79% người Pháp cho biết họ sử dụng điện thoại di động mỗi ngày, vậy sự hiểu biết của họ liên quan đến nguy cơ tiềm ẩn của việc sử dụng điện thoại như thế nào? Câu hỏi này được tác giả Rémy Slama giải đáp trong quyển Le mal du dehors, l’influence de l’environnement sur la santé (Mối nguy từ bên ngoài, ảnh hưởng của môi trường đối với sức khỏe). Dưới đây là trích dẫn từ quyển sách nói trên.
Trường điện từ có tần số rất thấp
Các trường điện từ có tần số thấp hơn tần số của ánh sáng có thể nhìn thấy, khác với tia cực tím, tia X, gamma, alpha… không có đủ năng lượng để ion hóa vật chất. Tính “không ion hóa” này của quang phổ điện từ đặc biệt bao gồm, khi hướng đến các tần số cao nhất: sóng vô tuyến AM, các siêu âm sử dụng trong kỹ thuật siêu âm, sóng FM và sóng truyền hình, các vi sóng phát ra từ lò vi sóng và điện thoại di động và sóng hồng ngoại, chỉ nằm sát mức dưới bức xạ ánh sáng.
Trước hết, chúng ta hãy xem xét các tần số thấp nhất. Các trường điện từ cực thấp được tạo ra bởi dòng điện cao áp dùng để dẫn truyền điện đến những khoảng cách xa. Điện áp cao được sử dụng khi dòng điện vượt quá 50.000 volt để truyền tải điện vì ở cùng một công suất tương đương nhau, hao tổn năng lượng sẽ thấp hơn khi điện áp của dòng điện cao.
Các nghiên cứu dịch tễ học đã nêu lên mối liên quan giữa khoảng cách gần với các dòng điện này và nguy cơ phát triển bệnh bạch cầu ở trẻ em mà không có một cơ chế sinh học nào có thể giải thích hiệu ứng đã được xác định. Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế về Ung thư (Centre International de Recherche sur le Cancer – CIRC) đã xếp loại các trường điện từ như một yếu tố có thể gây ung thư nơi người ở mức độ 2B. Tuy nhiên, các nghiên cứu tổng hợp dựa trên các khảo sát dịch tễ học lại không ghi nhận nguy cơ tăng các bệnh ung thư khác nơi trẻ em, như ung thư não, hay ung thư nơi người trưởng thành.
Ở tần số cao hơn, các hiệu ứng tiềm năng của siêu âm, được đặc biệt sử dụng trong kỹ thuật siêu âm, đã được nghiên cứu mà không ghi nhận một tác động nào có hại cho sức khỏe.
Vi sóng và sự nóng lên
Nếu tiếp tục đi dọc theo phổ điện từ, chúng ta sẽ đi đến vi sóng. Chúng ta sử dụng vi sóng để làm nóng các phân tử nước trong lò vi sóng, trong khi phần lớn não bộ do nước tạo ra. Điện thoại di động cũng phát ra vi sóng.
Một phần sóng của điện thoại di động là do bộ vi xử lý của thiết bị phát ra, và do đó nó diễn ra ngay cả khi không có cuộc gọi hay ở trong tình trạng “on”. Công nghệ Bluetooth và wifi phát ra khoảng 2,4 GHz cũng nằm trong phạm vi vi sóng. Cường độ sóng do thiết bị phát ra thường thấp hơn cường độ khi liên lạc và do đó, với thời gian sử dụng bằng nhau, năng lượng dẫn truyền mà cơ thể tiếp nhận cũng sẽ thấp hơn.
Cơ chế chính mà các bức xạ có tần số của điện thoại di động hiện nay tương tác với cơ thể tạo ra sự nóng lên hay nhiệt. Những ảnh hưởng có thể có của sự nóng lên có cường độ thấp hơn nhiều so với cường độ trong lò vi sóng, vẫn chưa được khoa học làm sáng tỏ.
Quá mẫn cảm với trường điện từ
Đã xuất hiện những lo ngại liên quan đến sự rối loạn sức khỏe, quá mẫn cảm với trường điện từ mà thuật ngữ sử dụng ở đây là không dung nạp trường điện từ tự phát. Nhiều nghiên cứu ngẫu ngiên nơi những người được cho là mẫn cảm, cho thấy sự mẫn cảm này không có liên quan đến việc tiếp xúc với các trường điện từ, có nghĩa là không phủ nhận các triệu chứng được những người tự nhận mẫn cảm khai báo, không có yếu tố rõ ràng nào cho thấy họ có phản ứng sinh lý đặc biệt khi tiếp cận với trường điện từ.
Ngược lại, trong phạm vi tần số vô tuyến, các nghiên cứu thực nghiệm trên động vật cho thấy hiệu ứng trường điện từ có thể xảy ra trong khi ngủ, điều chỉnh nhiệt, hoặc lúc ăn.
U thần kinh đệm và u thần kinh
Một mối quan tâm lớn liên quan đến nguy cơ ung thư, đặc biệt là ung thư não. Ung thư não phổ biến nhất là u thần kinh đệm ác tính và căn bệnh này phát triển rất nhanh. Trung tâm Nghiên cứu quốc tế về Ung thư xác nhận mức độ chứng cứ tăng nguy cơ bệnh u thần kinh đệm và u thần kinh thính giác liên quan đến sử dụng điện thoại không dây, còn hạn chế.
Sau kết luận này, năm 2018, Chương trình Độc tố học Quốc gia (National Toxicology Program) Hoa Kỳ đã công bố kết quả một nghiên cứu dài hạn nơi loài chuột từ lúc còn trong bào thai cho đến suốt đời, tiếp xúc với trường điện từ tương tự như sóng do điện thoại di động phát ra.
Sự tăng nguy cơ một vài loại u não (các u thần kinh đệm đã được Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế về Ung thư xác nhận qua các nghiên cứu thực hiện nơi người) và các u thần kinh đệm ngoại biên lành tính được ghi nhận có liên quan đến tiếp xúc với trường điện từ, nhưng chỉ ở động vật giống đực trong khi động vật giống cái không bị. Không có bằng chứng nào về tăng nguy cơ các loại khối u khác được tìm thấy trong nghiên cứu này.
Tương tự như các trường điện từ tần số cực thấp, Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế về Ung thư đã xếp các trường điện từ tần số vô tuyến thấp vào loại 2B là “loại được sử dụng khi các chuyên gia tin rằng có mối quan hệ nhân quả, dù không thể chắc chắn loại bỏ các yếu tố nhầm lẫn”. Mức độ chứng cứ được xem là không thích hợp cho các loại ung thư khác ngoại trừ u thần kinh đệm.
Các biện pháp ngăn ngừa ít tốn kém trong khi chờ đợi làm sáng tỏ
Việc sử dụng điện thoại di động trước những năm của thập niên 1990 là rất hiếm, và các loại thiết bị cũng như mức độ sử dụng đã thay đổi đáng kể từ đó đến nay. Đối với các khối u não phát triển chậm như u màng não, cần có thêm thời gian thử nghiệm để xác định hoặc loại trừ tác động có thể có khi tiếp xúc với các trường điện từ vi sóng nơi người.
Trong khi chờ đợi có thêm chứng cứ, các biện pháp phòng ngừa được các cơ quan y tế ban hành. Các biện pháp phòng ngừa của Cục An toàn Vệ sinh thực phẩm và môi trường quốc gia (Agence National de Sécurité Sanitaire de l’alimentation et de l’environnement – ANSES), bao gồm hạn chế trẻ em sử dụng điện thoại, không để điện thoại trong người hay để điện thoại bên cạnh khi ngủ, sử dụng tai nghe có dây nhằm không phải áp sát điện thoại vào đầu, ưu tiên mua và sử dụng điện thoại có mức độ phát sóng thấp…
