Chia sẻ tại hội thảo về CPTPP (Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương) diễn ra ngày 18-1 vừa qua tại Hà Nội, chuyên gia Bùi Kim Thùy – thành viên đoàn đàm phán các FTA (Hiệp định mậu dịch tự do) của Việt Nam cho biết hiện nay nhiều địa phương chưa am hiểu về CPTPP để tạo điều kiện cho doanh nghiệp, ngành hàng.
Bà Kim Thùy kể về lần làm việc với lãnh đạo tỉnh Bắc Giang gần đây, khi được nghe nói về cơ hội của ngành dệt may trong CPTPP, tỉnh mới tiếc nuối vì đã không cấp phép cho nhiều doanh nghiệp. Ngành sản xuất vải liên quan nhiều đến yếu tố sản xuất, xả thải nên nhiều địa phương còn lo ngại về vấn đề ô nhiễm môi trường. Các luật sư, những người được kỳ vọng sẽ đưa ra được tư vấn cho doanh nghiệp cũng chưa có đủ thông tin. Bà Bùi Kim Thùy nhận định ở Việt Nam, chưa có một luật sư nào am hiểu tường tận về CPTPP đủ để tư vấn cho doanh nghiệp làm sao hưởng lợi nhiều nhất.
Tính toán của Trung tâm thông tin và dự báo kinh tế – xã hội quốc gia (Bộ Kế hoạch và Đầu tư) cho thấy, CPTPP sẽ giúp GDP Việt Nam tăng thêm 1,7 tỉ USD, xuất khẩu tăng hơn 4 tỉ USD, tăng tương ứng 1,32% và 4,04% đến năm 2035. Cơ bản giữ nguyên nội dung của Hiệp định TPP, nhưng CPTPP cho phép các nước thành viên tạm hoãn một số ít các nghĩa vụ để bảo đảm sự cân bằng trong bối cảnh mới.
Bộ Công thương cho biết, với 11 nước tham gia, CPTPP là một trong những hiệp định thương mại lớn nhất thế giới và khi được thực thi đầy đủ, sẽ bao gồm một thị trường gần 500 triệu người tiêu dùng, chiếm khoảng 13,5% GDP toàn cầu. 11 nền kinh tế CPTPP bao gồm Úc, Brunei, Canada, Chile, Nhật Bản, Malaysia, Mexico, New Zealand, Peru, Singapore, Việt Nam. Các mặt hàng xuất khẩu có thế mạnh của Việt Nam như nông, thủy sản, điện, điện tử đều được xóa bỏ thuế ngay khi hiệp định có hiệu lực. Tổng giá trị xuất khẩu của Việt Nam có thể tăng thêm 4,04% và nhập khẩu tăng thêm 3,8% vào năm 2035; tổng số việc làm tăng thêm hằng năm từ 20.000 đến 26.000 lao động.
Tuy nhiên, CPTPP chỉ mang đến cho Việt Nam ba thị trường mới bởi trong 10 nước đối tác của CPTPP thì ta đã có FTA với bảy nước theo hình thức song phương hoặc đa phương hoặc cả hai. Cụ thể, với Úc và New Zealand ta có FTA đa phương Khu vực thương mại tự do ASEAN – Australia – New Zealand (AANZFTA); với Brunei, Malaysia, Singapore, ta có FTA đa phương Khu vực mậu dịch tự do ASEAN; với Chile ta có FTA song phương Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Chile; với Nhật Bản, ta vừa có FTA song phương Hiệp định đối tác kinh tế Việt Nam – Nhật Bản (VJEPA), vừa có FTA đa phương Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện ASEAN – Nhật Bản (AJCEP).
Với câu hỏi ba thị trường mới này sẽ mang lại những cơ hội gì cho Việt Nam, đại diện Vụ Chính sách thương mại đa biên (Bộ Công thương) cho biết, đây là lần đầu tiên Việt Nam có quan hệ FTA với Canada, Mexico và Peru: “Tuy nhiên, như mọi FTA khác, TPP11 (tên gọi khác của CPTPP) không phải là mỏ vàng lộ thiên. Đường đã thông nhưng xe có chạy được không và đi được bao xa còn tùy thuộc vào chất lượng xe và lượng xăng nhiều ít.
Thị trường đã mở nhưng nếu không chủ động tìm hiểu, thâm nhập thì cũng không chiếm lĩnh được”. Trên thực tế, cả ba thị trường mới này Việt Nam đều đã đạt được thặng dư thương mại trong những năm qua. Năm 2017, Việt Nam xuất khẩu sang Mexico 2,34 tỉ USD, nhập về 567 triệu USD; xuất sang Canada 2,7 tỉ USD, nhập về 774 triệu USD; xuất sang Peru 331 triệu USD, nhập về 117 triệu USD.
Liên quan đến việc khi tham gia CPTPP, Việt Nam sẽ cho phép nhập khẩu mặt hàng tân trang, liệu rằng Việt Nam có quản lý được nhóm hàng này để không nhập về “rác thải công nghệ” hay không, đại diện Bộ Công thương cho biết: Cam kết về hàng tân trang là một trong các nội dung mới mà Việt Nam chưa từng cam kết trong các FTA đã ký kết. Tuy nhiên, khi đàm phán và thống nhất nội dung này, Việt Nam cũng đã bảo lưu được một khoảng không chính sách nhất định để Chính phủ có thể quản lý và kiểm soát mặt hàng này một cách chủ động và hiệu quả khi hiệp định có hiệu lực.
Cụ thể, hàng hóa phải là hàng hóa thu được toàn bộ hoặc một phần từ các nguyên vật liệu được thu hồi, có tuổi thọ và chức năng giống hệt hoặc tương tự hàng mới và có chứng nhận bảo hành như hàng mới mới được coi là hàng tân trang và được phép nhập khẩu vào thị trường CPTPP theo mức thuế suất như đối với hàng mới. Đặc biệt, chúng ta cam kết sẽ chỉ cho phép nhập khẩu loại hàng hóa này sau ba năm kể từ khi Hiệp định CPTPP có hiệu lực.
Ngoài ra, Việt Nam cũng bảo lưu một danh mục loại trừ các mặt hàng được cho là hàng tân trang bao gồm: xe máy, xe đạp và một số máy móc điện – điện tử gia dụng như quạt điện, máy điều hòa không khí, máy sấy, máy rửa bát, máy giặt, máy hút bụi… Các mặt hàng này không được phép nhập khẩu vào Việt Nam theo cam kết về hàng tân trang.
