Một ngày nọ bạn đi làm trễ vì quên đặt chế độ báo thức trên điện thoại hay đồng hồ thông minh. Vội vã lao ra giường, bạn chào người thân ở cách đó hàng ngàn dặm bằng cái ôm “ảo” rổi nhảy vào xe hơi, ra lệnh cho tài xế…vượn bước vào. Đó là một ngày căng thẳng chỉ có trong mơ!
Tuy nhiên, giấc mơ được đi nghỉ và làm việc trên mặt trăng chỉ còn một thời gian ngắn sẽ trở thành hiện thực. Câu chuyện giả tưởng bạn nghe không phải là một buổi sáng điển hình của những con người sống trên trái đất nhưng nó sẽ sớm đến vào một ngày không xa.
Tiên đoán tương lai là “lạc thú” của con người
Lịch sử loài người luôn có những tiên đoán, kế hoạch và dự án cho tương lai. Nhiều tiên đoán được xem là rất khả thi, sẽ sớm thành hiện thực, nhưng lại mờ nhạt dần vì các lý do khác nhau. Ngược lại, một số tiên đoán được xem là “lạc quan thái quá” hay “hoang đường” lại trở thành sự thật! Khi chúng ta đang bước vào thập niên thứ 3 của thế kỷ 21, cũng là lúc một câu hỏi được đặt ra: Năm 2020 sẽ có những tiên đoán và kế hoạch tương lai nào cho loài người? Bước tiến của các thành tựu công nghệ ngày càng nhanh hơn thời gian gần đây.
Một số thành tựu của thập niên qua là kết quả của các tiên đoán chính xác đi trước thời đại vài chục năm. Tuy nhiên cũng có các tiên đoán sai hoặc không có khả năng thực hiện. Theo nhiều nhà khoa học, chuyên viên công nghệ và tương lai học, lẽ ra loài người đã đáp xuống sao Diêm vương (Pluto) rồi, các robot cũng đã làm công việc giặt ủi thay cho con người và tuổi thọ của con người đã vượt quá 150. Tuy nhiên, tất cả đều bị chậm lại vì những lý do khác nhau. Nhắc lại: năm 1964, công ty RAND Corporation đã mở cuộc thăm dò từ 82 chuyên viên trong các lĩnh vực khác nhau và đua ra một số dự báo đáng chú ý về tương lai của loài người. Đó là:
- 1980: Robot sẽ chiếm lĩnh thị trường giúp việc nhà
- 1980: Người đầu tiên lên sao Hoả
- 1995: Con người được sửa đổi di truyền có thể sống thêm 50 năm
- 1995: Bỏ phiếu tự động
- 1998: Sẽ ghi được thông tin đến và đi từ não
- 1999: Quân sự hoá mặt trăng
- 2000: Có thể trao đổi thông tin 2 chiều với người ngoài trái đất
- 2015: Ngủ đông giúp du khách chịu được chuyến du hành dài ngày đến các hành tinh khác
- 2020: Tạo ra được những con vượn và thú có thể đảm trách những công việc của đàn ông
Khi bước sang thập niên thứ 3 của thế kỷ 21, các nhà quan sát đã lục lọi và hệ thống lại các dự báo và dự án đầy tham vọng của con người cho năm 2020 để tìm xem những gì đã trở thành hiện thực và những gì vẫn còn ở trên giấy. Họ lên danh sách thành tựu và thất bại của con người trong thập niên qua và phát hiện ra những điểm đáng chú ý.
Cuộc cách mạng robot và trí khôn nhân tạo (AI)
Triển vọng robot sẽ làm hết mọi công việc thay cho chúng ta là mối quan tâm ngay từ khi kết thúc Chiến tranh Thế giới thứ hai. Năm 2019, chúng ta đã chứng kiến robot có mặt trong nhiều khu vực dịch vụ và sản xuất.
“Các nhà tương lai học và chuyên viên công nghệ tin rằng robot và AI sẽ là một phần trong cuộc sống hàng ngày vào năm 2020 và robot gần như đảm nhận được hết các công việc cần dùng đến cơ bắp”- báo cáo của đại học Elon University năm 2006 viết. Tuy nhiên, dự báo này chưa hoàn tất.
Nhà tương lai học người Anh Ian Pearson còn đi xa hơn khi trả lời phỏng vấn của tờ Observer của Anh vào năm 2005: “Ý thức chỉ là một giác quan khác nên nó hoàn toàn có thể được đưa vào một máy tính. Tôi hoàn toàn tin tưởng chúng ta sẽ chế tạo được một máy tính có ý thức với mức độ thông minh siêu việt vượt xa con người trước năm 2020. Nó có đầy đủ mọi cảm xúc của con người. Nếu bạn là người đi máy bay thường xuyên bạn sẽ cần một máy bay được trang bị một máy tính siêu thông minh như thế để tránh mọi sự cố xảy ra”. Tuy nhiên, chiếc máy tính thần kỳ này cũng chưa ra đời và cảm xúc vẫn là “đặc quyền” của con người.
Trong một cuộc phỏng vấn mới đây, Pearson thú nhận: “Nhiều tiên đoán không tiến triển tốt như tôi nghĩ. Ngay từ đầu thế kỷ 21, AI đã phát triển rất nhanh dẫn đến hy vọng là chúng ta sẽ có những máy tính biết nhận thức và thông minh hơn con người vào năm 2015. Tiếc thay kỳ vọng này không xảy ra. Thậm chí tiến trình đang chậm lại. Theo tôi, sự phát triển AI tiến chậm hơn từ 35-40% so với kế hoạch dẫn đến thất bại của nhiều dự án”.
Trong khi Pearson thừa nhận “thế giới robot không đông đúc như dự đoán” thì nơi làm việc và nhà máy ngày càng được máy tính hoá nhiều hơn. Lực lượng robot tham gia vào hoạt động sản xuất và dịch vụ khá ấn tượng. “Đặc biệt là tại các nhà máy chế tạo xe hơi. Chúng ta thấy có rất ít con người ở đó. Nếu có, họ chỉ giữ vai trò quản lý và vận hành”. Lực lượng robot tham gia sản xuất và dịch vụ vẫn tiếp tục tăng. Báo cáo mới của MIT Technology Review về “ảnh hưởng của tự động hoá đối với lao động cổ xanh và cổ trắng” còn cảnh báo về việc “loài người sẽ mất công việc một phần hoặc toàn phần cho robot”.
Da điện tử và xe tự hành
Năm 2009, Pearson có một tiên đoán khác, nhưng chưa trở thành hiện thực là “con người có thể được phủ lớp da hoạt động (active skin) từ năm 2020. Loại da điện tử này được in trên thân thể để kiểm tra sức khoẻ của chủ nhân với khả năng nhận hay phát tín hiệu từ thần kinh, hiểu chúng và ghi lại để sử dụng sau này. Ví dụ mảnh da được ghép cho người bạn yêu, và mỗi khi cô ta nghĩ đến bạn, nó sẽ tự động gửi những tín hiệu yêu đương như lúc hai người đang âu yếm nhau mà không cần có bạn bên cạnh.
Pearson nhận định: “Một sản phẩm như thế không đòi hỏi công nghệ cao mới thực hiện được. Cách nay gần 20 năm, chúng ta đã biết cách tạo ra nó. Tuy nhiên, loại da này vẫn chưa có mặt mà nguyên nhân chính là thiếu kỹ sư và các công ty quan tâm đến nó”. Pearson đồng ý không phải tiên đoán nào cũng đúng. “Có đến 85% tiên đoán của tôi trở thành hiện thực, trong đó có cả sự phổ biến của tin nhắn văn bản (text messaging) và sự thống trị của mạng xã hội (social media).
Hãy nhìn lại những tiên phong mạng xã hội như Yahoo!, chúng ta sẽ thấy thế giới mới World Wide Web đang chi phối cách tương tác giữa con người với nhau về những gì họ quan tâm”. Ông rất ngạc nhiên về sự quan tâm của công chúng đối với một số thứ không có trong dự báo như biến đổi khí hậu (climate change), một chủ đề nóng của thập niên 2020.
Được hỏi suy nghĩ gì sau khi có những tiên đoán bị thất bại, Pearson nói: “Tôi vẫn sẽ tiếp tục công việc tiên đoán của mình dù tôi không tin, đến năm 2030, mọi chiếc xe lưu thông trên trái đất đều là xe tự lái như một số người nghĩ. Một tiên đoán khả thi hơn và rẻ hơn là chúng ta sẽ sớm có những chiếc hộp tự hành (generic, fiber-glass pod) đặt sẵn dọc các xa lộ tự động và một thành phố bình thường có thể biến thành thành phố thông minh (smart city) chỉ trong vòng vài tuần với các phương tiện chuyên chở rất rẻ được trang bị bên trong nó. Thành phố mới này thuận lợi cho cả chính quyền, người dân và đáp ứng mọi chuẩn mực về môi trường”.
Thực phẩm
Khi nào con người vẫn còn trên trái đất thì những thói quen ăn uống vẫn được duy trì, ít nhất là ăn ngày 3 bữa. Nhà tương lai học Ray Kurzweil từng tiên đoán tiêu thụ thực phẩm của con người sẽ không còn nữa vào năm 2020.
“Thay vào đó là hàng tỉ nanobot siêu nhỏ được đưa vào hệ tiêu hoá và dòng máu để thải ra những chất dinh dưỡng quí giá mà con người cần” – ông viết trong cuốn sách Fantastic Voyage: Live Long Enough to Live Forever xuất bản năm 2004. Kurzweil tiên đoán những nanobot mang dưỡng chất này sẽ “đánh dấu chấm hết” cho cách ăn cũ của loài người.
Nhưng thực tế chứng minh các robot nhỏ sẽ thay thế hoàn toàn cho bữa ăn là điều khó có thể xảy ra vì ăn không chỉ để bổ sung dinh dưỡng mà còn có lạc thú riêng của nó. Vào thập niên 1910 xuất hiện tiên đoán “cuộc cách mạng ăn chay sẽ thống trị thế kỷ 21” và “thịt bò sẽ không còn trên bảng thực đơn nhà hàng hay bữa cơm gia đình”.
Một bài viết trên tờ The New York Times năm 1913 nhắc lại cảnh báo của Chủ tịch Hội American Meat Packers’ Association trong bài viết nhan đề Threatening us with Vegetarianism nói vể cuộc đối đầu với xu hướng ăn chay: “Bước sang thế kỷ 21, người Mỹ sẽ không còn thịt để ăn nên hãy tập sống với gạo, rau củ”, đồng thời đưa ra lời khuyên nông dân hãy nuôi bò nhiều hơn nữa để đẩy lùi xu hướng ăn chay. Lời khuyên này không được lắng nghe. Một thế kỷ sau, phong trào ăn kiêng và không ăn thịt tiếp tục bùng nổ. Để đẩy lùi cuộc khủng hoảng khí hậu mà chăn nuôi gia súc là một thủ phạm chính, nhiều nhà khoa học khuyên con người hãy tập làm quen với bữa ăn không thịt.
Những trợ thủ của smartphone
Ngoài chế độ ăn uống, năm 2000 Kurzweil còn tiên đoán đến năm 2020 nhiều máy tính sẽ trở thành vô hình và hiển thị tại nhiều nơi, từ tường, bàn, ghế, quần áo, nữ trang và trên cơ thể. Ông thuộc số nhà tương lai dự đoán kính thông minh hay contact lense sẽ thay thế điện thoại. Google đã từng cố hiện thực tiên đoán này bằng Google Glass năm 2015, nhưng không được mọi người quan tâm lắm.
Trên tạp chí Wired năm 1997, Peter Schwartz và Peter Leyden tiên đoán bỏ phiếu điện tử sẽ diễn ra tại nhà và điều này đã trở thành hiện thực một phần. Năm 2000, Eric Haseltine viết trên tạp chí Discover: “Năm 2020, chữ ký tay sẽ được thay thế hoàn toàn bằng các ID sinh trắc học (như mống mắt, dấu vân tay) và các hệ thống nhận biết giọng nói khác.
- Xem thêm: AI, trợ thủ đắc lực của tương lai
Nay tất cả các công nghệ này đều có trên điện thoại thông minh (smartphone). Cũng trên Discover, Joseph D’Agnese tiên đoán trong tương lai chúng ta sẽ không thể vào nhà hay lên máy bay được trang bị máy laser đọc mống mắt cá nhân. Marvin Minsky, nhà sáng lập phòng thí nghiệm MIT Artificial Intelligence Lab dự báo con người sẽ tìm đến thị trường đen “sửa đổi di truyền” (genetic manipulation) để sống thọ hơn và cấy những tính năng bị luật pháp cấm vào não.
Không gian
Hiện nay con người vẫn chưa thể nghỉ hè trên mặt trăng, nhưng từ nhiều thập niên qua đã có những giấc mơ về du lịch và nghỉ ngơi trên các hành tinh ngoài trái dất. “Du lịch không gian được nói đến nhiều từ 1960 – Laura Forczyk, nhà sáng lập công ty tư vấn không gian Astralytical nói – Hãy xem lại bộ phim bom tấn 2001: A Space Odyssey của đạo diễn Stanley Kubrick đê thấy hãng máy bay Pan Am đưa du khách đến nhiều nơi ngoài trái đất”.
Đến năm 2009, hơn chục công ty được thành lập cho mục tiêu du hành vào vũ trụ bắt đầu từ năm…2010, một kỳ vọng quá mức. Eric Anderson của công ty Space Adventures viết trên trang web Space.com: “Năm 2020, chúng ta sẽ chứng kiến du khách đầu tiên lên sống trong các khách sạn trên mặt trăng”. Elon Musk, nhà sáng lập công ty không gian SpaceX và hãng xe hơi điện Tesla, còn đi xa hơn. Elon Musk nói: “Năm 2020, chúng tôi sẽ bắt đầu kế hoạch nghiêm tức đưa người lên sao Hoả!”.
Kế hoạch gồm tên lửa đẩy Big Falcon Rocket và một căn cứ trên mặt trăng gọi là Moon Base Alpha. Tuy nhiên, du lịch không gian tưởng rất gần mà lại rất xa. Có 7 người giàu bỏ tiền túi để đi vào không gian trong thập niên đầu của thế kỷ 21 nhưng chương trình đã ngưng lại từ năm 2009. Điều đó có nghĩa là hàng trăm du khách ký hợp đồng với giá trên 200.000 USD phải chờ đợi không biết đến bao giờ. “Họ cứ hẹn năm tới rồi năm tới nữa!” – một người đăng ký than thở.
Có thể nói thập niên 2010 là thập niên thoái bộ cho du lịch không gian. Năm 2018, SpaceX cho biết tỉ phú Nhật Bản Yusaku Maezawa sẽ là du khách không gian đầu tiên của nó trên Mặt trăng vào năm 2023. Để xem mục tiêu này có thành hiện thực không! “Hiện các công ty tư nhân đang xây dựng những phương tiện riêng đưa du khách lên không gian – Forczyk nói – Nhưng có lẽ năm 2030 chuyến đi đầu tiên mới được thực hiện”.
