Bác sĩ Nicole Saphier, một chuyên viên đầu ngành bệnh truyền nhiễm vừa trả lời phỏng vấn của kênh Fox News và được tờ New York Post đăng lại. Bà nói về covid-19, từ kính che mặt goggles đến độ trễ của xét nghiệm tầm soát và tất cả những gì cần phải tuân thủ để đánh bại đại dịch thế kỷ này. “Chúng ta phải tập sống chung, thậm chí ‘khiêu vũ’ cùng virus trong một thời gian chưa thể xác định được nếu muốn cuộc sống tiếp diễn bình thường. Nhưng, những tin tức về vaccine cũng cực kỳ hấp dẫn” – bà nhấn mạnh.
Về những người sợ cách ly
Saphier bày tỏ sự lạc quan về giai đoạn 3 thử nghiệm loại vaccine chống coronavirus do công ty Mỹ Moderna nghiên cứu phát triển và “tầm quan trọng của vaccine trong cuộc chiến gian khổ chống virus”. Bà kể lại trải nghiệm không vui của bản thân mình khi covid-19 vừa khởi phát. “Tôi phải chờ đến 16 ngày mới biết đứa con trai đang bị cách ly có nhiễm virus hay không. 16 ngày là quá lâu đối với những người sợ cách ly và khả năng họ không chịu được sự tù túng nên bỏ đi ra ngoài và lây lan cho người khác là rất cao – bà bộc bạch -Lúc đó, đứa con trai lớn của tôi cần đến trường đại học để hoàn tất học kỳ dang dở. Không may, đại học đang ở đỉnh cao covid-19 nên nó phải tự cách ly khi trở về New Jersey và chờ kết quả xét nghiệm đầy đủ mới được giải toả nếu âm tính.
Bạn không thể về nhà hay đi làm việc trong lúc chưa có kết quả xét nghiệm cuối cùng. Sau nhiều lần cố tiếp xúc với cơ quan y tế CityMD/Summit Medical Group thành phố và nơi xét nghiệm cho con trai, tôi được báo phải chờ từ 10-16 ngày mới có kết quả chính thức (thường phải sau 3 lần xét nghiệm) do số ca xét nghiệm tăng quá nhanh. Đây chính là ‘vấn đề lớn’ vì nhiều người không chịu được cách ly lâu như thế, đặc biệt là những người thích tự do, không chịu được sự tù túng. Họ sẽ phá vỡ các qui định cách ly và truyền virus cho người khác, cả khi đã có và chưa có triệu chứng (asymptomatic/pre-symptomatic transmission).
Trải nghiệm của con trai tôi cho thấy, toàn bộ hoạt động xét nghiệm cần phải thay đổi, từ việc chẩn đoán người mang virus (không chỉ thống kê đơn thuần số ca xét nghiệm hàng ngày) đến việc khẳng định người đó có bị nhiễm không để thu hẹp ‘Cửa sổ gây nhiễm’ giữa thời điểm lấy mẫu và thời điểm ra kết quả chính thức. ‘Cửa sổ gây nhiễm’ càng dài khả năng lây lan virus trong cộng đồng càng cao. Thu hẹp tối đa ‘Cửa sổ gây nhiễm’ là cắt đứt nguồn truyền bệnh tiềm tàng. Giảm chỉ còn vài giờ, thậm chí vài phút là tốt nhất.
Nếu sau 16 ngày mới có kết quả chính thức xét nghiệm như con trai tôi thì việc xét nghiệm virus gần như không còn ý nghĩa nữa; vì người mang mầm bệnh không bị cách ly tập trung sớm (lộ bệnh trễ) hoặc phải cách ly quá thời gian cần thiết. Nguồn lực và tiền bạc đổ vào xét nghiệm rất lãng phí. Trong lúc kinh tế đang gặp khó khăn như hiện nay, lãng phí là thứ chẳng ai muốn. Chúng ta đã biết chinh việc xét nghiệm nhanh cúm mùa và các loại virus khác đã giúp giảm mạnh lây lan trong cộng đồng”.
Cảnh báo mới về “khí dung”
Được hỏi về việc lây virus qua khí dung (aerosol-những giọt nước cực nhỏ mang virus lơ lửng trong phòng kín), Sapphire nói: “Trong khi cuộc chiến với virus tại Mỹ vẫn căng thẳng, tỉ lệ dân số được tầm soát tăng nhanh, các chuyên viên y tế lại nói nhiều về khả năng truyền virus qua khí dung và qua cả mắt nếu không mang kính goggles hay tấm chắn bảo vệ. Khái niệm về nguy cơ coronavirus lây qua khí dung là không mới.
Sáu tháng qua, từ khi xảy ra vụ lây lan virus trong một dàn hợp xướng tại bang Washington và công bố một nghiên cứu nhỏ về khả năng máy điều hoà không khí có thể chuyển virus từ người mang mầm bệnh qua các thực khách khác trong khu ăn uống của một khách sạn, người Mỹ đã nghe nhiều lần về nguy cơ này. Sau đó có một nghiên cứu qui mô hơn của Trung tâm Y tế Đại học Nebraska đã tìm ra dấu vết của virus trong các mẫu không khí thu thập tại những căn phòng có bệnh nhân covid-19 mà thủ phạm phát tán là hệ thống thông gió HVAC.
Một nghiên cứu tương tự chưa được kiểm chứng của Đại học Khoa học và Sức khoẻ Oregon ở thành phố Portland, bang Oregon cũng cho thấy trong các mẫu xét nghiệm khác nhau lấy từ ba HVAC của bệnh viện có đến 25% mẫu dương tính với coronavirus. Bằng chứng ngày càng được chứng thực về nguy cơ nhiễm virus từ aerosol đã dẫn đến việc 239 nhà khoa học khắp thế giới cùng đứng tên trong một khuyến nghị gửi Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) vào tháng 7 qua, trong đó cảnh báo về khả năng truyền coronavirus qua không khí.
Trong khi các ‘con đường truyền bệnh’ vẫn không thay đổi (thông qua bề mặt màng nhầy trong mũi và miệng) thì việc coronavirus có thể ‘treo’ trong các giọt bắn cực nhỏ lơ lửng trong không khí (từ ho hắt hơi, nói chuyện, thở) và vẫn tiếp tục lan truyền một thời gian là ‘con đường truyền bệnh’ mới, khó đoán hơn. Virus trong khí dung cũng dễ lây hơn và tiếp tục lây sau khi người mang mầm bệnh đã rời khỏi phòng. Vì vậy, hãy nghĩ nghiêm túc nghĩ về điều gì sẽ xảy ra khi bạn không mang khẩu trang (hay mang không đúng) và một người mang mầm bệnh (có hoặc chưa có triệu chứng) cũng không mang khẩu trang cùng đứng trong thang máy, ngồi trong phòng tiếp tân và các không gian nhỏ trong nhà như quán cà phê máy lạnh, phòng hát karaoke. Khẩu trang và giãn cách lúc đó rất quan trọng.
Dù không phải khẩu trang nào cũng như nhau (không có khẩu trang nào ngăn hoàn toàn được virus) nhưng chúng sẽ giảm việc lan truyền. Nếu hai người mang khẩu trang đúng cách, nguy cơ lây nhiễm còn giảm hơn nữa. Một câu hỏi nữa được đặt ra: coronavirus có thể sống bao lâu trong không khí? Chúng ta không thể trả lời chính xác, đặc biệt là với chủng coronavirus mới. Cái mới thì bao giờ cũng thế! Giống như bạn phải gắn từng mẫu cắt tìm được mỗi ngày mới biết được kết quả của hình đố”.
Mắt cũng là cửa ngõ để virus đi vào cơ thể
Trong khi đa số cách nhiễm virus là mũi và miệng hít những giọt bắn nằm gần do người mang mầm bệnh phát tán ra thì vẫn còn những cách khác để mầm bệnh ngoại lai đi vào cơ thể và gây ra thảm hoạ. Những giọt bắn nặng chứa đầy virus sẽ rơi nhanh xuống các bề mặt; vì thế, nếu chạm vào nó rồi đưa tay lên mũi, miệng (cố ý hay vô thức) thì đây cũng là cách thông thường để nhiễm virus.
May mắn, chúng ta có thể ngăn chặn được nguy cơ này bằng cách rửa tay đúng cách và cố tập thói quen đừng chạm tay lên mặt. Trong khi ai cũng biết virus xâm nhập qua các màng nhày ở mũi và miệng nên cần mang khẩu trang thì mắt cũng là một nơi có màng nhày. Mắt là môi trường khá tốt để virus “nhân lên” và là “cửa ngõ” gây bệnh nhiễm trùng đường hô hấp thông qua hệ mũi họng, chiếc cầu nối các mô mắt và các mô hô hấp.
Một nghiên cúu qui mô nhỏ xuất bản vào tháng 3.2020 trên tạp san nhãn khoa JAMA Ophthalmology khẳng định “coronavirus có thể truyền qua mắt”. Phát hiện này không gây ngạc nhiên vì đã có bằng chứng cho thấy thiếu bảo vệ mắt đúng cách sẽ làm tăng nguy cơ nhiễm SARS (do một loại coronavirus khác gây ra). Mới đây, hai chuyên viên hàng đầu về bệnh nhiễm của nước Mỹ, tiến sĩ Anthony Fauci và Deborah Birx đã đề nghị sử dụng thêm goggles giống như vận động viên trượt tuyết hay phi hành gia để bảo vệ mắt.
- Xem thêm: Corona – em từ đâu tới?
Tấm che mặt là đồ bảo hộ quen thuộc của bác sĩ và nhân viên y tế vì họ thường xuyên tương tác mặt đối mặt với bệnh nhân, cho dù đã mang khẩu trang 3M. Saphier kết luận: “Đề nghị mang thêm kính che mặt cho thấy, đối với một virus mới chưa biết nhiều về kiểu lan truyền của nó, thì việc phòng vệ không bao giờ thừa. Nhưng quan trọng nhất vẫn là ý thức tự phòng vệ của người bệnh, vì nhiều người được hỏi cho biết họ rất khó chịu khi mang goggles tại nơi công cộng. Bạn phải biết về cách virus hoạt động và biết cách bảo vệ chính mình, gia đình, cộng đồng.
Ý thức tự bảo vệ cá nhân và cộng đồng là quan trọng nhất
Được hỏi về việc mở cửa trường học tại Mỹ vào mùa thu tới, Sapphire nói: “Các thống đốc không chỉ tuyên bố họ muốn mở cửa lại trường học dựa vào một số nghiên cứu cho thấy mở cửa ‘được nhiều hơn mất’ giống như cách nói của tỉ phú công nghệ Bill Gates của Microsoft mà còn cần lên kế hoạch cụ thể nên mở thế nào cho an toàn nhất, dựa vào ý kiến từ nhiều phía. Dĩ nhiên, không thể kỳ vọng vào sự an toàn 100% đối với dịch bệnh. Thống kê của Đại học John Hopkins cho thấy bước sang tháng 8 đã có hơn 150.000 người chết vì coronavirus tại Mỹ.
Số tử vong hàng ngày (gần 1.500) đã quay lại mức cao trước 15.5, trong đó hơn 50% xảy ra tại ba bang đông dân California, Florida và Texas. Tỉ lệ tử vong/nhiễm thấp hơn trước là nhờ chúng ta đã biết cách bảo vệ người già tại các nhà dưỡng lão, bệnh viện và trong gia đình. Người già có bệnh nền như tiểu đường, tim mạch, phổi, thận cũng biết tự bảo vệ mình hơn. Phác đồ điều trị đã được cải thiện như thuốc chống virus Remdesivir dùng cho những ca nặng phải nhập viện. Can thiệp cũng đúng lúc hơn dựa vào diễn tiến bệnh và phân loại mức nặng nhẹ của các triệu chứng”.
Theo Sapphire, mệnh lệnh hành chánh và hình phạt sẽ không tác dụng nếu người dân không tự ý thức và biết cách bảo vệ mình, gia đình và cộng đồng trong đại dịch. Không có gì là chuẩn bị quá đáng khi phải đối mặt với một thảm hoạ y tế công chưa biết nhiều về nó mà chỉ lo thiếu chuẩn bị hay chuẩn bị không đủ. Bảo vệ những người dễ bị tổn thương là ưu tiên hàng đầu đi kèm giãn cách xã hội, mang khẩu trang và nếu có thể, nên mang kính bảo vệ mắt trong đám đông. Ngoài ra, hãy hạn chế tối đa tụ tập hơn 6 người trong nhà khi không cần thiết.
- Xem thêm: Làm đẹp thời khẩu trang
Các buổi tiệc tùng, trại hè, tụ tập, nghi lễ tôn giáo là cơ hội tốt để virus “siêu lây”. Nếu muốn giữ cho hoạt động kinh doanh không bị cắt đứt và học sinh được đến trường, mọi người phải cùng làm việc như một cộng đồng gắn kết để đạt được mục tiêu này. “Tuy nhiên, chúng ta phải chấp nhận thực tế là không có giải pháp nào được mọi người chấp nhận 100% và việc kiểm soát một ổ dịch là rất khó khăn. Loại bỏ một đại dịch như covid-19 gần như không thể khi dự báo cho biết nó có thể kéo dài vài chục năm. Trong khi công chúng đã bắt đầu có ý thức nhiều hơn về phòng bệnh, sự hợp tác giữa chính phủ và các công ty xét nghiệm để rút ngắn thời gian chờ kết quả chính thức cũng là điều cần thiết. Nước Mỹ đã làm được nhiều xét nghiệm coronavirus hơn trước nhưng chỉ chừng đó thôi thì chưa đủ nếu kết quả đến quá trễ” – Sapphire kết luận.
