Sáng tháng Bảy, trên những triền đồi bazan đỏ au ở Lào, mùi sầu riêng chín thoảng bay theo gió. Không phải cảnh tượng quen thuộc ở các vựa sầu riêng truyền thống như Đắk Lắk hay Tiền Giang, mà là một trang trại quy mô công nghiệp của THACO Agri – nơi đánh dấu bước đi táo bạo của tỷ phú Trần Bá Dương vào lãnh địa cây ăn trái, sau nhiều năm gắn liền với hình ảnh ông chủ của những chiếc xe Mazda, Kia.
Lô sầu riêng Monthong đầu tiên vừa chính thức lên kệ siêu thị Emart tại TP.HCM. 25–30 tấn quả to, đều, hương vị chuẩn Thái, được vận chuyển từ Lào – không phải để “chơi lớn” nhất thời, mà là một bước đi có tính toán dài hạn cho tham vọng nông nghiệp tỷ đô của người đàn ông kín tiếng nhưng chưa bao giờ thôi tham vọng.
Một “deal” nông nghiệp kiểu doanh nhân
Ngành nông nghiệp Việt Nam xưa nay vẫn mang dáng dấp lam lũ, manh mún. Những quả sầu riêng trứ danh nhiều khi phải chịu cảnh “được mùa mất giá”, trồng ra nhưng không có đường đi – hay rơi vào cái vòng luẩn quẩn của mùa vụ và phụ thuộc thương lái. Nhưng Trần Bá Dương nhìn thấy thứ khác: tiềm năng của một ngành công nghiệp có thể chuẩn hóa, giống như cách ông từng làm với ngành ô tô.
Đó là lý do vì sao THACO đầu tư hàng nghìn tỷ đồng vào Tây Nguyên, sang tận Nam Lào thuê đất, xây nhà máy sơ chế, trồng cây từ gốc, canh tác theo mô hình “chuyển giao công nghệ – truy xuất nguồn gốc – logistic lạnh – bán lẻ hiện đại”. Một hệ sinh thái bài bản, không còn chỗ cho cách làm chụp giật.
Và sầu riêng chính là “át chủ bài” đầu tiên.
Từ một quả sầu riêng, nghĩ về chiến lược quốc gia
Khi người tiêu dùng TP.HCM cầm trên tay trái sầu riêng Monthong dán tem truy xuất của THACO Agri, ít ai hình dung được hành trình của nó dài đến thế nào. Không chỉ đi từ Lào về Việt Nam qua trục vận tải riêng do THILOGI vận hành, mà còn là sự chuyển động âm thầm nhưng bền bỉ của một giấc mơ: đưa nông sản Việt (hoặc có gốc Việt) vào chuỗi bán lẻ hiện đại, từ đó vươn ra toàn cầu.
Đây không còn là chuyện trồng sầu riêng cho vui. Mà là cách để một doanh nhân tư nhân “lấp khoảng trống” trong chiến lược nông nghiệp quốc gia – nơi những cụm từ như “nông sản sạch”, “chuỗi lạnh”, “xuất khẩu chính ngạch”, “truy xuất QR” tưởng như đã trở thành… mỹ từ suông.
Trong mắt ông Dương, một quả sầu riêng không chỉ là trái cây. Đó là một sản phẩm công nghiệp hóa – tiêu chuẩn hóa – thương hiệu hóa.
Lào: Vùng đất mới cho giấc mơ xanh
Chọn trồng sầu riêng tại Lào – không phải ở miền Tây hay Tây Nguyên – ban đầu khiến không ít người bất ngờ. Nhưng khi phân tích kỹ, đó là một quyết định khôn ngoan: đất bazan dồi dào, quỹ đất lớn, khí hậu gần như lý tưởng cho các giống cây nhiệt đới như chuối, xoài, mít và đặc biệt là sầu riêng Monthong (giống Thái Lan).
Chính phủ Lào cũng tạo điều kiện tối đa: cho thuê đất lâu dài, ưu đãi thuế, và quan trọng nhất là không có hiện tượng “xé nhỏ ruộng vườn” như tại Việt Nam. Ở đó, THACO có thể thiết lập cánh đồng lớn theo mô hình công nghiệp, giống như các đồn điền cao su hay chuối của các tập đoàn đa quốc gia.
Người Lào trồng sầu riêng, kỹ sư Việt vận hành kỹ thuật, công nhân được đào tạo bài bản, và toàn bộ quy trình kiểm soát chất lượng được số hóa. Một “khu công nghiệp nông nghiệp” đúng nghĩa.
Lên kệ Emart: bước nhỏ của một trái sầu riêng, bước dài của mô hình tiêu thụ mới
Điều thú vị là: thay vì xuất khẩu ngay sang Trung Quốc – thị trường béo bở bậc nhất, THACO lại chọn kênh nội địa trước. Lô sầu riêng 25–30 tấn đầu tiên được đưa về Emart – hệ thống siêu thị hiện đại và chuyên nghiệp, phục vụ lớp người tiêu dùng trung lưu – đang quan tâm đến chất lượng, truy xuất nguồn gốc và sẵn sàng chi trả cao cho nông sản sạch.
Đó không phải lựa chọn tình cờ.
Bởi vì với một mô hình tích hợp từ trồng – sơ chế – logistic – bán lẻ, điểm đến cuối cùng không chỉ là “có thị trường”, mà là kiểm soát toàn chuỗi giá trị. Và Emart chỉ là bước khởi đầu. Những container sầu riêng THACO có thể sẽ tiến thẳng vào các hệ thống như Lotte, AEON, hay xa hơn là thị trường Hàn, Nhật, Mỹ – nơi có cộng đồng châu Á lớn.
Có phải ông Dương đang “cứu” nông nghiệp?
Không có một tuyên bố rầm rộ nào rằng THACO đang “giải cứu nông sản”, cũng không có những hình ảnh ông chủ mặc áo thun đi xuống ruộng chụp ảnh. Nhưng cái cách mà Trần Bá Dương đầu tư, bài bản và lặng lẽ, khiến nhiều người trong ngành nể phục.
Người ta vẫn nhớ ông từng đầu tư vào công ty nông nghiệp của Bầu Đức – HAGL Agrico – rồi sau đó tái cấu trúc, tách riêng hệ sinh thái THACO Agri, giữ được vùng trồng và nhân lực cốt lõi, thoát khỏi khủng hoảng. Cũng chính từ đó, những trang trại sầu riêng hiện đại mới hình thành.
Nếu nông nghiệp Việt từng “gãy” vì không có đầu tư bài bản, thì cách làm của ông Dương như một lời gợi mở: muốn làm lớn, hãy nghĩ như làm ô tô. Phải có quy hoạch, có chuẩn hóa, có thương hiệu – chứ không chỉ trông vào trời mưa nắng và giá lên xuống.
Một quả sầu riêng, một cách nghĩ mới
Có thể nhiều người chỉ nhìn thấy một quả sầu riêng đang được bán trong siêu thị với giá 150.000–170.000 đồng/kg, và cho rằng “vẫn còn đắt”. Nhưng ở chiều ngược lại, đó là sự khởi đầu của một cuộc cách mạng nhỏ: khi nông sản Việt không còn “bán đứt” ở chợ đầu mối, mà bước vào chuỗi cung ứng hiện đại, nơi mỗi gốc cây, mỗi quả đều có mã số và giá trị được kiểm soát.
Trong thế giới mà cây ăn trái cũng cần “CV” chuẩn quốc tế, thì có lẽ, điều quan trọng nhất không phải là sầu riêng ngon cỡ nào – mà là ai trồng nó, trồng thế nào, và bán ra ở đâu.
Một quả sầu riêng đang cho thấy cách một doanh nhân có thể nghĩ lớn – và làm thật.
- Xem thêm: Mắt lửa hàn và giai điệu xanh trên cát
