“Ai cách xa cội nguồn, ngồi một mình nhớ lũy tre xanh, dạo quanh khung trời kỷ niệm, chợt thèm rau đắng nấu canh” – lời bài hát Còn thương rau đắng mọc sau hè của nhạc sĩ Bắc Sơn khiến hồn người xa quê bâng khuâng một nỗi tư hương.
Canh cá rô đồng rau đắng đất
Rau đắng đất mọc hoang cạnh mé ao, đìa hay trong các liếp mía, giồng khoai ở khắp vùng đất Tây Nam bộ. Khi mưa mùa chấm dứt cũng là lúc loài cây này vươn lên tươi tốt. Trên những cọng nhỏ bằng que tăm, nhiều đốt, lá rau đắng đất bé bằng móng tay út, giống những chiếc lông chim màu xanh lục mọc từng đôi. Từ lâu rồi rau đắng đã đi vào ẩm thực của dân cư Đồng bằng sông Cửu Long. Người ta nhổ cả bụi về rửa sạch đất ở rễ, phơi khô, sao vàng ngâm rượu đế để dành nhâm nhi trong bữa cơm vừa tăng hương vị. Rau đắng còn được chế biến các món ăn ngon như nấu canh với cá rô đồng hay ăn kèm với cháo cá lóc.
Tháng Chạp ta khi nước đồng rút cạn, cá rô đồng trên đường trở về sông rạch nhảy lọt vào hầm giữa bờ ruộng mà người dân quê đào sẵn. Những con cá rô mùa này được gọi là cá rô mề, vừa lớn vừa mọng mỡ. Cá làm sạch, thả vào nồi nước sôi, vớt bọt, nêm chút muối hột. Rau đắng rửa sạch để ráo, sắp sẵn ra tô, nêm ít bột ngọt. Múc nước sôi đang nấu cá chế vào tô canh. Cá để lên trên, rắc thêm ít tiêu là có món ăn ngon lành. Theo kinh nghiệm, rau đắng không được bỏ vào nồi nấu vì trong nước sôi, rau chín rục sẽ rất đắng và dai.
Cháo cá rau đắng
Với món cháo cá lóc rau đắng đất cách chuẩn bị cũng tương tự. Có điều khi nấu cháo người ta phải chọn cá lóc, ngon nhất là cá đồng câu nhấp cỡ cườm tay người lớn. Cá làm sạch, quan trọng là giữ lấy bộ ruột – chỗ ngon nhất của con cá lóc. Bắc nồi cháo gạo mới cho nhừ, thả cá vào chờ sôi vớt sạch bọt, cặn, rồi nêm vừa ăn. Rau đắng sắp vào tô, múc cháo ra, rắc thêm ít tiêu xay nhuyễn, chan miếng nước mắm Hòn, ít lát ớt. Thưởng thức tô cháo cá này thì bao nhiêu mệt nhọc, cảm mạo đều tan biến. Riêng đầu cá, ruột cá được gắp ra đĩa để nhâm nhi với vài chung rượu ngâm từ chính rau đắng đất.
Rau đắng giúp mát gan do kích thích tiết mật, thông tiểu, nhuận tràng, những khi trong người nóng nực khiến lở miệng, hay bị viêm nha chu, chảy máu răng dùng rau đắng rất tốt; ngoài ra lá rau đắng xông hơi trị ho cảm và viêm phổi; nước rau đắng uống nhiều lần trong ngày trị ngừa sạn thận và sỏi mật…
Thạch Ba Xuyên