Bạn nhăn mặt ghê tởm khi nghe nói đến loài bọ hung, nhưng thực ra, bọ hung là con vật cực kỳ tuyệt vời. Bạn có biết thế giới ra sao nếu không có loài động vật xử lý phân này?
Đất đai sẽ kém màu mỡ, đầy sâu bệnh. Con người sẽ bị nhiễm nhiều ký sinh trùng. Không khí sẽ đầy bụi phân và đến cả hiệu ứng nhà kính cũng gia tăng vùn vụt…
1. Muôn hình vạn trạng
Trong khi chúng ta phát hãi mỗi lần nhìn thấy bọ hung, từ thời cổ đại, người Ai Cập đã rất tôn thờ chúng. Họ xem bọ hung như hóa thân của vị thần lăn mặt trời trên chân mỗi ngày. Tất nhiên, “mặt trời” ở đây chính là cục phân tròn vo mà nhà bọ hung cần mẫn đẩy ngược bằng chi hậu.
Trên toàn cầu, chỗ nào có động vật bài tiết, chỗ ấy có bọ hung. Chúng ta đã quá quen với hình ảnh một con bọ hung đen thui, cặm cụi đục khoét đống phân bốc mùi, “vo” thành những hòn nhỏ, tròn như viên bi.
Nhưng bọ hung không phải chỉ có màu đen. Chúng có thể còn mang các gam màu tươi sáng, đẹp đẽ khác, thậm chí được trang bị thêm cả sừng để chiến đấu.
Họ bọ hung cũng lắm chi, nhiều nhánh và không phải tất cả đều ăn phân. Nhưng dù là không ăn phân, món ưa thích của chúng cũng vẫn nặng mùi. Đó có thể là trái cây thối rữa, xác động vật phân hủy hoặc thức ăn thừa của động vật săn mồi.
Loài bọ hung không bao giờ kén chọn hay cảm thấy “mất mặt”. Chúng hạnh phúc với những gì vừa phát hiện, lập tức vo thành viên và chổng mông đẩy lùi về hang.
- Xem thêm: Kiến cứu thương
Một số nhánh bọ hung còn đặc biệt đến nỗi hút luôn chất nhờn trên lưng ốc sên khổng lồ để sống. Chúng cũng không chê “xe” ốc sên chạy chậm rì. cứ ung dung “quá giang”.
2. Biết săn cả con mồi sống
Trong thực tế, một số nhánh bọ hung chuyển sang ăn món khác không phải vì nó… chê phân. Với số lượng bọ hung ngày càng gia tăng, việc tranh giành phân cũng mỗi lúc một trở nên gay gắt. Để không chết đói, bọ hung buộc phải… phân cấp.
Kẻ mạnh vẫn tiếp tục ăn phân, còn kẻ yếu thì đành tìm cách tiêu hóa các món mới. Một nhóm lẻ còn tiến hóa đến mức trở thành bọ cánh cứng săn mồi.
Loài bọ hung biết săn mồi có tên là Deltochilum valgum và món khoái khẩu của chúng là con cuốn chiếu. Tuy nhiên, kỹ năng của nhà bọ hung không phải là tấn công và bắt giết con mồi.
Bởi thế mà dẫu đã tiến hóa đường ruột để tiêu hóa được cả thịt sống, Deltochilum valgum vẫn không có “vũ khí tấn công”. Chúng thiếu cả bộ hàm khỏe lẫn răng nanh dài, sắc nhọn như phần đông các loài động vật ăn thịt khác.
Cái khó ló cái khôn! Trước con cuốn chiếu dài hơn mình chí ít cũng gấp 3 lần, một Deltochilum valgum quay ra dùng cặp chân sau linh hoạt mà đẩy giãn một đốt khớp của con mồi, sau đó rúc đầu vào và cắn đứt phần da mỏng tang giữa hai khớp nối.
Thi thoảng, một Deltochilum valgum còn biết chọn hẳn khớp nối đầu tiên trên người con cuốn chiếu, tức là khớp nối giữa đầu với thân mình.
Dĩ nhiên là với vị trí này, nó sẽ chặt đầu con cuốn chiếu, sau đó vo tròn phần thân. Và cũng như mọi anh em bọ hung khác, nó lại chổng mông, cần mẫn đẩy lùi khối thịt tươi về hang.
3. Vai trò sinh thái không thể thay thế
Tất cả động vật đang sống đều là “cái thùng không đáy”. Không có loài nào lại chỉ “nhập vào” mà không “thải ra”, và cũng chẳng có chất thải nào lại sạch sẽ. Chúng ta ghê tởm phân nhưng vẫn phải thừa nhận nó là một phần của cuộc sống.
Hãy giả sử thế giới vắng bóng loài bọ hung. Thế giới sẽ ngập ngụa trong… phân. Chính nhờ bọ hung chia tách, vo viên rồi đào hố, chôn các viên phân xuống mà mặt đất mới trở nên sạch sẽ.
Chúng đẻ trứng vào các viên phân, và trứng thì nở thành ấu trùng (sâu đất), xơi sạch cục phân bao quanh cơ thể rồi mới bò lên mặt đất, lột xác thành thế hệ bọ hung mới.
Chỉ tính riêng châu Phi, nhân loại đã có tới 15 triệu gia súc. Mỗi ngày, số gia súc khổng lồ này thải ra chí ít cũng 5.500 tấn phân.
Nếu không có bọ hung, đảm bảo cả châu Phi đã… ngập ngụa trong chất thải. Ấy là còn chưa kể đến đám động vật hoang dã, đặc biệt là các loài thú lớn như voi, trâu rừng, bò rừng…
Tương tự với châu Phi, mọi châu lục khác đều lúc nhúc vật nuôi và thú hoang. Không chỉ dọn đống phân, bọ hung còn xử lý chúng vô cùng đúng cách, từ đó cải thiện cấu trúc đất, tăng khả năng hấp thu cho cây cỏ, giảm các loài ký sinh trùng gây hại cho người và vật nuôi, phân tán hạt giống (có trong phân)…
4. Đánh bay gần một nửa hiệu ứng nhà kính
Dù bọ hung đã làm rất tốt việc giảm thiểu lượng ký sinh trùng gây hại cho người và vật nuôi, chúng ta lại đang giết chết chúng.
Thuốc sổ giun sán mà nhà nông dùng cho vật nuôi cũng là độc dược với loài bọ hung. Nếu một ngày thế giới vì chuyện ấy mà không còn loài động vật xử lý phân này nữa thì sao? Thật quá sức kinh hoàng để tưởng tượng!
Vào thập niên 1960, châu Úc từng muốn phát điên vì bụi phân bò bay trong không khí tại các vùng chăn nuôi. Người Úc phải nhập cả 53 loài bọ hung từ khắp nơi trên thế giới để giải quyết thực trạng… muốn phát khóc này.
Rất nhanh, “đội quân” bọ hung nhập cư đánh bại bụi phân bò, khiến lượng bụi phân trong không khí giảm đến 90%.
Thấy được hiệu quả tuyệt vời của bọ hung ở Úc, New Zealand cũng gấp rút thực hiện một “dự án bọ hung”. Họ thành công trong giảm được 40% khí thải mêtan (CH4) độc hại (có trong phân gia súc).
Không chỉ thế, mêtan còn là một khí gây hiệu ứng nhà kính, có khả năng làm nóng bầu khí quyển Trái đất gấp 25 lần khí carbon dyoxide (CO2). Điều này cũng có nghĩa là bọ hung còn góp phần giảm thiểu hiện tượng nóng lên toàn cầu. Bất kể kích thước lớn hay nhỏ, là loài ăn phân hay ăn xác chết động vật, hoa quả thối rữa… mọi bọ hung đều thể hiện sự hữu ích như nhau.
Xin đừng giết hại hay xua đuổi bọ hung, bởi nó không chỉ là “nhà máy” xử lý phân mà còn là “máy” lọc không khí, giảm thiểu hiệu ứng nhà kính tốt hơn bất cứ công nghệ nào!
