Mỗi khi nghe ai đó đề cập đến xác ướp, hầu hết chúng ta nghĩ ngay đến xác ướp Ai Cập. Tuy nhiên, thực tế là con người đã tìm cách bảo tồn xác chết ở tất cả các châu lục từ hàng ngàn năm qua. Thêm vào đó, có những người khi chết được ướp xác một cách ngẫu nhiên trong môi trường tự nhiên và chúng ta sẽ thấy rằng xác ướp có thể được tìm thấy ở khắp nơi chứ không riêng gì Ai Cập.
Xác ướp trong hang Spirit, bang Nevada, Mỹ
Năm 1940, một nhóm khảo cổ bao gồm hai vợ chồng người Mỹ, Sydney và Georgia Wheeler, thực hiện nhiệm vụ khảo sát và khai quật các động khô trong khu vực Fallon bang Neveda. Một sự cố ngẫu nhiên đã dẫn họ đến một khám phá may mắn bất ngờ.
Khi đó, Sydney bị thương ở mắt cá chân trong lúc chạy trốn khỏi một con rắn chuông và hai vợ chồng đã trú ẩn trong một hang động gần đó. Tại đây, họ phát hiện bên trong hang động có hai xác ướp được bọc trong một tấm thảm cùng với 67 cổ vật nằm rải rác. Trong hai xác này có một xác ướp trong tình trạng còn tốt nhờ sức nóng của hang động.
Xác ướp nói trên là của một người đàn ông vào khoảng 45-55 tuổi. Vào thời điểm phát hiện, Bảo tàng Nevada kiểm tra và cho rằng ông ta đã chết cách đây 1.500 năm. Mãi đến năm 1994, các chuyên gia ở Đại học California sử dụng các công nghệ hiện đại để tái thẩm định và thấy rằng xác ướp đã tồn tại từ 9.400 năm trước. Xác nhận của Đại học California đã làm cho xác ướp Spirit trở thành xác ướp lâu đời nhất được tìm thấy ở Bắc Mỹ.
Điều này đã gây ra một cuộc tranh cãi quyết liệt về việc ai sẽ sở hữu những xác ướp Spirit. Bộ tộc Paiute-Shoshone ở Fallon đã yêu cầu chính phủ trả lại cho họ những xác ướp nói trên. Điều bất ngờ là bộ gien của xác ướp đã chứng minh rằng ông ta có mối liên hệ mật thiết với người Mỹ bản địa hiện đại. Xác ướp Spirit đã được bàn giao lại cho bộ tộc vào ngày 22-11-2016.
Xác ướp Tollund Man
Một xác ướp “ngẫu nhiên” khác, được gọi là Tollund Man, được phát hiện ở Đan Mạch vào những năm 1950. Ước tính ông ta khoảng 40 tuổi, được tìm thấy trong một bãi than bùn, nơi môi trường có tính axid và yếm khí (deoxygenated) đã giữ cho cơ thể và các cơ quan nội tạng của ông ta trong tình trạng tốt.
Ban đầu, người ta cho rằng đây là cơ thể của một người dân địa phương đã bị sát hại trong thời gian không lâu. Tuy nhiên, sau khi kiểm tra họ thấy rằng ông đã chết hơn 2.000 năm trước. Trong nhiều năm, các nhà khảo cổ không giải mã được bí ẩn về tình huống dẫn đến cái chết của Tollund Man.
Tuy nhiên, nguyên nhân cái chết được xác định trong cuộc khám nghiệm tử thi vào những năm 1950 là chính xác: Tollund Man bị treo cổ. Dấu vết dây thừng được tìm thấy quanh cổ ông ta, và một cuộc kiểm tra pháp y vào năm 2002 đã phát hiện lưỡi của Tollund Man đang nhô ra, điều thường gặp khi ai đó bị chết vì treo cổ.
Mặc dù cơ thể ông ta đã bị phân hủy sau khi mang lên khỏi bãi than bùn, nhưng đầu của ông ta được bảo quản cẩn thận. Khách tham quan có thể thấy nó gắn liền với một bản sao của cơ thể tại bảo tàng Silkeborg.
Xác ướp Xin Zhui, Trung Quốc
Xin Zhui (hay còn gọi là Phu nhân Đại) là xác ướp của một nữ quý tộc ở Trung Quốc cổ đại vào thời Hán. Bà qua đời năm 163 trước Công nguyên, vào khoảng 50 tuổi. Ngôi mộ của bà được phát hiện vào năm 1971 trong quá trình đào bới để xây dựng nơi trú ẩn không kích gần thành phố Trường Sa, tỉnh Hồ Nam.
Bà được chôn trong một căn phòng tinh tế và xa hoa với hơn 1.000 hiện vật quý giá như đồ trang điểm, vật dụng cá nhân; cùng với hơn 1.000 bức tranh sơn mài và 162 tượng gỗ tượng trưng cho các gia nhân.
Việc phát hiện ra xác ướp Xin Zhui có ý nghĩa vô cùng quan trọng vì bà là một trong những xác ướp được bảo tồn hoàn hảo nhất từng được phát hiện ở Trung Quốc. Vào thời điểm phát hiện ra thi thể, làn da của bà vẫn mềm mại và đàn hồi, cơ bắp trong tình trạng tốt và các khớp vẫn có thể uốn cong.
Các cơ quan nội tạng và hệ thống tuần hoàn của Xin Zhui cũng ở trong tình trạng tuyệt vời. Các nhà khoa học thậm chí còn trích xuất một lượng nhỏ máu từ tĩnh mạch của bà và xác định được là nhóm máu loại A. Thật đáng kinh ngạc, ngay cả lông mi và lông mũi vẫn còn nguyên vẹn, và xác ướp vẫn còn có thể nhận dạng dấu vân tay.
Vì lý do này, xác của Xin Zhui vẫn đang được các nhà khoa học tại bảo tàng Hồ Nam nghiên cứu, cố gắng tìm ra phương cách hoàn hảo để bảo quản cơ thể con người.
Xác ướp La Doncella
Năm 1999, cơ thể được bảo quản hoàn hảo của một thiếu nữ được phát hiện trên đỉnh núi Llullaillaco, Argentina. Được biết đến với cái tên La Doncella (Trinh nữ), cô gái này được phát hiện ở tư thế ngồi chéo chân, bên cạnh là xác hai đứa bé, một trai một gái. Họ là những xác ướp được bảo tồn tốt nhất từng được tìm thấy cho đến thời điểm đó. Xác của họ được giữ trong tình trạng tốt nhờ độ cao và bị đóng băng bởi môi trường lạnh giá trên đỉnh núi.
Nguyên nhân cái chết của La Doncella, theo các nhà khoa học, mang đầy kịch tính. Người ta tin rằng cô bị giết vào 500 năm trước như là một phần nghi lễ hiến tế của người Inca. Trẻ em đôi khi sẽ bị hiến tế như là một phần của các nghi thức quan trọng bằng cách đưa chúng lên đỉnh núi để đóng băng đến chết.
Thật kinh khủng khi nghe như vậy, song nó được coi là một vinh dự chỉ dành riêng cho những trẻ em quý tộc cao quý nhất. Hình dạng đầu của La Donacella gợi lên rằng cô thực sự là quý tộc vì hình dạng hộp sọ của cô đã bị thay đổi bởi cái bọc đầu truyền thống. Một lượng lớn rượu và lá coca cũng được tìm thấy trong cơ thể cô.
Xác ướp của hoàng thân nhà Nguyễn tại TP.HCM, Việt Nam
Đầu năm 1994, khi di dời nghĩa trang để chỉnh trang khu vực xóm Cải thuộc quận 5, TP.HCM, một ngôi mộ cổ được phát hiện, hé lộ những bí ẩn mang tính lịch sử. Theo các nhà nghiên cứu, đó là xác ướp của bà Nguyễn Thị Hiệu, được cho là cô ruột của vua Gia Long.
Ngôi mộ được xây dựng vững chắc đến mức nhiều thanh niên lực lưỡng dùng búa đục trong 40 ngày mới mở được phần đáy quách ở độ sâu gần 8m. Tiếp tục khai quật, các nhà khảo cổ học phát hiện phía bên dưới gồm hai huyệt mộ song táng, một mộ nam, một mộ nữ.
Cả hai ngôi mộ đều có đồ tùy táng, nhưng ngôi mộ nam (có thể là chồng bà Hiệu) thi thể đã bị phân hủy chỉ còn lại bộ xương. Ngôi mộ bà Nguyễn Thị Hiệu thì thi hài vẫn còn nguyên vẹn, bên trong quan tài chứa đầy một chất dung dịch màu đỏ có thành phần chính là nhựa thông.
Kiểm tra kỹ lưỡng thi thể, người ta thấy các khớp xương trải qua hàng trăm năm vẫn có thể co duỗi linh hoạt, cơ thể chỉ bị teo lại chút ít, chưa có dấu hiệu bị phân hủy. “Xác ướp Xóm Cải” được đưa về nghiên cứu tại Đại học Y Dược TPHCM; cuối cùng, nó được chuyển về Viện Bảo tàng lịch sử Việt Nam trưng bày và bảo quản.
Hiện nay, thi thể của bà Nguyễn Thị Hiệu không còn mềm như khi nằm trong dung dịch, thân hình cũng đã khô cứng, trên đầu tuy còn chỏm tóc dài màu đen, phất phơ nhưng mũi và hốc mắt của bà gần như đã phân hủy hoàn toàn.
Xác ướp xinh đẹp nhất thế giới – Rosalia Lombardo
Rosalia Lombardo được mọi người xem là xác ướp xinh đẹp nhất thế giới. Em qua đời ở Palermo vào năm 1920, khi mới 2 tuổi vì căn bệnh viêm phổi. Mario Lombardo, cha em, là một sĩ quan quân đội đã rất đau buồn. Ông tìm đến chuyên gia ướp xác Alfredo Salafia để nhờ bảo quản xác cô con gái yêu dấu. Ông cũng xin được gửi xác Rosalia trong hầm mộ Capuchin ở Palermo (Ý).
Cũng cần nói thêm Rosalia là trường hợp cuối cùng được tiếp nhận tại hầm mộ này. Alfredo Salafia đã thực hiện việc ướp xác một cách hoàn hảo đến nỗi Rosalia được mọi người gọi là “Người đẹp ngủ say”.
Xác ướp của Rosalia còn nổi tiếng với lời đồn đại rằng đôi mắt của em có thể mở ra và nhắm lại vào các thời điểm khác nhau trong ngày. Thậm chí người ta còn nói rằng tròng đen của em vẫn có sắc tố màu xanh tươi sáng.
Tuy nhiên, các nhà khoa học đã chứng minh các lời đồn đại nói trên là không chính xác. Đó là do hiệu ứng được tạo ra bởi các luồng ánh sáng khác nhau đến từ các cửa sổ của hầm mộ vì đôi mắt của Rosalia chỉ nhắm lại có một nửa.
Hình xăm trên người công chúa Ukok
Có niên đại từ thế kỷ thứ 5, “công chúa Ukok” là tên gọi của xác ướp một thiếu nữ được tìm thấy vào năm 1993 tại Altai, gần biên giới chung của Nga, Mông Cổ, Trung Quốc và Kazakhstan. Thi thể của cô được bảo tồn nhờ thời tiết băng giá ở vùng Siberia.
Cùng với cỗ quan tài chứa xác ướp, người ta còn tìm thấy thi thể 2 vệ sĩ và 6 con ngựa với đầy đủ yên cương. Điều này cho thấy “công chúa Ukok” xuất thân từ một dòng dõi cao quý. Các đồ ăn và đồ trang trí cũng được tìm thấy bên cạnh thi thể của cô, và một số nhân chứng nói rằng thậm chí còn có một thùng cần sa bên trong quan tài.
Mặc dù cơ quan nội tạng không còn, nhưng xương và một phần da của cô vẫn còn tồn tại. Điều bất ngờ là trên hai cánh tay công chúa Ukok có những hình xăm phức tạp và rất thẩm mỹ. Trên vai trái xác ướp có hình xăm một sinh vật huyền bí giống hươu với mỏ của chim ưng và sừng kỳ lân; trên sừng kỳ lân có hình đầu chim ưng. Hình xăm miệng một con báo hoa với đuôi dài cũng được tìm thấy, cùng với một hình xăm đầu hươu trên cổ tay.
Người ta cho rằng những hình xăm này là một phần quan trọng trong bản sắc của con người, thể hiện mối liên kết gia đình. Chúng cũng có thể có ích sau khi chết, giúp các cá nhân tìm thấy nhau trong thế giới bên kia.
John Torrington
John Torrington là một ví dụ khác về cách mà một con người hiện đại có thể trở thành xác ướp hoàn hảo một cách tình cờ. Là một hạ sĩ quan trên chuyến thám hiểm Franklin tới Vòng Bắc cực vào năm 1845, John bị chết vì nhiễm độc chì khi mới 22 tuổi. John được chôn cùng với 3 đồng đội trong điều kiện băng giá của lãnh nguyên.
Đến năm 1984, xác của John được tìm thấy trong tình trạng hoàn hảo đến mức khó tin. Khi những người khai quật mở nắp quan tài, họ thấy bên trong là những khối băng. Khi lớp băng này tan đi, họ nhìn thấy gương mặt nguyên vẹn của John và những người bạn xấu số của anh đang nhìn thẳng vào họ. Sự hư hỏng duy nhất là một đôi môi teo lại và mí mắt nhăn nheo.
Mặc dù các phần trên khuôn mặt của anh ta có màu xanh, nhưng điều này không phải do tình trạng đóng băng khi anh ta đã chết. Nguyên nhân làm cho làn da của anh bị nhuộm màu là do chất màu trong tấm chăn đã bọc John khi anh được chôn cất.
Thi thể bất hoại của thánh nữ Bernadette
Thánh nữ Bernadette là một trường hợp kỳ lạ khi di thể không bị hủy hoại dù người ta không tiến hành bất cứ hình thức ướp xác nào. Bernadette sinh ra và lớn lên ở Pháp trong thời Victoria. Khi còn là một thiếu nữ, thánh Bernadette tuyên bố bà đã nhìn thấy Đức Mẹ Maria hiện ra, tổng cộng 18 lần tại Lourdes (Lộ Đức).
Một nhà thờ đã được xây dựng ở đây, và nhiều người đã được chữa lành bệnh một cách kỳ diệu nhờ uống nước suối tại địa điểm này. Mặc dù nhiều trường hợp trong số này được xác minh là thêu dệt, nhưng cho đến nay vẫn có nhiều người cho rằng họ đã được chữa lành bằng nguồn nước ở Lourdes. Bernadette tự tử vào năm 1879 và đã được Đức Giáo hoàng Pius XI phong thánh vào năm 1925.
Thi thể của bà đã được khai quật đến 3 lần và nhà thờ xác nhận là “không bị hư hại”. Nói cách khác, nó giống như một xác ướp trong tình trạng tốt, mặc dù có một vài nơi có dấu hiệu bị phân hủy. Điều này không phải ngẫu nhiên, mà có thể là do việc xử lý không chính xác trong quá trình khai quật thi thể của thánh Bernadette đã vô tình làm hư hại các bộ phận này.
Vì lý do đó, nhà thờ đã được quyết định phủ một lớp sáp lên mặt và bàn tay của thánh nữ để đề phòng những sự hư hại khác. Di thể của thánh Bernadette hiện nay được trưng bày tại Nhà nguyện Saint Gildard ở Nevers, Pháp.
Xác ướp “người ngoài hành tinh” Atacama
Kỳ lạ nhất trong tất cả xác ướp nói trên có lẽ là xác ướp Atacama “người ngoài hành tinh”, mà ẩn sau nó là một câu chuyện bi thảm. Xác ướp chỉ dài 15cm và được tìm thấy tại sa mạc Atacama, Chile. Mặc dù trông giống như con người, xác ướp nhỏ xíu này có hình dạng kỳ lạ bao gồm ít xương sườn hơn người bình thường và một hộp sọ hình nón. Điều này dẫn đến những phỏng đoán điên rồ về nguồn gốc của nó, và có nhiều người tin rằng nó là bằng chứng về sự sống ngoài hành tinh.
Tuy nhiên, việc kiểm tra ADN của xác ướp Atacama đã cho thấy rằng đó là một bé gái với những dị tật ở gien đã tạo nên vẻ ngoài bất thường và kỳ lạ của em. Đáng buồn thay, có vẻ như em là một thai nhi bị chết trong khi sinh, vào khoảng 55 năm trước.
Mặc dù câu chuyện của em có một kết thúc đau buồn, các nhà khoa học hy vọng rằng những dữ liệu mà họ thu thập được từ việc nghiên cứu gen xác ướp Atacama có thể giúp những người khác tránh khỏi những căn bệnh di truyền trong tương lai.
