Một trong những kiệt tác kiến trúc Gothic được đưa vào tranh nhiều nhất chính là Nhà thờ Đức Bà Paris (Notre Dame de Paris) vừa trải qua trận hỏa hoạn kinh hoàng. Thật may mắn khi danh thắng lịch sử – văn hóa – tôn giáo này chưa bị hủy hoại hoàn toàn. Nhưng giáo đường cổ kính và tuyệt đẹp đó đã trở thành bất tử trong tác phẩm của những tên tuổi lớn như Maurice Utrillo, Bernard Buffet, Paul Signac, Max Jacob, Matisse… Nhiều danh thắng khác cũng là đề tài của các họa sĩ nổi tiếng đang đứng trước nguy cơ sẽ biến mất hoàn toàn.
Trong sự phát triển của xã hội loài người, nhiều đô thị hiện đại đã mọc lên ở những nơi từng là làng quê đẹp như tranh vẽ; nhiều dự án canh tác khổng lồ đã biến đổi các vùng đất cận sa mạc thành những đồng cỏ xanh tươi, và – ngược lại – biến những vùng xanh tươi tốt thành đất khô cằn, bỏ hoang; các công cuộc khai thác mỏ đã bào mòn nhiều đỉnh núi hùng vĩ và những hẻm núi ngoạn mục mà Tạo hóa đã mất hàng triệu năm mới hình thành nên. Vẻ đẹp, sự kỳ vĩ và bí ẩn của thiên nhiên nay chỉ còn tìm thấy trong nhiều tác phẩm hội họa sau những biến động do con người tạo nên.
Và với sự tiếp sức ở quy mô lớn cũng như với tốc độ rất nhanh của tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu đang diễn ra gay gắt, cộng với sự ấm dần lên của trái đất gây bởi các hoạt động tàn phá môi trường của chính con người, ngày càng có thêm các tác phẩm mỹ thuật mà những nơi chốn, địa danh được tác giả mô tả trong đó không còn tương thích với đời thực. Những bức tranh sau đây thể hiện những phong cảnh mà số phận của chúng đã được định đoạt: những danh thắng đó sẽ biến mất trong tương lai không xa.
Venice của Canaletto sẽ chìm xuống biển
Không còn nghi ngờ gì nữa, như cộng đồng các nhà khoa học quốc tế đã khẳng định, với tốc độ ngập đang diễn ra hiện nay, thành phố du lịch Venice nổi tiếng nhất của Ý sẽ chìm xuống biển vào cuối thế kỷ này. Những biện pháp chống ngập tốn kém và cực kỳ phức tạp cho Venice dường như đã quá trễ và cũng quá nhỏ nhoi so với sự xâm lấn của đại dương.
Điều đó khiến cho những bức tranh mẫu mực về cảnh sắc Venice của họa sĩ Ý Canaletto – nghệ danh của Giovanni Antonio Canal (1697-1768), người đã chọn Venice như một chủ đề quan trọng nhất đời mình – trở thành những ghi chép hết sức quan trọng về một giai đoạn lịch sử của đô thị trên biển này. Venice của thế kỷ 22 có lẽ chỉ còn những gì gần giống các bức tượng vớt lên từ các vụ đắm tàu trong một cuộc triển lãm lớn của Damien Hirst diễn ra tại Biennale Venice 2017.
Biển băng của William Turner giờ đây gần như không còn băng
Các băng hà trên dãy Alps tan chảy nhanh chóng vào mỗi mùa hè gây lo lắng cho nhiều người dân Thụy Sĩ. Họ tìm nhiều cách để làm chậm lại tốc độ tan băng đó nhưng kết quả không đáng kể. Vào tháng 3-2018 tại gallery York Art ở TP. York (Anh) đã diễn ra triển lãm tranh vẽ phong cảnh núi Alps của hai họa sĩ người Anh Joseph Mallord William Turner (1775-1851) và John Ruskin (1819-1900). Dịp này, nhiếp ảnh gia Emma Stibbon được gallery đặt hàng để chụp đúng những nơi mà William Turner và John Ruskin từng đến vẽ vào thế kỷ 19. Xem ảnh và đối chiếu với bức tranh Biển băng, nhìn từ thung lũng Chamouni của Turner mới thấy sự tan chảy các dòng sông băng trên núi Alps đáng sợ như thế nào.
Amazon của Frederic Edwin Church đang khô cạn
Trong bức tranh Dòng sông ánh sáng mà nay được gọi đơn giản là Amazon, họa sĩ vẽ tranh phong cảnh người Mỹ Frederic Edwin Church (1826-1900) mô tả thủy lộ mang tính biểu tượng của thiên nhiên vùng Nam Mỹ trong ánh sáng sương mù huyền ảo với chút nắng trời như muốn phá tan màn sương ẩm ướt. Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu cùng với nạn phá rừng tràn lan, bầu không khí trong những rừng mưa nhiệt đới ở Brazil đã không còn ẩm ướt như thời Frederic Church vẽ con sông Amazon trong ánh sáng tuyệt vời.
Thậm chí, các nhà khoa học còn cảnh báo nếu tình trạng phá rừng cứ tiếp diễn với tốc độ như hiện nay đi cùng sự biến đổi khí hậu ngày càng nghiệt ngã thì hạn hán sẽ diễn ra ở khu vực Nam Mỹ, dẫn tới khô cạn dòng Amazon. Một nghiên cứu về tình trạng bốc hơi nước do vệ tinh của cơ quan NASA thực hiện ở Nam Mỹ đã chỉ ra rằng sông Amazon sẽ không thể duy trì lượng nước của nó nếu mùa khô kéo dài hơn, và như thế sẽ không còn màu xanh tươi bao trùm con sông như trong tranh của Frederic Church, thay vào đó là màu xanh của những đồng cỏ khi rừng biến mất.
100 cảnh sắc Osaka trong tranh Utagawa Yoshitaki sẽ không còn vì lụt lội
Osaka là một trong những đô thị chính ở châu Á đang chịu nguy cơ nặng nề nhất khi mực nước biển dâng do trái đất ấm dần lên. Rõ nét nhất là sân bay của thành phố này, được xây dựng trên một bãi rác thải khổng lồ ở vịnh Osaka, đang bị ngập nặng. Là thành phố thương mại quan trọng nhất của vùng dân cư khổng lồ Keihanshin có dân số trên 18 triệu người, Osaka sẽ gặp rất nhiều khó khăn nếu như nhiệt độ trái đất tăng thêm 3oC vào năm 2100 như Tổ chức Khí tượng Liên Hiệp Quốc đã tiên liệu gần đây. Đó sẽ là một lời than khóc cho loạt tranh khắc gỗ có tên chung “100 quang cảnh của Naniwa” (Naniwa là một trong 24 quận của thành phố Osaka) được bậc thầy của thể loại tranh truyền thống Nhật Bản ukiyo-e là Utagawa Yoshitaki thực hiện vào thập niên 1860.
- Xem thêm: Plum Ovelgönne vẽ Việt Nam
Mexico City trong tranh tường của Diego Rivera và Roberto Cueva Del Río sẽ lụi tàn như nền văn minh Aztec
Thành phố Mexico, vùng dân cư lớn nhất ở Tây Bán cầu đang khô kiệt và lún dần. Theo một phúc trình được đăng trên tờ New York Times năm 2017, một số khu vực ở trung tâm Mexico City đang sụp dần xuống ở mức gần 23cm mỗi năm khi mà đại đô thị này liên tục bị thiếu nước sinh hoạt trầm trọng, phải tìm nguồn nước dự trữ dưới tầng đất sâu vì thế nền móng mà trên đó thành phố được xây dựng ngày càng yếu.
Nguy cơ đó được cộng hưởng bởi nhiệt độ trái đất đang tăng lên và các vụ hạn hán ngày càng tồi tệ do biến đổi khí hậu toàn cầu cho thấy một viễn cảnh hết sức đen tối của Mexico City; hoàn toàn tương phản với những hình ảnh sử thi, anh hùng ca của xứ sở Mexico được thể hiện trên các bức tranh tường hoành tráng của Diego Rivera và Roberto Cueva Del Río, hai bậc thầy nghệ thuật tranh tường hiện đại.
Trong tác phẩm của Roberto Cueva Del Río, Mexico City được đặt lên trên đô thị – nhà nước Tenochtitlan của người Aztec, điều này không chỉ nói lên thủ đô của đất nước Mexico ngày nay được xây dựng trên vùng đất từng là Tenochtitlan mà còn như lời tiên báo rằng Mexico City đang tọa lạc trên một nền đất mong manh khiến nó có thể đổ sụp trong tương lai.
