Những năm cuối thời Chiến tranh lạnh, báo chí Mỹ và phương Tây có nhắc đến điệp viên KGB, gián điệp viên hai mang bất đắc dĩ Jack Barsky, người đã có gần hai thập niên làm việc cho Liên Xô, nhưng cuối cùng lại từ chối quay về chính quốc.
Jack Barsky và con đường đến với KGB
Nhị trùng hay hai mang là thuật ngữ nói về những điệp viên được tuyển mộ bởi một cơ quan tình báo nước ngoài, nhưng trong trường hợp này Jack Barsky được xem là điệp viên “hai mang” bất đắc dĩ bởi ông được chính KGB (cơ quan tình báo của Liên Xô) tuyển chọn, đào tạo và gửi đi.
Theo cuốn My Secret Life and Tangled Allegiances As A KGB Spy in America (Cuộc sống bí mật của tôi dưới danh nghĩa điệp viên KGB tại Mỹ) của chính Jack Barsky ấn hành ngày 21-3-2018 thì ông tên thật là Albrecht Dittrich, sinh năm 1949 tại một thị trấn nhỏ ở CHDC Đức, gần biên giới với Ba Lan.
Cha ông là giáo viên, đảng viên Đảng Cộng sản và chính ông cũng chịu ảnh hưởng rất nhiều từ người cha của mình, người rất trung thành với chủ nghĩa Mác-Lênin, bởi vậy gia đình là nền tảng tư tưởng rất quan trọng đối với cuộc đời và sự nghiệp của ông sau này.
Dittrich tốt nghiệp kỹ sư hóa học xuất sắc tại Đại học Jena (UoJ), nhưng vào năm cuối cấp ở đại học, có một người đến gặp ông tại ký túc xá và đề nghị ông làm việc cho một công ty sản xuất máy ảnh Carl Zeiss.
Sau này khi đến làm việc cho Carl Zeiss, Dittrich mới biết người đàn ông nói trên là do Bộ An ninh quốc gia CHDC Đức (STASI) cử đến để tuyển ông làm cho STASI. Sau đó, Dittrich được đưa đến Berlin để đào tạo. Buổi quen ban đầu, Dittrich được mời ăn trưa và gặp một người thứ ba tên là Herman, nói tiếng Đức lơ lớ tiếng Nga.
Trong cuộc gặp, Herman thông báo cho Dittrich hay STASI muốn tuyển ông để tham dự khóa huấn luyện điệp viên. Sau cuộc gặp này, Dittrich vẫn đi học bình thường để lấy bằng, nhưng vẫn gặp Herman vào sáng thứ hai hằng tuần tại những địa điểm đã định.
Sau khi nhận bằng cử nhân hóa tại UoJ, Dittrich tiếp tục học nghiên cứu sinh tiến sĩ, nhưng khi đang học, Herman đã đến đưa ông đến Đông Berlin rồi lưu tại đó trong ba tuần và được giới thiệu làm việc với một người thứ ba tên là Boris.
Sau vài tuần huấn luyện, Dittrich được đưa tới một căn cứ quân sự của Liên Xô ở ngoại ô phía đông thành phố Berlin. Tại đây, Dittrich và Boris được gặp một sếp cấp cao của KGB.
Sĩ quan KGB cho Dittrich hay Liên Xô cần những điệp viên nhiệt tình, tận tụy, và ông đáp ứng được tiêu chí này, nhưng ông hoàn toàn có quyền lựa chọn đồng ý hoặc không trong thời gian 24 giờ đồng hồ.
Dittrich thừa nhận mục đích của ông không phải là làm cách mạng hay tham gia vào đảng mà cái chính là sự tò mò, muốn khám phá nghề tình báo; điều đó đã thôi thúc ông nhận lời với KGB.
Để ngụy trang cho công việc, tháng 2-1973, Dittrich đã nói với gia đình ông lên Berlin học thêm ngành ngoại giao, nhưng trên thực tế, bắt đầu tham gia khóa huấn luyện do KGB tổ chức. Tất cả những tài liệu giáo trình tiếng Nga đều được dịch sang tiếng Đức.
Dittrich được dạy về kỹ thuật gửi và nhận tin tức bằng morse và nhận thông tin qua sóng radio cũng như nhiều kỹ thuật thoát hiểm khi bị lộ, bị theo dõi cho đến cách thức nhận hàng, thả hàng khi cần thiết, cùng những kỹ năng gián điệp cần thiết khác.
Đặc biệt, ông còn được học các nhận dạng “lằn sơn đỏ”, tức vệt sơn màu đỏ, ám hiệu các điệp viên cần biết khi lâm vào tình trạng nguy hiểm để tẩu thoát càng nhanh càng tốt.
Trong thời gian huấn luyện, Dittrich được đào tạo riêng biệt và chưa bao giờ được gặp một nhân viên KGB mặc đồng phục. Ngoài ra, Dittrich còn được huấn luyện võ Taekwondo và học tiếng Anh trong hai năm.
Jack Barsky đến Mỹ dưới vỏ bọc thương nhân thành đạt
Trước khi đến Mỹ, Albrecht Dittrich đã thông báo cho gia đình và bạn bè tại Đông Đức hay ông được cử đi làm việc tại sân bay vũ trụ Baikonur ở Kazakhstan.
Năm 1980, ông kết hôn với người vợ đầu người Đức tên Gerlinde và một năm sau thì con trai Matthias của ông chào đời.
Cứ mỗi hai năm, Dittrich lại về Đông Đức thăm gia đình trong kỳ nghỉ kéo dài ba tuần để che mắt dư luận. Với cách làm này, chỉ có vợ ông là bà Gerlinde biết chồng mình làm việc cho KGB.
Năm 1975, lúc đó Dittrich đã bước sang tuổi 26, được đưa đến Moscow, ông được kiểm tra và đánh giá khả năng tiếng Anh và chuẩn bị nhận nhiệm vụ.
Ngay hôm đó, một nhóm sĩ quan KGB đến nơi ở của Dittrich để mở tiệc chào đón người đồng đội mới tham gia vào chương trình gián điệp tại Mỹ.
Dittrich cùng các đồng nghiệp được phân công hoạt động trong các nhóm bí mật khác nhau hoạt động trên đất Mỹ theo phương án “án binh bất động” trong một thời gian để chờ cơ hội hành động. Những điệp viên này không biết mặt nhau, kể cả khi huấn luyện lẫn khi tung vào đất Mỹ.
Tháng 6-1978, Dittrich, lúc đó 29 tuổi, đã đến Chicago bằng hộ chiếu Canada giả, với giấy khai sinh mang tên Jack Barsky theo lịch trình Moskva- Belgrade (Nam Tư), sau đó đi tàu hỏa đến Rome (Italia) và Vienna (Áo).
Tiếp tục, nhận hộ chiếu Canada với tên gọi William Dyson để mua vé đi Mexico, rồi từ Mexico đi tiếp tới Canada và cuối cùng mới tới Chicago (Mỹ). Barsky đến Chicago vào tháng 10-1978 với hành trang là chiếc radio tần số ngắn và 7.000 USD tiền mặt.
Tên mới của Dittrich là tên của một cậu bé 10 tuổi người Maryland qua đời năm 1955. Cái tên này được nhân viên tại Đại sứ quán Liên Xô tìm thấy tại nghĩa trang và lấy được bản sao giấy khai sinh của cậu bé đã qua đời có nguồn gốc từ Đức, biến Dittrich thành công dân Mỹ trong vỏ bọc doanh nhân thành đạt.
- Xem thêm: Vệ sĩ của các nguyên thủ quốc gia
Mục tiêu của Jack Barsky là thiết lập quan hệ với Zbigniew Brzezinski, Cố vấn an ninh của Tổng thống Jimmy Carter. Ban đầu, Barsky làm nhân viên đưa thư ở New York và khi có số an sinh xã hội để trở thành công dân Mỹ ông đăng ký học tin học tại Đại học Baruch và nhanh chóng có bằng cử nhân.
Đến năm 1984, ông làm lập trình viên cho Hãng bảo hiểm MetLife và luôn tự nhận mình xuất thân từ bang New Jersey. Khi có hỏi về giọng nói, Barsky đều trả lời có mẹ là người Đức nên nói không giống người sở tại, điều này rất đúng với cậu bé đã chết mà ông mang tên của người quá cố.
Cứ mỗi tối thứ Năm, vào đúng 9 giờ tối, Jack Barsky lại bật radio sóng ngắn để nhận chỉ đạo bí mật từ Moscow. Barsky đã tham gia vụ truy tìm điệp viên KGB phản bội ở Canada và tìm hiểu cách chính phủ Mỹ đánh giá về cuộc chiến tranh Afghanistan mà Liên Xô tham gia….
Nhờ trí thông minh bẩm sinh lại có khả năng tin học xuất sắc, Jack Barsky đã khai thác được mật mã lập trình các công nghệ mới của Mỹ và chuyển về trung tâm qua các tài liệu mã hóa hoặc vi phim dấu tại những nơi kín đáo trong các công viên New York.
Cũng phải nói thêm rằng, do chưa có hộ chiếu Mỹ mà chỉ có các giấy tờ tùy thân như thẻ ngân hàng, thẻ thư viện, bằng lái xe nên Jack Barsky không được giao những nhiệm vụ quan trọng.
Như đã giao ước trước, cứ hai năm một lần ông lại quay về Mosow và CHDC Đức. Chuyến đầu tiên là năm 1980, Barsky làm đám cưới với bạn gái lâu năm Gerlinde như đã đề cập và chín tháng sau, nhận tin vợ sinh con trai. Hai năm tiếp, ông trở về và lần này gặp được con trai, tên là Matthias Dittrich.
Jack Barsky bị lộ tẩy vì những điều bất ngờ
Cuộc sống căng thẳng lại đơn độc đã thôi thúc Barsky tìm kiếm tình yêu mới. Năm 1986, ông lại kết hôn với Penelope, một phụ nữ nhập cư từ Guyana, rồi lần lượt cho ra đời hai đứa con Chelsea và Jessie.
Từ đó, Jack Barsky phải sống hai cuộc đời và hai gia đình. Theo tờ The Guardian, cuộc sống và công việc của Barsky đang “thuận buồm xuôi gió” thì bất ngờ gặp Vasili Mitrokhin, một chuyên viên lưu trữ của KGB đào tẩu sang Anh năm 1992.
Vì tiền, Mitrokhin đã tiết lộ danh tính hàng ngàn điệp viên KGB nằm vùng ở phương Tây, trong đó có ông. Ngay lập tức, Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) đã vào cuộc và nhanh chóng tìm ra Barsky tại bang Pennsylvania vào năm 1994.
Trong suốt ba năm sau, đặc vụ phản gián kỳ cựu Joe Reilly theo dõi gắt gao mục tiêu. FBI gắn bọ nghe lén khắp nhà và cuối cùng, ông tự để lộ bản thân trong một cuộc cãi vã với vợ.
Cuộc sống hai mặt của Barsky thực ra đã chấm dứt từ năm 1988, khi KGB cho rằng ông đã bị lộ và ra lệnh trở về gấp bằng cách đưa ra cảnh báo “lằn ranh đỏ”.
Tuy nhiên, Barskylại không muốn trở về nên báo với cấp trên là bản thân đã bị nhiễm HIV/AIDS và chỉ có thể điều trị tại Mỹ. Thời điểm đó, căn bệnh nói trên là nỗi kinh hoàng cho cả thế giới và KGB cho rằng đây là vũ khí bí mật của Mỹ.
Việc quyết định ở lại đồng nghĩa với việc ông không bao giờ được gặp lại gia đình tại Đông Đức nữa. Về phía Liên Xô, những thay đổi cuối thập niên 80 dưới thời Mikhail Gorbachev, KG phải quan tâm tới nhiều vấn đề khác bận tâm hơn nên việc điều tra Barsky bị thả lỏng.
Vào một ngày tháng 5-1997 khi Barsky đang lái chiếc Mazda từ New York về nhà tại bang New Jersey thì bị cảnh sát ra tín hiệu dừng xe.
Khi FBI yêu cầu Barsky xuống nói chuyện, Barsky còn mỉa mai trả lời “Sao các ông để lâu vậy?”. Sau khi bị bắt, Barsky đã khai mọi chuyện, thậm chí ông còn mô tả đầy đủ cách KGB tuyển dụng, huấn luyện, đồng thời thể hiện mong muốn được sống tại Mỹ.
Sau một thời gian đánh giá gắt gao cộng với sự vận động từ Reilly, cựu điệp viên FBI, Barsky đã được chấp nhận ở lại. Ông tiếp tục làm chuyên gia tin học cho nhiều công ty.
Sau khi về hưu, Barsky mới chính thức công khai câu chuyện của mình qua ấn phẩm nói trên. Reilly và Barsky trở thành bạn thân và cả hai thường chơi golf cùng nhau. Thậm chí Joe Reilly còn là cha đỡ đầu cho bé Trinity, con út của Barsky.
Cũng theo tờ The Guardian, năm 2014, sau gần 40 năm kể từ khi đến Mỹ, Barsky chính thức trở thành công dân nước này và được phép dùng cái tên Jack Barsky.
Hiện ông sống tại bang Georgia cùng người vợ thứ ba Shawna và con gái Trinity, 7 tuổi. Người con trai cả Matthias hiện đã là dược sĩ, làm việc tại Berlin và đã đến Mỹ thăm cha vào năm 2005.
