Luật Thuế Bảo vệ môi trường chủ yếu nhằm vào các doanh nghiệp sản xuất mặt hàng túi nylon. Về nguyên tắc, tiền thuế được tính trên khối lượng sản phẩm mà doanh nghiệp bán ra, riêng với các cơ sở nhỏ sản xuất túi nylon, túi xốp được giao thuế khoán. Thế nhưng việc kiểm soát lượng hàng bán ra không dễ vì thiếu hóa đơn, chứng từ, do đó nên thu thuế bảo vệ môi trường tại các cơ sở này chưa thể tiến hành ngay được. Luật cũng đề cập đến việc những đơn vị nào sản xuất túi nylon đáp ứng tiêu chí thân thiện với môi trường (do Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành) sẽ không phải đóng thuế. Nắm bắt được chủ trương này, một số doanh nghiệp hiện nay đã có ý định đầu tư, chuyển đổi công nghệ sản xuất túi nylon thân thiện môi trường. Tuy nhiên, khi trao đổi với họ, chúng tôi được biết do các cơ quan thẩm quyền chưa ban hành tiêu chí cụ thể nên nhiều doanh nghiệp còn chần chừ chờ đợi.
Tiểu thương lo lắng
Tại nhiều chợ trong thành phố, giá bán túi nylon, túi xốp tăng rất cao, có nơi tăng đến 100%. Trước đây, các loại túi xốp, túi nylon bán sỉ có giá 30.000 – 40.000 đồng/kg, nay đã tăng lên 65.000 – 70.000 đồng/kg. Các loại bao bì chứa rác trước đây chỉ 20.000 đồng/kg nay tăng lên 45.000 đồng/kg. Chị Như Loan, tiểu thương chợ vải Soái Kình Lâm (quận 5) cho biết, trước tết mua túi nylon giá 40.000 đồng/kg thì sau tết, hoạt động mua bán đìu hiu hơn nhưng tiền bỏ ra để mua túi nylon dự phòng lại tăng lên gấp đôi. Chị nói: “Người bán tăng giá mà không giải thích gì nên cả chợ xôn xao bàn tán, chỉ có vài người biết nguyên nhân do phải đóng thuế môi trường, còn lại đều ngạc nhiên không hiểu vì sao”. Hỏi về tác hại của túi nylon, chị phân vân: “Tôi có nghe nói về tác hại của túi nylon đối với môi trường là không phân hủy, nhưng tôi chuyên đóng hàng giao cho khách ở tỉnh nên túi nylon là sự lựa chọn số 1 vì vừa tiện dụng, vừa bền. Nếu có loại bao bì khác thay thế mà có chất lượng và giá cả chấp nhận được thì tôi nghĩ ai cũng sẽ đồng ý không dùng túi nylon nữa. Còn hiện tại, dù giá túi nylon có cao thì chúng tôi vẫn buộc phải sử dụng, nhưng sẽ tiết kiệm lại”.
Siêu thị Saigon Co.op tham gia bảo vệ môi trường bằng cách tuyên truyền, vận động người tiêu dùng hạn chế sử dụng túi nylon (Trong hình, khẩu hiểu “Tiết kiệm bao bì là bảo vệ môi trường” được treo tại quầy tính tiền). Siêu thị Co.op Mart cũng đã thí điểm sử dụng bao bì tự hủy sinh học để tiến đến thay thế túi nylon thông thường trong chuỗi 21 siêu thị tại TP.HCM
Vợ chồng chị Phương chuyên kinh doanh giày dép ở chợ Bà Chiểu (quận Bình Thạnh) cũng than rằng giá túi nylon tăng đột biến nhưng không thể tăng giá bán giày dép theo được. Chị nói: “Tình hình chung như vậy thì cũng đành phải chịu thôi. Nếu giá túi nylon sắp tới cứ lên nữa thì chắc chúng tôi phải xoay xở tìm chất liệu khác làm túi đựng hàng, ví dụ chuyển về túi giấy, nhưng chưa rõ chất lượng và giá cả có phù hợp không”. Bà Sáu, người bán hàng rong ở khu vực quận 1 (TP.HCM) thì ngạc nhiên khi chúng tôi hỏi có biết việc không nên sử dụng túi nylon hay không. Bà phân bua: “Ở quê, người ta phá đất làm nhà hết nên bây giờ lá chuối đắt hơn túi nylon. Mà gói lá chuối thì dễ rách, còn giấy báo người ta cũng không chịu vì cho là mất vệ sinh, dùng túi nylon là tốt nhất rồi”.
Hiện nay, việc đánh giá các loại túi, bao bì nhựa thân thiện với môi trường được thực hiện theo tiêu chí “Nhãn xanh Việt Nam”, được triển khai trên toàn quốc từ tháng 3-2009 nhằm mục tiêu cải thiện và duy trì chất lượng môi trường sống, thực hiện đánh giá khả năng kiểm soát, hạn chế tác động đối với môi trường của các loại sản phẩm, dịch vụ và hàng hóa tiêu dùng theo quan điểm xem xét toàn bộ vòng đời sản phẩm. Xem ra, Luật Thuế bảo vệ môi trường đi vào cuộc sống là cần thiết, nhưng chưa đủ. Phải có thêm nhiều chính sách, quy định cụ thể cùng các biện pháp khuyến khích sản xuất và tiêu dùng xanh – sạch, trong đó có việc tiến tới loại bỏ hẳn túi nylon ra khỏi đời sống xã hội. Đó chính là lực đẩy giúp các doanh nghiệp tích cực đổi mới công nghệ theo hướng cung cấp những sản phẩm thân thiện với môi trường. Liệu trong năm 2012, TP.HCM sẽ tạo được đột phá trong lĩnh vực này không?
Ảnh Thành Long
Ngân An