Khi sự phân khúc thị trường diễn ra, các chuyên gia ViệtNamcần đi tiên phong trong việc giúp phía bạn xây dựng các mô hình chuyển giao công nghệ. Nước ta đã đưa nhiều chuyên gia nông nghiệp sang các nước châu Phi như Benin, Mali, Mozambique, Guinée…, triển khai chương trình sản xuất lúa, chế biến tại chỗ và giúp đỡ nước bạn trong ứng dụng khoa học – công nghệ, đào tạo và phát triển nguồn nhân lực, cũng như hỗ trợ phát triển nông thôn tại châu Phi như giới thiệu các giống cây trồng và vật nuôi mới. Nhiều mô hình hợp tác thành công và tạo được tiếng vang. Đây có thể là những thí dụ mẫu mà hợp tác lúa gạo ViệtNam-Myanmarcần học hỏi.
Gạo dự trữ trong kho chờ xuất khẩu
Từ hơn một năm trở lại đây, cầu nối giữa hai nước trong lĩnh vực nông nghiệp dần dần khởi sắc. Đầu tháng 6-2011, Phó Thủ tướng Hoàng Trung Hải thămMyanmarký kết các thỏa thuận về hợp tác chăn nuôi. Tới cuối tháng 8-2011, Bộ trưởng Nông nghiệp và Thủy lợi U Myint Hliang sang thăm Việt Nam, ký kết với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam các thỏa thuận quan trọng hợp tác song phương về đào tạo cán bộ khoa học, hợp tác trồng lúa nước cao sản, cây cao su, trồng mía và sản xuất đường kính.
Sau chuyến thăm đó, dự án thiết lập công ty liên doanh sản xuất kinh doanh giống cây trồng tại xứ này do công ty của Bộ Nông nghiệp và Thủy lợi Myanmar và Công ty cổ phần Giống cây trồng Trung ương (NSC) được xúc tiến. Theo thông tin từ NSC, hai bên đã đi đến thỏa thuận ban đầu về hợp tác trong lĩnh vực giống cây trồng, trước mắt là hỗ trợ gia tăng diện tích trồng lúa có năng suất cao cho phía bạn. Triển vọng đầu tư vàoMyanmarđược đối tác ViệtNamđánh giá rất khả quan vì lý do tích tụ ruộng đất, trong khi quốc gia này chưa có công ty giống cây trồng nào.
Rõ ràng, đây là những bước khởi đầu đáng ghi nhận. Trong một phác thảo tiếp theo về sự hợp tác lúa gạo giữa hai nước, các gợi ý đưa ra ba mô thức tham khảo. Ba mô thức này dựa trên ý tưởng của GS Peter Timmer (Đại học Harvard), khi ông thảo luận về dự án “Mô hình cụm ngành cà phê quốc gia và mô hình nông thôn mới tích hợp liên hoàn” tại nhà máy cà phê Trung Nguyên, tỉnh Đắk Lắk.
Một là mô thức cạnh tranh tự do, trong đó không giới hạn một đối tượng nào cung cấp, cũng như cố định thị trường tiêu thụ. Gạo sản xuất ra ởMyanmarcó thể xuất khẩu cho bất cứ nước nào, không nhất thiết phải là nguồn cung cho một đối tác cụ thể. Yếu tố xác định điểm đến của mặt hàng lúc này theo quy tắc cung cầu. Trong bối cảnh chính phủ Myanmar đang hoan nghênh các nhà đầu tư nước ngoài và đề ra nhiều biện pháp để khuyến khích đầu tư vào lĩnh vực cây trồng nông nghiệp, cây công nghiệp, hệ thống thủy lợi, đây có thể là một cơ hội cho các doanh nghiệp Việt Nam đầu tư.
Cụ thể, Chính phủ Myanmar cho phép thời hạn sử dụng đất vào các mục đích kể trên là 30 năm, gia hạn ba lần, mỗi lần năm năm; miễn thuế sử dụng đất từ 2-8 năm tùy từng dự án; miễn thuế thu nhập ba năm kể từ năm tiến hành kinh doanh trên mảnh đất đã được đầu tư phát triển. Đặc biệt yếu tố tích tụ ruộng đất qua những “cánh đồng mẫu lớn” sẽ tạo ra lợi thế cạnh tranh. Chẳng hạn như thỏa thuận của NSC với phía bạn năm 2011 vừa qua đã cam kết dành 10.000ha đất để triển khai các dự án phát triển giống cây trồng và các dự án nông nghiệp khác cho dự án với Việt Nam.
Cách thứ hai, ViệtNamvàMyanmarcó thể thỏa thuận một hợp tác sản xuất – cung cấp gạo. Tức là một bên chủ động được đầu ra, còn một bên chủ động được nguồn cung. Có thể trong thời điểm hiện nay, một sự kết hợp như vậy là chưa cần thiết, xét trên bối cảnh khả năng sản xuất của nước ta còn mạnh, số lượng xuất khẩu còn dồi dào. Tuy nhiên, hợp tác sản xuất – cung cấp sẽ mang nhiều ý nghĩa, nếu chú ý hai yếu tố sau. Một là hệ quả của biến đổi khí hậu đến khu vực châu Á, khiến cho mỗi quốc gia phải tính đến những phương pháp dự phòng. Theo đánh giá của Chương trình nghiên cứu về biến đổi khí hậu, nông nghiệp và an ninh lương thực (CCAFS), khu vực Nam và Đông Nam Á có thể sẽ phải đối mặt với những nguy cơ về biến đổi khí hậu, khiến sản lượng gạo giảm đến 50% trong ba thập niên tới. Các nước nhưIndonesia,Philippines, Thái Lan và ViệtNamlà những nạn nhân trực tiếp. Trong khi đó, do sự ưu đãi của tự nhiên (khí hậu nhiệt đới ôn hòa, không chịu thiên tai lũ lụt mang tính định kỳ mỗi năm), có được nguồn cung lúa gạo từMyanmarlà một dự phòng chiến lược.
