Tuổi tác không làm trí óc chậm lại – chính sự bỏ quên mới khiến nó héo úa. Trong hành trình chăm sóc người cao tuổi, Tiến sĩ Isabel Souffront đã nhìn thấy những bộ não vẫn rực sáng, vẫn háo hức học hỏi, vẫn tìm niềm vui trong từng ô chữ, từng giai điệu.
Từ câu chuyện của chính mẹ mình đến những “đại hội thể thao trí tuệ” cho người ngoài 50, bà nhắc chúng ta rằng: giữ cho bộ não tỉnh táo là một lựa chọn – và lựa chọn ấy có thể bắt đầu ngay từ hôm nay.
Sáng mùa thu, nắng rón rén qua khung cửa sổ, in lên bàn gỗ những vệt sáng mỏng như sợi chỉ. Trên bàn, một cụ ông cúi xuống tờ báo, cẩn thận viết vào ô chữ cuối cùng của buổi sáng. Mỗi con chữ không chỉ lấp đầy khoảng trống trên giấy, mà còn lấp đầy khoảng trống trong ký ức và nhịp đập tinh thần.
Với Tiến sĩ Isabel Souffront – bác sĩ chuyên khoa chăm sóc sức khỏe ban đầu cho người cao tuổi, hiện là Giám đốc Y khoa của Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Ban đầu cho Người cao tuổi Conviva tại Quận Broward, Florida – hình ảnh ấy không xa lạ. Trung tâm Conviva là một phần của Tổ chức Chăm sóc Sức khỏe Ban đầu Humana, nơi bà đã dành nhiều năm nghiên cứu và đồng hành cùng người cao tuổi trong hành trình giữ gìn sức khỏe não bộ. Bà đã chứng kiến “những năm tháng cuối đời tràn đầy cơ hội” của nhiều bệnh nhân: họ có những mối quan hệ phong phú hơn, theo đuổi những sở thích mới, và tất cả đều góp phần nâng cao mức độ viên mãn. Điểm chung không chỉ là sức khỏe thể chất, mà còn là “sự tận tâm giữ cho trí óc luôn năng động và ham học hỏi khi về già”
1. Khi “chơi” trở thành liều thuốc phòng bệnh
Bà khuyến khích loại bỏ cụm từ “quá già” khỏi vốn từ vựng, đặc biệt là khi nói về việc chơi game. Cờ vua, Sudoku, ô chữ, bài… – những trò chơi tưởng chừng đơn giản lại giúp giảm tới 9% nguy cơ mắc chứng mất trí nhớ.
Những trò chơi trí tuệ trực tuyến dành cho người ngoài 50 giống như một phòng tập thể hình… nhưng dành cho não bộ. Mỗi câu đố là một viên tạ giúp rèn sức mạnh tư duy, mỗi màn thử thách là một bước chạy trên đường đua của trí nhớ. Người chơi không chỉ so tài trên bảng xếp hạng, mà còn tự mình viết nên minh chứng rằng tuổi tác chỉ là con số – còn trí óc, nếu được luyện tập, sẽ luôn tươi mới như buổi sáng đầu tiên.
Trong bối cảnh toàn cầu đang đối mặt với dân số già và tỷ lệ trầm cảm ở người cao tuổi gia tăng, những sân chơi như vậy không chỉ mang tính giải trí. Chúng là “liều vaccine tinh thần” chống lại cô đơn, tạo cảm giác thuộc về, và giúp mỗi cá nhân duy trì sợi dây kết nối với thế giới.
2. Sức mạnh của việc dám thử cái mới
Souffront tin rằng não hoạt động nhiều nhất khi ta “thoải mái với điều không thoải mái”. Điều này không chỉ đúng với trò chơi trí tuệ mà còn với việc học một kỹ năng mới: chơi guitar, học ngoại ngữ, tham gia câu lạc bộ làm vườn, hoặc tình nguyện ở trại cứu hộ động vật.
Chơi nhạc, theo bà, là một hoạt động “cực kỳ phức tạp”, đòi hỏi đồng thời khả năng nhận thức, giác quan và vận động. Các nghiên cứu còn chỉ ra rằng chơi nhạc cụ liên quan đến việc cải thiện nhận thức tổng thể. Khi một người lớn tuổi học đàn, họ không chỉ chơi nhạc, họ đang “đánh thức” cả một hệ thống kết nối thần kinh.
3. Ăn lành – sống sáng
Chế độ ăn lành mạnh là một nền móng quan trọng của sức khỏe não bộ. Souffront khuyên: hai đến ba lần một tuần, thay thịt đỏ bằng cá hồi, cá ngừ – nguồn omega-3 tốt cho trí nhớ và khả năng học tập. Dầu ô liu, trái cây giàu chất chống oxy hóa, rau xanh, bánh mì nguyên cám, hạnh nhân, quả óc chó… – mỗi nguyên liệu đều là một “viên gạch” xây nên hàng rào bảo vệ bộ não khỏi stress và viêm nhiễm.
Nhưng điều thú vị ở lời khuyên này không chỉ nằm ở dinh dưỡng. Đó còn là một nghi lễ tự chăm sóc bản thân. Khi một người tự tay chuẩn bị bữa ăn lành mạnh, họ đang gửi một thông điệp cho chính mình: “Tôi xứng đáng với sự chăm sóc này.”
4. Vận động – đưa máu và ký ức lên não
Tập thể dục không chỉ tốt cho cơ bắp và tim mạch. Nó tăng lưu lượng máu lên não, giúp giảm nguy cơ suy giảm nhận thức. Và điều này không đòi hỏi những bài tập khắc nghiệt: một vòng dạo quanh khu phố, vài động tác yoga, hay thể dục nhịp điệu dưới nước cũng đủ để cơ thể và não bộ được “bơm” năng lượng.
Với những người hạn chế vận động, Souffront nhấn mạnh: điều quan trọng là tìm một hoạt động phù hợp – điều mà bạn có thể duy trì đều đặn, thay vì một thử thách quá sức.
5. Gặp bác sĩ – đối thoại với tuổi già
Thăm khám định kỳ với bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu không chỉ là để điều trị bệnh. Đó còn là cơ hội để phát hiện sớm các vấn đề về trí nhớ, tư duy, và lập kế hoạch tương lai khi còn chủ động. Việc sàng lọc nhận thức có thể phát hiện những thay đổi nhỏ trước khi chúng trở nên rõ rệt trong đời sống hàng ngày.
Hãy hình dung một người phụ nữ ngoài bảy mươi, ngón tay run run bấm hợp âm đầu tiên trên cây đàn guitar cũ. Âm thanh vang lên không hoàn hảo, nhưng đôi mắt bà ánh lên niềm vui thuần khiết. Đó không chỉ là âm nhạc. Đó là minh chứng rằng trí não vẫn có thể học, thích nghi, và vui sống – bất kể tuổi tác.
Câu hỏi cuối cùng, Souffront gửi đến mỗi chúng ta: “Ngày mai, bạn sẽ chọn mảnh ghép nào cho bộ não của mình?”
