Sau nhiều năm thờ ơ, Nga – một thế lực mới tại châu Phi với việc tăng cường đầu tư, bán vũ khí, cử cố vấn nhằm đẩy mạnh sự hiện diện tại châu Phi để cạnh tranh với châu Âu và Trung Quốc.
Chiến lược trở lại châu Phi được Moscow lặng lẽ tiến hành và chỉ được biết đến rõ hơn từ sau tháng 7-2018 khi xảy ra vụ ám sát ba nhà báoNga đến Trung Phi điều tra về lực lượng lính đánh thuê 170 người của Công ty Wagner được cử đến Trung Phi từ đầu năm 2018. Mặc dù Trung Phi bị Liên Hiệp Quốc cấm vận vũ khí, Nga đã thuyết phục được Hội đồng Bảo an vào tháng 12-2017 chấp nhận một ngoại lệ, cho phép Moscow cung cấp vũ khí cho nước này để chống các lực lượng nổi dậy có vũ trang.
- Xem thêm: Mỹ trừng phạt Nga, đồng rúp tuột dốc
Trong ba năm gần đây, Nga không ngừng tăng cường vị thế tại châu Phi: chuyển vũ khí cho Cameroon để chống lại lực lượng thánh chiến Boko Haram; trở thành đối tác quân sự với Cộng hòa Congo, Burkina Faso, Uganda và Angola; tăng cường hợp tác hạt nhân dân sự với Sudan; khai thác mỏ với Zimbabwe và công nghiệp nhôm với Guinea. Ngoài duy trì hợp tác với các nước châu Phi từng có quan hệ lịch sử như Maroc, Algeria, Ai Cập và Nam Phi, Moscow còn tìm kiếm đồng minh mới ở vùng Nam Sahara, nơi Nga gần như vắng bóng. Theo đánh giá của nhà sử học Dmitri Bondarenko, thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Nga, được AFP trích dẫn: “Châu Phi nằm trong số những ưu tiên của Nga trong chính sách đối ngoại nhưng ngày càng có tầm quan trọng hơn”.
Trong quá khứ, Liên Xô từng rất năng động tại châu Phi trong suốt nhiều thập niên, chủ yếu trong cuộc chiến mang ý thức hệ chống phương Tây, ủng hộ các phong trào giải phóng khỏi ách thực dân và cử vài chục ngàn cố vấn đến châu Phi sau thời kỳ thuộc địa. Liên Xô sụp đổ dẫn đến khó khăn về kinh tế trong những năm 1990, vì vậy Nga phải dần từ bỏ các vị trí tại châu Phi: đóng cửa nhiều sứ quán và lãnh sự do thiếu ngân sách, ngừng các chương trình tài trợ và giảm bớt quan hệ.
Chỉ đến những năm 2000, điện Kremlin bắt đầu mở lại các kênh ngoại giao và từng bước trở lại châu Phi vì các hợp đồng kinh tế hơn là vấn đề ý thức hệ. Từ năm 2006 đến nay, Tổng thống Nga cũng như các lãnh đạo cao cấp khác đã nhiều lần công du châu Phi cùng với phái đoàn doanh nhân hùng hậu và kết quả là nhiều hợp đồng đã được hai bên ký kết.
Với lợi thế không phải là một nước từng đô hộ tại châu Phi, Nga hy vọng trở thành một giải pháp thay thế châu Âu và Trung Quốc cho một số nhà lãnh đạo châu Phi, trong đó có nhiều người từng được đào tạo tại các trường đại học Xô Viết. Nếu như Nga tìm kiếm lợi ích kinh tế, thì các nước châu Phi muốn có thêm một đối tác, có nghĩa là một kênh đầu tư và phát triển khác, cũng như sự ủng hộ của một cường quốc trên trường quốc tế.