Cây đời (tiếng Tây Ban Nha: Árbol de la vida) là một đề tài được tạo tác trên các nghệ phẩm bằng đất sét ở miền Trung Mexico, đặc biệt là ở thành phố tự trị Metepec, một bang thuộc Mexico.
Hình tượng được thể hiện trong các nghệ phẩm này ban đầu là để truyền giảng câu chuyện của Kinh thánh về sự sáng tạo bản xứ/địa phương trong buổi đầu thời kỳ thuộc địa.
Những cây đời này là một nghệ phẩm bằng đất sét bắt đầu ở Izúcar de Matamoros, Puebla nhưng ngày nay nghề thủ công này được gắn với Metepec.
Theo truyền thống, nghệ phẩm này được cho là bao gồm một số hình ảnh thuộc về Kinh thánh, chẳng hạn như Adam và Eva, nhưng gần đây có những cây đời được tạo tác với chủ đề hoàn toàn không liên quan đến Kinh thánh.
Nguồn gốc
Sáng tạo những cây đời là một phần của truyền thống tạo tác gốm của vùng cao nguyên miền Trung Mexico.
Đồ gốm của khu vực này có thể bắt đầu được tạo tác từ những năm 1800 đến 1300 trước Công nguyên, bao gồm cả các hình tượng bằng đất sét.
Bức tranh về những nhân vật này xuất hiện sau khi có những ảnh hưởng, tác động của Olmec đến vùng đất này.
Khoảng năm 800 Công nguyên, các ảnh hưởng của Teotihuacan đã mang lại những biểu trưng tôn giáo/tín ngưỡng cho nhiều món đồ gốm.
Từ đó trở đi, đồ gốm Matlatzinca mà ngày nay là bang của Mexico vẫn tiếp tục phát triển với nhiều ảnh hưởng kể từ khi nó giữ vị trí chiến lược giữa các vùng thung lũng của Mexico và ngày nay là các bang của Morelos và Guerrero.
Sau cuộc chinh phạt Tây Ban Nha, các tu sĩ đã phá hủy các vật phẩm, bao gồm cả đồ gốm thể hiện các vị thần xưa cũ và thay thế chúng bằng hình ảnh của các vị thánh và hình tượng Kitô giáo khác.
Việc mô tả về “cây đời” trong hội họa và các phương tiện khác được giới thiệu như một cách để truyền bá những câu chuyện Kinh thánh cho người dân bản địa.
Trong phần lớn thời thuộc địa, đồ gốm của bang Mexico hầu hết được sản xuất đáp ứng nhu cầu tự cung tự cấp.
- Xem thêm: Kỳ thú nghệ thuật cây khô
Đồ gốm trở thành một sự hợp nhất giữa các kỹ năng, thiết kế bản địa và tác động của Tây Ban Nha cho đến nửa đầu thế kỷ 20, khi các mẫu/bộ phận trang trí và thậm chí sang trọng hơn bắt đầu được sản xuất.
Loại nghệ phẩm tiêu biểu giờ đây là cây đời, đặc biệt khi đó nó không là các nghệ phẩm có chức năng tôn giáo/tín ngưỡng. Những cây đời phi tôn giáo này có đề tài cái chết hay mùa xuân.
Kết cấu của nghệ phẩm cây đời tạo tác bằng đất sét với đề tài Kinh thánh về Vườn Địa đàng bắt đầu ở Izucar de Matamoros thuộc bang Puebla và lan sang các khu vực khác, đặc biệt là Metepec, bang Mexico, với đặc trưng tô vẽ với những sắc màu rực rỡ, tươi sáng.
Các nghệ phẩm tạo tác cây đời này đã trở thành biểu trưng của thành phố tự trị này, và là một phần của nghệ phẩm đất sét truyền thống chỉ được tìm thấy ở nơi đây.
Những nghệ phẩm tạo tác đất sét phổ biến khác là nàng tiên cá (với một người khổng lồ của khu vực thị trấn có tên là Ciudad Tipica) cũng như Pegasus (con ngựa thần có cánh như chim đại bàng và lông trắng muốt), gà trống, sư tử, hoa.
Miêu tả
Cây đời truyền thống chứa một số hình ảnh quan trọng. Trên đỉnh của nghệ phẩm có một hình ảnh của Thiên Chúa.
Bên dưới là những hình ảnh liên quan đến sự sáng tạo của thế giới trong bảy ngày như mặt trời và mặt trăng, các con vật, Adam và Eva.
Con rắn trong câu chuyện Kinh thánh cũng xuất hiện cũng như Tổng lãnh thiên thần Gabriel ở phía dưới, người đã đuổi Adam và Eva khỏi Vườn Địa đàng.
Nhìn chung, nghệ phẩm cây đời trông giống như một cây đèn nến. Cây đời được tạo tác chủ yếu cho mục đích tôn giáo và trang trí. Chúng cũng mang cả nhang trầm có nhiều khả năng được dùng trong tôn giáo/tín ngưỡng.
Ở Izucar de Matamoros, những cây đời này xuất hiện ở đám rước như trong Corpus Christi (một lễ kỷ niệm trong đó Giáo hội long trọng cử hành lễ Thánh Thể; đây là ngày duy nhất của năm Thánh Thể được rước đến đường phố).
- Xem thêm: Nghề chạm khắc xương ở Lucknow
Những cây đời được nắn từ đất sét nung trong lò gas ở nhiệt độ thấp. Đa phần cây có chiều cao từ 26cm đến 60cm và có thể mất từ 2 tuần đến 3 tháng để tạo tác nên chúng. Các cây cực lớn có thể mất tới ba năm.
Những cây này cũng có kích thước đa dạng biến đổi từ tượng nhỏ đến các nghệ phẩm lớn trưng bày nơi công cộng.
Nhiều cây đời có đề tài độc đáo nhưng phổ biến nhất là về tính hai mặt của sự sống và cái chết, mối quan hệ của con người với thế giới tự nhiên.
Hầu hết các cây đời được tạo tác ra và bày bán bởi chính các nghệ nhân – những người đã học cách thực hiện nên chúng từ cha mẹ và ông bà của họ.
Những biến thể của nghệ phẩm này đã xuất hiện trong những thập niên gần đây. Bên cạnh các đề tài như tính hai mặt của sự sống với cái chết và mối quan hệ của con người với thế giới tự nhiên, giờ đây yếu tố thiết yếu chính là Adam và Eva.
Tiburcio Soteno Fernandez là một trong số ít những người thợ gốm tạo tác nên cây đời với các chủ đề hoàn toàn không liên quan đến Vườn Địa đàng.
Nhiều nghệ phẩm trong số này biểu trưng cho lịch sử của một con người hoặc địa điểm nổi tiếng và theo yêu cầu của khách hàng.
Các tác phẩm của ông đã xuất hiện trong các cuộc trưng bày ngắn hạn và dài hạn ở các quốc gia trên thế giới như Scotland, Hoa Kỳ, Canada, Ý và Pháp.
Tuy nhiên, những người theo chủ nghĩa thuần túy khẳng định rằng những nghệ phẩm đó không liên quan đến Vườn Địa đàng thì không phải là cây đời thực sự.
Quốc gia của nghề thủ công
Nghệ phẩm thủ công cây đời được tạo tác ở cả ba vùng chính: Metepec, bang Mexico, Izucar de Matamoros và Acatlan, cả ở Puebla, hầu hết được thực hiện nhằm mục đích thương mại.
Thuở xa xưa, đây là một món quà truyền thống được dành tặng cho các cặp vợ chồng mới cưới như một biểu trưng cho sự màu mỡ/khả năng sinh sản và sự giàu có/phong phú.
Nghệ phẩm này vẫn được gìn giữ và bảo quản ở Metepec, nơi đây những người thợ thủ công đã nhận được đơn đặt hàng từ các quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Pháp, Ý, Đức và với số lượng lớn đến từ Tây Ban Nha.
- Xem thêm: Điêu khắc đá cẩm thạch Agra
Những người thợ gốm nổi tiếng nhất ở Metepec bao gồm Archundia, Tito Reyes, Modesta Fernandez, Macario Garduno, Paz Lopez, Claudio Tapia, Timoteo Gonzalez, Celso Rodriguez, Jose Sanchez de Leon, Lazaro và Manuel Leon.
Chính quyền thành phố tự trị Metepec đã bảo trợ cho các khóa học về gốm và đồ gốm nhằm giữ cho truyền thống nghệ thuật này tồn tại theo thời gian.
Tuy nhiên, nghề thủ công tạo tác cây đời này đã suy tàn và có nguy cơ biến mất. Trên con đường Comonfort ở Metepec có hàng chục xưởng gốm nhưng chỉ có hai trong số này vẫn còn tạo tác cây đời.
Nguyên nhân chính là do những nghệ phẩm hàng nhái rẻ tiền, hầu hết được nhập khẩu từ châu Á. Đây là một vấn nạn đối với nhiều ngành nghề thủ công mỹ nghệ của Mexico; do đó, chính phủ liên bang buộc phải đẩy mạnh việc phát triển thương hiệu và “trích xuất về nguồn gốc” cho các nghệ phẩm thủ công truyền thống.
Vào năm 2009, cây đời đã được đăng ký tên thương mại cho các nghệ nhân đến từ Metepec và cùng lân cận Calimaya, với khoảng 300 gia đình chuyên tạo tác ra chúng.
Ngoài tính xác thực, kế hoạch sử dụng tên thương mại để xúc tiến/đẩy mạnh quảng bá sản phẩm ra quốc tế đang được tiến hành.
Một giải thưởng gốm quốc gia được gọi là Concurso Nacional de Alfareria y Ceramica “Arbol de la Vida” được trao tặng mỗi năm bởi chính quyền thành phố tự trị nhưng người tham dự không bị giới hạn trong tạo tác đề tài cây đời.
Một bộ phận đến từ nhiều nơi khác nhau ở Mexico, chẳng hạn như Oaxaca, Jalisco và Guanajuato nhưng phần lớn đều đến từ bang Mexico.
Có những loại nghệ phẩm không nung, có nghệ phẩm được nung ở nhiệt độ thấp, nung ở nhiệt độ cao và các nghệ phẩm tráng men.
Mỗi năm, các nghệ nhân đến từ các cộng đồng bản địa khác nhau của Mexico tập trung tạo hình một con người “cây đời”.
Năm 2006, 500 người từ 63 dân tộc khác nhau đã tạo nên kim tự tháp nhân sư trong trang phục dân tộc và kêu gọi hòa bình cho thế giới.
Tuy nhiên, các dự án khác với tham vọng tương tự như Explanada Artesanal, đã không đạt được nhiều thành công.
Explanada dơ bẩn, thiếu ánh sáng và du khách ít ỏi nên mặc dù các nghệ phẩm đáng tin cậy được bày bán nơi đây.
Nhưng vì nó tọa lạc trên con đường Hidalgo ở Metepec với 95 gian hàng bày bán các nghệ phẩm chế tác bằng đất sét và đồ gốm thủ công và vì ít du khách, nhiều gian hàng chỉ mở cửa vào ngày cuối tuần.
Những người bán hàng cho rằng vấn đề là do chính quyền thành phố tự trị đã không hỗ trợ buôn bán, không cung cấp dịch vụ cũng như xúc tiến. đẩy mạnh quảng bá.
