Từ Nga đến Úc, Canada, các bảo tàng này đã chinh phục được trái tim của những người muốn tìm hiểu về bước tiến của kỹ nghệ hàng không-không gian thế giới và sự phát triển vượt bậc của các thế hệ máy bay cũng như các trang thiết bị bay.
Nhiều người có thể đã quên là cách nay hơn 100 năm, anh em Orville và Wilbur Wright đã có chuyến bay thành công đầu tiên bằng chiếc máy bay Kitty Hawk ở bang North Carolina, Mỹ.
115 năm kể từ cột mốc đó, thế giới đã có đủ kiến thức và dư thừa máy bay để đưa vào hàng chục bảo tàng hàng không tầm cỡ, cả dân dụng lẫn quân sự.
Các bảo tàng hàng không lớn nhất thế giới luôn tìm cách sở hữu những “tác phẩm” đặc biệt của kỹ nghệ hàng không, các bản thiết kế và những sự kiện hàng không ấn tượng mang tính đột phá, gắn liền với tên tuổi của các phi công và tiến bộ công nghệ.
Hàng không không còn khu trú trên bầu trời trái đất mà đã ra ngoài không gian với tham vọng sẽ sớm đưa du khách đến những hành tinh xa xôi.
Nhờ sự phong phú của các bảo tàng hàng không, những người sợ bay không cần lên máy bay, không còn sợ nhiễu loạn, không còn phải tắt điện thoại khi vào tham quan chúng. Họ chỉ cần vào tham quan các viện bảo tàng hiện đại nhất. Sau đây là 20 bảo tàng hàng không tốt nhất thế giới:
1. Denver’s Wings Over the Rockies Air and Space Museum, Colorado, Mỹ
Toạ lạc trên diện tích 182.000 feet vuông tại căn cứ không quân cũ Lowry Air Force, Denver’s Wings Over the Rockies Air and Space Museum có nhiều thú vị để du khách trải nghiệm trong vài giờ.
Lịch sử hàng không Mỹ được thể hiện bằng những hiện vật như chiếc xe phản lực “Spirit of America-Sonic Arrow” sản xuất năm 1996 của nhà mạo hiểm Steve Fossett với tốc độ lên đến 675 dặm/giờ.
Ngoài ra, còn phòng trưng bày Boeing Blue Sky Aviation Gallery nằm tại phi cảng Denver’s Centennial Airport cho phép khách tham quan nhìn cận cảnh những chiếc máy bay của lịch sử, từ Douglas DC-3 sản xuất năm 1942 đến chiếc máy bay hai thân Stearman sản xuất năm 1936. Dù bảo tàng dành ưu ái cho quốc phòng, nhưng hàng không dân dụng và vũ trụ vẫn có chỗ.
2. Museo del Aire, Madrid, Tây Ban Nha
Phi cảng Cuatro Vientos nằm ở ngoại ô thành phố Madrid không chỉ là phi cảng xưa nhất Tây Ban Nha mà còn là nơi đặt Viện Bảo tàng hàng không Museo de Aeronáutica y Astronáutica, với tên phổ thông là Museo del Aire.
Bảo tàng có sáu phòng trưng bày trong nhà, một khu trưng bày ngoài trời với hơn 200 máy bay và nhiều tư liệu về lịch sử sản xuất máy bay của Tây Ban Nha, từ chiếc máy bay Vilanova Acedo sản xuất năm 1910 đến những chiến đấu cơ hiện đại.
3. Carolinas Aviation Museum, Charlotte, North Carolina, Mỹ
Nổi bật nhất tại bảo tàng này là chiếc máy bay Airbus A320 có trong bộ phim Sully đã biến người lái nó thành anh hùng của nước Mỹ.
Tháng 1-2019 kỷ niệm năm thứ 10 “phép lạ Hudson” khi chuyến bay Flight 1549 mất cả hai động cơ do bị chim tấn công đáp thành công xuống sông Hudson mà không chết người nào.
Dù Carolinas Aviation Museum tương đối nhỏ với chỉ 50 máy bay trưng bày, nhưng nhờ nằm trong phi cảng quốc tế Charlotte Douglas nên thú hút rất nhiều khách quá cảnh tham quan.
4. Palm Springs Air Museum, Palm Springs, California, Mỹ
Palm Springs Air Museum cũng nhỏ nhưng có một số máy bay còn hoạt động cũng trưng bày ở đây, và đặc biệt là du khách có thể leo lên tận buồng lái để trải nghiệm cảm giác của một phi công.
Bảo tàng còn có 8.700 cuốn sách nói về hàng không trong đó có 800 cuốn được tặng cho nhà hát China-Burma-India Theater of Operations thời Thế chiến thứ hai. Bảo tàng cũng cho khách trò chuyện với các cựu phi công chiến tranh Triều Tiên và Việt Nam.
5. Central Air Force Museum, Monino, Nga
Bảo tàng từng là căn cứ không quân nằm cách Moscow 24 dặm được xem là nổi tiếng nhất ở Nga, trưng bày các máy bay thời Liên Xô kể cả máy bay phản lực sản xuất vào thập niên 1960, 1970 như Mikoyan (MiG), máy bay ném bom Tu-142, Tu-22 và máy bay chở khách siêu âm Tu-144. Nổi tiếng nhất là bộ đồ bay phi công Mỹ Francis Gary Powers mặc khi lái chiếc máy bay do thám U-2 bị Liên Xô bắn hạ.
6. Royal Flying Doctor Service Museum, Alice Springs, Úc
Royal Flying Doctor Service Museum đặt tại nơi từng là đài phát thanh của tổ chức thiện nguyện Royal Flying Doctor Service do mục sư John Flynn thành lập năm 1928. Trung tâm của bảo tàng cũng là chiếc Pilatus PC-12 từng được tổ chức này dùng.
Ngoài ra, còn có phòng trưng bày lịch sử trang thiết bị y khoa và vô tuyến. Một nhà hát 70 ghế ngồi để khách tham quan nghe chuyện kể về những pha thoát hiểm của các bác sĩ tham gia hoạt động cấp cứu.
7. Red Bull Hangar-7, Salzburg, Úc
Do Red Bull và tỉ phú Dietrich Mateschitz thành lập, Bảo tàng Red Bull Hangar-7 thuộc số bảo tàng không lưu đẹp nhất thế giới với tòa nhà chính lắp ghép bằng 1.200 tấn thép và 380 tấn kính trưng bày đội máy bay nhào lộn Flying Bull của Red Bull, một chiếc Cessna C337 hiếm, một chiếc Boeing PT-17 (biệt danh “Harley Davidson của bầu trời”) và những máy bay nhào lộn Alpha có tốc độ 1.000km/giờ được Red Bull mua lại của không quân Đức.
Ngoài ra còn bộ sưu tập xe đua Thể thức 1 và những chiếc môtô độc đáo. Du khách cũng được thưởng lãm những mảng xanh cây cối Đông Nam Á và Nhật Bản.
8. Canada Aviation and Space Museum, Ottawa, Canada
Năm ngay tại thủ đô Ottawa, bảo tàng này chứa hơn 130 máy bay từ khắp nơi trên thế giới. Đáng chú ý nhất là những chiếc Avro Canada CF-105 Arrow, chiếc máy bay đầu tiên làm tất cả bằng thép Professor Junker (1917), thủy phi cơ HS2L, máy bay Havilland Canada Beaver và phòng giả lập bay. Du khách có thể lên chiếc máy bay hai thân Waco UPF-7 (1930) để trải nghiệm vào mùa hè.
9. China Aviation Museum, Bắc Kinh, Trung Quốc
Bảo tàng chứa hơn 200 máy bay dân sự và quân sự do TQ sản xuất kể cả những chiếc Ilyushin 18 cánh quạt và bản sao chiếc Wright Flyer dành riêng cho Mao Trạch Đông.
Độc đáo nữa là một phần bảo tàng nằm trong một chiếc hầm thuộc hệ thống hầm ngầm tại căn cứ không quân Shahe.
10. Oleg Antonov State Aviation Museum, Kiev, Ukraine
Bảo tàng này thuộc quyền quản lý của Đại học Hàng không quốc gia Ukraine và là một trong những điểm trưng bày công nghệ hàng không lớn nhất thế giới với đa số máy bay sản xuất từ thời Liên Xô, kể cả máy bay ném bom siêu âm, tên lửa có thể mang đầu đạn hạt nhân và máy bay thương mại.
Nhưng ấn tượng nhất vẫn là chiếc Tupolev-104, máy bay phản lực chở khách đầu tiên của thế giới bay từ Moscow đến Irkutsk vào ngày 15-9-1956.
11. Polish Aviation Museum, Krakow, Ba Lan
Polish Avation Museum đặt tại một trong những căn cứ không quân già nhất châu Âu (căn cứ Rakowice-Czy|_ny để bảo vệ pháo đài Krakow Fortress trong Thế chiến thứ nhất) cũng trưng bày chủ yếu các máy bay phản lực thời Liên Xô và Chiến tranh lạnh nhưng cũng có vài máy bay cũ thời Thế chiến thứ nhất lấy từ Bảo tàng Deutsche Luftfahrtsammlung ở Berlin (Đức). Đây cũng là nơi đào tạo phi công trong cuộc chiến Ba Lan-Liên Xô năm 1920.
12. EAA Museum, Oshkosh, Wisconsin, Mỹ
The EAA Museum có khoảng 200 máy bay và hơn 20.000 trang thiết bị không lưu đặt tại trung tâm thử nghiệm hàng không EAA (Experimental Aircraft Association) và phi cảng Wittman Regional Airport ở bang Wisconsin.
Bảo tàng độc đáo ở chỗ có trưng bày các máy bay làm thủ công để bay đua và máy bay thử nghiệm. Mỗi mua hè, EAA đều diễn ra sự kiện hàng không EAA AirVenture thu hút hơn 10.000 máy bay tham gia và hơn nửa triệu người thưởng lãm.
13. Aerospace Bristol, Bristol, Anh
Chiếc máy bay siêu âm Concorde thực hiện chuyến bay cuối cùng được trưng bày tại Aerospace Bristol với tên gọi “Alpha Foxtrot”.
Đây cũng là bảo tàng hàng không xây dựng gần đây nhất bên ngoài nước Mỹ, khánh thành vào tháng 10-2017 tại phi cảng cũ Filton Airfield (do Công ty British and Colonial Aeroplane Company xây dựng vào năm 1910). Bộ sưu tập của Aerospace Bristol có hơn 8.000 trang thiết bị hàng không.
14. Delta Flight Museum, Atlanta, Georgia, Mỹ
Tại bảo tàng nằm gần sân bay quốc tế Atlanta’s Hartsfield-Jackson này có trưng bày hai máy bay cỡ lớn Boeing 747 và 757.
Bảo tàng (mới mở lại vào năm 2014 sau khi đại tu hết 12 triệu USD) chứa nhiều máy bay thời Thế chiến thứ hai và tư liệu lịch sử về các hãng hàng không lớn như Pan Am và Northwest.
Nhưng nổi bật nhất là chiếc máy bay “The Spirit of Delta” Boeing 767-200 được công nhân viên hãng Delta mua bằng 30 triệu USD quyên góp để duy trì hoạt động của hãng hàng không vào giai đoạn khó khăn thập niên 1980. Bảo tàng còn có phòng giả lập bay 737-200 phục vụ khách tham quan.
15. Pima Air & Space Museum, Tucson, Arizona, Mỹ
Pima Air & Space Museum là bảo tàng hàng không được chính quyền tài trợ lớn nhất nước Mỹ trưng bày chiếc máy bay do thám nhanh nhất thế giới SR-71 Blackbird, một siêu pháo đài bay B-29 và một chiếc máy bay hai thân nhỏ nhất thế giới.
Ngoài ra, còn có chiếc máy bay DC-3 được họa sĩ đường phố Brazil trang trí và nghĩa địa máy bay Boneyard.
16. Museum of Air and Space, Le Bourget, Pháp
Bảo tàng French Air and Space Museum rộng 1,6 triệu mét vuông có “chủ bài” thu hút du khách là hai máy bay Concorde và 19.595 vật trưng bày khác, kể cả phần còn lại của chiếc máy bay L’Oiseau Blanc do Charles Nungesser và Franois Coli dùng để bay xuyên đại dương từ Paris đến New York năm 1927 nhưng không thấy quay về. Tai nạn xảy ra chỉ hai tuần trước khi Charles Lindbergh bay thành công ở chiều ngược lại.
17. The Museum of Flight, Seattle, Washington, Mỹ
The Museum of Flight là bảo tàng hàng không độc lập và không doanh lợi lớn nhất thế giới đặt tại phi cảng quốc tế King County (phi cảng Boeing Field).
Bảo tàng là nơi trưng bày máy bay Lockheed M-21 Blackbird và có khu mới xây năm 2016 trưng bày các máy bay thương mại thành công nhất của Boeing như 787 Dreamliner, chiếc chuyên cơ tổng thống Air Force One đầu tiên, một chiếc Concorde, một pháo đài bay B-17F, một B-29, một B-47 Stratojet thời Chiến tranh lạnh và các máy bay phản lực từng tham gia cuộc chiến Triều Tiên, Việt Nam, vùng Vịnh Persic.
18. National Museum of the US Air Force, Dayton, Ohio, Mỹ
Đây là bảo tàng máy bay quân sự lâu đời nhất và lớn nhất thế giới đặt tại căn cứ không quân Wright-Patterson ở bang Ohio với không gian trưng bày trong nhà rộng đến 17 acres. Các máy bay ném bom SPAD XIII và Caproni CA 36 cũng được trưng bày ở đây.
Khu trưng bày Thế chiến thứ hai có chiếc B-17F “Memphis Belle”, máy bay ném bom nặng đầu tiên của nước Mỹ hoàn thành 25 phi vụ tại châu Âu, trở về an toàn và đã được dựng thành phim vào năm 1990.
Nhưng trọng tâm của bảo tàng là chiếc Boeing VC-137C, còn gọi là SAM (Special Air Mission) 26000, tiền thân của Air Force One lúc Tổng thống John F. Kennedy bị bắn chết.
19. Imperial War Museum Duxford, Duxford, Anh
Từng là căn cứ không quân, Bảo tàng Imperial War Museum Duxford là khu trưng bày nhiều máy bay thời Thế chiến thứ nhất và Thế chiến thứ hai như Spitfires, Me 109, B-17, P-51.
20. Smithsonian National Air and Space Museum và Udvar-Hazy Center, Washington, D.C. và Chantilly, Virginia
Giống như tất cả các Bảo tàng Smithsonian khác, Air and Space Museum không thu phí tham quan. Mỗi năm bảo tàng đón hơn 8 triệu lượt khách đến xem 60.000 vật trưng bày, hơn 1,75 triệu bức ảnh và 14.000 video chủ đề hàng không và không gian.
Chiếc máy bay đầu tiên của thế giới Wright Flyer bay thử nghiệm tại Kitty Hawk năm 1903 cũng có mặt ở đây.
Bảo tàng dành ưu ái cho việc tìm hiểu về thuở sơ khai của kỹ nghệ không gian với khoang chỉ huy Apollo 11 “Columbia” từng đưa Buzz Aldrin, Neil Armstrong và Michael Collins lên Mặt trăng và trở về.
Chi nhánh của bảo tàng là Trung tâm Udvar-Hazy Center trưng bày tàu con thoi Discovery và siêu pháo đài bay Boeing B-29 có tên “Enola Gay” từng thả quả bom nguyên tử đầu tiên xuống Hiroshima thời Thế chiến thứ hai.
Udvar-Hazy Center nằm gần phi cảng Washington Dulles cũng có chi nhánh là bảo tàng National Air and Space Museum chứa hàng ngàn máy bay và thiết bị, kể cả Lockheed SR-71 Blackbird, Concorde, và tàu con thoi Discovery. Có thể nói bộ sưu tập hàng không vũ trụ của The Smithsonian là tốt nhất thế giới.
