở rộng, thô thiển và tùy tiện hơn phụ nữ. Có khả năng là thiên nhiên đã thiết kế như vậy để chuyển testosterone từ nam giới sang bạn tình của mình để cô ta cũng cảm nhận được tâm trạng.
Không thể dừng cơn khát
Những người đi trong sa mạc nói rằng: “Nước miếng trong miệng tôi chứa tới 98% là nước, nhưng sao tôi vẫn thấy khát?” Để giữ nước, các tế bào phải hấp thụ các chất lỏng ít cô đặc hơn là các chất lỏng có sẵn trong cơ thể. Mặt khác, nước miếng chứa nhiều các enzyme và protein đến độ nó cô đặc hơn nhiều so với nước. Khi một người chỉ ưa nhổ nước bọt, một vòng lẩn quẩn chẳng bao lâu sẽ xảy ra.
Vì nhổ nước bọt không làm giảm cơn khát. Khi cơ thể mất nước, khiến nước miếng lại càng cô đặc hơn. Tuy trong nước bọt có thể chứa 98% nước, nhưng nó không đủ nước để duy trì sự sống.
Chứng rối loạn khô miệng
Một số người không thể sản xuất đủ nước miếng. Thoạt nghe có vẻ không đến nỗi nào, nhưng hậu quả của nó thật kinh khủng hơn bạn tưởng. Nước bọt bao phủ mọi thứ trong miệng bằng một lớp mỏng, không tới một mililit, nhưng nó đóng một vai trò quan trọng trong sức khỏe răng miệng.
Nếu không có thứ chất lỏng sủi bọt này, một căn bệnh gọi là “khô miệng” xuất hiện. Các bệnh nhân sẽ bị sâu răng nhanh chóng và nhiễm trùng nấm men cùng với những sự cố khó chịu răng miệng khác.
Khả năng bảo vệ của nước bọt bắt nguồn từ những thứ trong nó. Khoảng 98% là nước, phần còn lại là chất nhầy, chất điện giải, enzyme và các chất kháng khuẩn. Chức năng của chúng là phân hủy chất béo, tinh bột, giúp dễ nuốt, bảo vệ răng và nướu khỏi acid và các vi khuẩn.
Nước miếng còn có một khả năng đáng chú ý khác. Quá trình nhai hoặc nghiến răng có thể gây áp lực lớn trên răng. Nhờ có protein nước miếng, răng sẽ trượt vào nhau, thay vì đâm thẳng vào men răng. Không có nước miếng, những chiếc răng sẽ bị phá hủy chỉ trong vòng vài năm.
Thay thế cho morphine
Những loại thuốc giảm đau mạnh nhất là nhóm opioids, trong đó có morphine. Nếu sử dụng lâu ngày sẽ sinh ra kháng thuốc, nghiện ngập và tử vong khi dùng quá liều. Năm 2006, một loại peptide thay thế thuốc giảm đau tên là opiorphin đã được phát hiện trong nước miếng của con người. Nó làm gia tăng quyền lực của enkephalin, một loại peptide opioid, và là thuốc giảm đau tự nhiên của cơ thể.
Tương tự như morphin, enkephalin kết nối với các vị trí trên cột sống và chặn lại những tín hiệu báo đau đến não. Vì hai peptide xuất hiện tự nhiên trong cơ thể, chúng không đi kèm với những nguy hiểm giống như những thuốc giảm đau thuộc nhóm opioid thông thường.
Tuy nhiên, chúng vẫn có những thiếu sót. Opiorphin không đến được tất cả những nơi mà morphin có thể đến được. Nó vẫn bị tính chất cục bộ, chỉ ràng buộc với bất cứ nơi nào enkephalin được phóng thích. Trong những năm gần đây, một phiên bản điều chỉnh của peptide nước miếng đã được tạo ra để khắc phục vấn đề này. Được gọi là STR-324, hợp chất được tiêm vào để kiểm soát cơn đau sau phẫu thuật.
Vắc-xin từ miệng mèo
Khi điều tra một bác sĩ có biểu hiện làm ăn phi pháp ở Chicago, họ đã gặp một chuyện lạ. Năm 2016, họ phát hiện ra rằng Ming Te Lin tin vào việc tiêm vắc-xin bằng đường miệng, với hai thành phần kỳ quặc. Một là vodka, có lẽ mua từ cửa hàng rượu địa phương. Thứ hai là nước miếng của một con mèo.
Đối với Lin, đây không phải là lần đầu tiên. Bác sĩ vẫn cho các bệnh nhân của ông ta uống món “nước miếng mèo và rượu” trong hơn 10 năm qua. Đứa trẻ nhỏ nhất mà ông ta cho uống mới được bảy ngày tuổi. Lin, một bác sĩ dị ứng và miễn dịch học, đã chọn phương thuốc “vodka và nước miếng mèo” vì ông tin rằng chúng có thể điều trị các chứng dị ứng.
Không có bệnh nhân nào của ông, hay bố mẹ của họ, đã phàn nàn gì cả. Do Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ không tán thành nước miếng mèo, Lin đã bị đình chỉ việc khám chữa bệnh. Ông cũng phải đối mặt với các cáo buộc nghiêm trọng khi ký vào các văn bản nhà nước, tuyên bố rằng bất kỳ mũi tiêm nào ông cho các bệnh nhân chưa đủ tuổi đều là theo quy ước.
Trường hợp Lyssinum
Năm 2018, thế giới y học đã chật vật với một phương thuốc có tên là Lyssinum. Nếu có ai để ý nhìn qua cái tên và nghiên cứu các thành phần, đa số sẽ bỏ đi chai thuốc. Vì Lyssinum là nước bọt được lấy từ một con chó dại. Bệnh dại là bệnh lây lan qua nước miếng bị nhiễm bệnh và phần lớn thường gây tử vong cho người.
Một cuộc tranh cãi dữ dội năm 2018 đã bùng phát từ tuyên bố của một nhà thiên nhiên liệu pháp người Canada rằng cô đã sử dụng phương thuốc cho một đứa trẻ. Cậu bé tên Jonah, lên 4 tuổi, trốn dưới bàn học và gầm gừ với mọi người. Cậu đã bị một con chó cắn trong quá khứ, mà nhà thiên nhiên liệu pháp đã đổ lỗi cho các vấn đề hành vi của cậu ta.
- Xem thêm: Điều trị bệnh lao phải “đúng – đủ – đều”
Tuy biện pháp khắc phục được cho là có hiệu quả, nhưng sự cố đã báo động các bác sĩ. Ngoài nguy cơ nhiễm trùng rõ rệt, không có bằng chứng nào cho thấy Lyssinum là một sản phẩm an toàn hoặc thậm chí nó còn có hiệu quả.
Buôn bán phi pháp nước miếng
Ở Nam Phi, nước miếng, nhất là nước miếng xuất phát từ các bệnh nhân lao (TB), là mặt hàng nóng trên thị trường chợ đen. Những người mua khỏe mạnh mang các chiếc lọ đựng đờm nhỏ đến các phòng khám sức khỏe, tuyên bố đờm là của họ.
Khi xét nghiệm xác nhận rằng chất lỏng dương tính với bệnh lao, kẻ lừa đảo nhận được thẻ phòng khám chứng nhận có bệnh. Thẻ này sau đó được sử dụng để nhận trợ cấp khuyết tật từ bộ phát triển xã hội. Khoản trợ cấp tạm thời trả khoảng R1.000 (khoảng 75 USD) mỗi tháng.
Vì những kẻ lừa đảo có thể hưởng lợi từ hệ thống trong vòng vài tháng, chúng không ngần ngại tìm mua những lọ đờm, dao động trong khoảng R50 và R100 (khoảng 4 USD đến 8 USD). Kiểu buôn bán phi pháp này đang phát triển mạnh ở thành phố Cape Town, nơi thất nghiệp và nghèo đói đang bóp nghẹt nhiều gia đình.
Khi ai đó được chẩn đoán mắc bệnh lao, người này liền bán nước bọt của họ. Một tay buôn kiêm bệnh nhân lao như vậy đến một phòng khám để điều trị, nhưng thực sự đến đó để đánh cắp các lọ đờm. Hành vi trộm cắp quá dễ dàng và các phòng khám chấp nhận nước miếng đóng chai không cần phải giám sát, là một trong những lý do vì sao nạn lừa đảo vẫn lan tràn.
