Hằng trăm năm qua trên thế giới, khái niệm “Sàn giao dịch hàng hóa” đã trở nên rất quen thuộc, đặc biệt là ở những nước phát triển. Tương tự như sàn giao dịch chứng khoán, tại sở giao dịch hàng hóa, các bên thực hiện việc mua bán một số lượng hàng hóa nhất định với mức giá được thỏa thuận tại thời điểm giao kết hợp đồng và thời gian giao hàng được xác định tại một thời điểm trong tương lai.
Tại Việt Nam, sự ra đời của Luật Thương mại 2005 và Nghị định 158 năm 2006 quy định chi tiết Luật Thương mại đã đề cập đến hoạt động mua bán hàng hóa qua sàn giao dịch. Tuy nhiên chia sẻ với báo chí trong buổi Hội thảo về Sàn giao dịch hàng hóa diễn ra ngày 9-5 vừa qua, ông Nguyễn Lộc An, Phó vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công thương) cho biết: “Vì chúng ta không có vốn, không có cơ sở vật chất, không lưu thông được với nước ngoài nên không thể phát triển được Sàn giao dịch hàng hóa”.
Sự ra đời của Nghị định 51 (có hiệu lực từ ngày 1-6-2018) sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định 158 đem lại hy vọng sẽ tạo nhiều đột phá, cởi trói cho doanh nghiệp, cứu Sàn giao dịch hàng hóa Việt Nam khỏi tình cảnh èo uột như hiện nay. Theo đó, Nghị định này sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp kinh doanh các mặt hàng mà nhà nước không cấm, không thuộc danh mục các mặt hàng kinh doanh có điều kiện, thì được phép mua bán trên Sàn giao dịch hàng hóa. Theo ông Nguyễn Lộc An, trước đây các mặt hàng như cà phê, bông, thép… muốn đưa lên sàn giao dịch thì phải xin phép Bộ Công thương và có những mặt hàng phải mất hai đến ba tháng mới được cấp giấy phép. Đến nay theo Nghị định 51, doanh nghiệp không cần xin phép khi mua bán trên sàn những mặt hàng mà nhà nước không cấm, không phải là hàng kinh doanh có điều kiện (dầu thô, thuốc…).
Bên cạnh đó, Nghị định 51 cũng cho phép các doanh nghiệp nước ngoài được phép tham gia vào Sàn giao dịch hàng hóa tại Việt Nam, với tỷ lệ sở hữu dưới 49% cổ phần. Doanh nghiệp ngoại cũng được phép lưu thông hàng hóa với Sở Giao dịch hàng hóa Việt Nam. “Cà phê, hồ tiêu… trước đây không được phép bán ra nước ngoài, chỉ tăng cường bán trong nước nhưng hiện nay hồ tiêu Việt Nam đã được bán trên sàn Chicago và được phép giao dịch với các doanh nghiệp nước ngoài”, Phó vụ trưởng Vụ Thị trường chia sẻ.
Tại hội thảo, một doanh nghiệp hoạt động trong ngành nhựa có kim ngạch nhập khẩu khoảng 2-2,5 tỉ USD mỗi năm đã đặt câu hỏi quanh việc mở một sàn giao dịch mua bán hạt nhựa. Đại diện Vụ Pháp chế (Bộ Công thương) cho biết, điều kiện thành lập Sàn giao dịch hàng hóa được quy định rất rõ tại Nghị định 51, trong đó có các tiêu chí như doanh nghiệp phải có vốn điều lệ từ 150 tỉ đồng trở lên, phải có đầy đủ hồ sơ được yêu cầu để nộp lên Bộ…
Bên cạnh đó, các doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực nông sản tỏ ý lo ngại về vấn đề chất lượng hàng hóa và quá trình giao, nhận hàng hóa. Tuy nhiên, đại diện Bộ Công thương khẳng định, một trong những ưu điểm khi đưa sản phẩm giao dịch trên sàn là doanh nghiệp, nhà sản xuất, người nông dân sẽ không bị phụ thuộc vào thương lái, có thể trực tiếp giao dịch với người mua, từ đó tránh được cảnh ép giá hay rớt giá.
