Khi bà Jessie Gallan, 109 tuổi, được hỏi về bí mật về cuộc sống lâu dài của mình, bà đã trả lời rằng “hãy tránh xa đàn ông”. Những người trên 100 tuổi khác đã ca tụng những mặt tốt của mọi thứ, từ trò chơi ô chữ đến nhảy múa. Có một điều họ không đề cập đến: nhiễm sắc thể. Tuy nhiên, một nghiên cứu mới tiết lộ, trên khắp vương quốc động vật, những cá thể có nhiễm sắc thể giới tính giống hệt nhau, bao gồm cả phụ nữ có 2 X, sống lâu hơn gần 18% so với cá thể có nhiễm sắc thể khác nhau.
Ở hầu hết các loài động vật, nhiễm sắc thể giới tính giúp xác định xem một cá thể là giống đực hay giống cái. Ở động vật có vú, con cái thường có hai nhiễm sắc thể X giống hệt nhau, trong khi con đực có một nhiễm sắc thể X và một nhiễm sắc thể Y nhỏ hơn nhiều hoặc “bị tiêu giảm”. Giới tính của một số động vật, chẳng hạn như hầu hết các loài nhện đực, hoàn toàn không có nhiễm sắc thể giới tính thứ hai. Những nhiễm sắc thể này góp phần vào sự khác biệt về thể chất giữa giống đực và giống cái. Chẳng hạn, những con chim có nhiễm sắc thể giới tính ZZ là con đực và có xu hướng có nhiều màu sắc hơn, trong khi ZW là con cái có bộ lông nhạt nhẽo điển hình.
Đặc điểm thể chất không phải là sự khác biệt duy nhất giữa hai giới. Các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng động vật có nhiễm sắc thể giới tính không giống nhau, chẳng hạn như động vật có vú đực XY, có thể dễ bị tổn thương hơn do đột biến gien, có thể dẫn đến tuổi thọ ngắn hơn. Nhưng cho đến nay, các nhà khoa học đã không nghiên cứu hiệu ứng này trên khắp vương quốc động vật.
Vì vậy, các nhà nghiên cứu tại Đại học New South Wales (Sydney-Úc), đã tìm kiếm các tài liệu khoa học, sách tham khảo và kho dữ liệu trực tuyến về nhiễm sắc thể giới tính và tuổi thọ. Họ so sánh tuổi thọ của con đực và con cái của 229 loài động vật trên 99 họ, 38 thứ bậc và 8 lớp. Trung bình, cá thể có nhiễm sắc thể giống hệt nhau sống lâu hơn 17,6%, họ báo cáo trên Tạp chí Biology Letters. Mô hình trường thọ dành cho con người, động vật hoang dã và động vật nuôi trên cây gia đình tiến hóa.
- Xem thêm: “…Còn thiếu thiếu một thứ gì!”
“Tôi nghĩ rằng việc chúng ta có cùng một kiểu phản ứng với côn trùng và cá, rất thú vị”, Zoe Xirocostas, tác giả chính của nghiên cứu và là nhà sinh thái học phát biểu.
Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu cũng nhận thấy có sự chênh lệch tuổi thọ thay đổi rõ rệt giữa các loài. Chẳng hạn, những con gián Đức (Blattella Germanica), với nhiễm sắc thể giới tính XX, sống lâu hơn 77% so với con đực đơn X. Sự chênh lệch cũng thay đổi tùy thuộc vào việc động vật có nhiễm sắc thể giới tính trùng nhau là cái hay đực. Con cái có nhiễm sắc thể giới tính giống hệt nhau, như động vật có vú và một số loài bò sát, côn trùng và cá thì sống trung bình lâu hơn 20,9% so với con đực, nhưng ở con đực có nhiễm sắc thể giới tính trùng nhau, như chim và bướm, tuổi thọ của con cái chỉ là 7,1%.
Nhóm nghiên cứu cho biết sự không đồng nhất này cho thấy các yếu tố khác ngoài nhiễm sắc thể giới tính cũng có thể ảnh hưởng mạnh đến tuổi thọ. Một trong những yếu tố này có thể là sự chọn lọc giới tính. Những đặc điểm thể chất nổi trội và những hành vi phức tạp làm cho con đực của một số loài tạo sức hấp dẫn hơn với con cái nhưng lại tiêu hao một lượng lớn năng lượng và gây tổn hại cho sức khỏe tổng thể.
Nhà nghiên cứu sinh học tiến hóa Gabriel Marais từ Đại học Claude Bernard Lyon, người không tham gia nghiên cứu, cho biết: “Chúng tôi biết sự chọn lọc giới tính này mạnh hơn ở con đực. Những con đực trả giá cho điều này bằng việc lão hóa nhanh hơn, và chúng sẽ chết sớm hơn”.
- Xem thêm: Vượt ra ngoài giới tính
Nếu những con đực này cũng bị tiêu giảm hoặc không có nhiễm sắc thể giới tính khiến chúng dễ bị đột biến, gia tăng tác động xấu đến tuổi thọ, Marais nói. Trong khi đó, chim và bướm cái có nhiễm sắc thể giới tính không trùng nhau có thể dễ bị đột biến hơn, nhưng chúng không phải đối mặt với việc giảm tuổi thọ do ảnh hưởng của việc chọn lọc giới tính mãnh liệt.
Những nghiên cứu sâu hơn nữa có thể giúp các nhà nghiên cứu hiểu làm thế nào nhiễm sắc thể giới tính ảnh hưởng đến tuổi thọ. Chẳng hạn, các nhà nghiên cứu không biết liệu kích thước của nhiễm sắc thể giới tính tiêu giảm có tương ứng với sự khác biệt về tuổi thọ giữa giống đực và cái hay không. “Có rất ít nghiên cứu về câu hỏi này”, Marais nói. Ông ca ngợi nghiên cứu mới là một bước quan trọng đi đúng hướng.
