Thung lũng sông Loire (Val de Loire – Pháp) đã được UNESCO công nhận Di sản văn hóa thế giới do những giá trị văn hóa độc đáo về lịch sử và kiến trúc.
“Khu vườn cổ tích khổng lồ của nước Pháp” hiện còn một hệ thống khoảng 40 tòa lâu đài xây dựng thời trung cổ, gắn liền với những chủ nhân nổi tiếng và một thời kỳ lịch sử sôi động của nước Pháp. Tại đây, lâu đài của dòng họ Amboise xây dựng vào năm 1471, đến năm 1516 được vua Francis I tặng cho danh họa Leonardo da Vinci khi nhà vua mời ông đến sống ở Pháp. Danh họa nổi tiếng người Ý đã sống tại đây cho đến khi ông qua đời vào năm 1519.
Lâu đài này còn có tên là Château du Clos Lucé, từng là “nhà nghỉ mùa hè” của hoàng gia Pháp, có kiến trúc độc đáo và những chủ nhân nổi tiếng nên được xếp hạng “di tích lịch sử” khá sớm, nhờ vậy đã tránh được việc phá dỡ hoặc xây dựng lại.
Từ năm 1954, tòa lâu đài và toàn bộ khuôn viên trở thành bảo tàng về một giai đoạn cuộc đời và sự nghiệp của Leonardo da Vinci.
Bảo tàng được chủ sở hữu cuối cùng của tòa lâu đài là gia đình The Saint-Bris gìn giữ, sưu tầm tài liệu hiện vật và thực hiện trưng bày rất công phu. Từ đó đến nay lâu đài đã trùng tu lớn vài lần, được bảo quản thường xuyên, trở thành một điểm du lịch nổi tiếng với hàng trăm ngàn khách mỗi năm.
Lâu đài nằm giữa một khu vực rộng 7ha có công viên, rừng và sông. Được xây dựng kiên cố, mặt ngoài làm bằng gạch hồng và đá trắng hầu như không thay đổi từ thời Phục hưng, một lối đi của thành lũy cũ sát bức tường cao bao quanh. Trong lâu đài vẫn còn các phòng sinh hoạt và tiện nghi hàng ngày của Leonardo da Vinci và của những chủ nhân khác, kể cả phòng thí nghiệm, phòng làm việc, đọc sách…
Một số phòng được phục dựng vào năm 2011 với các chi tiết và đồ đạc cổ như thời Leonardo da Vinci ở đó. Trong lâu đài trưng bày bản sao ba bức tranh nổi tiếng là Mona Lisa, The Virgin and Child, St. Anne and St. John the Baptist mà khi từ Ý qua Pháp Leonardo da Vinci đã mang theo.
Hiện nay các bức tranh quý giá này đang trưng bày tại bảo tàng Louvre ở Paris.
Đặc biệt tầng hầm là nơi có các phòng làm việc của danh họa, tại đây ta thấy Leonardo da Vinci còn là một nhà phát minh, một kỹ sư và một người thợ tự tay vẽ và thiết kế nhiều loại máy móc và các bộ phận của nó. Trong phòng thí nghiệm trưng bày 40 mô hình được phục dựng từ các phác thảo và bản vẽ, đồng thời trình chiếu những hình ảnh 3D sinh động rất hấp dẫn về các phát minh của ông để người xem biết chúng hoạt động như thế nào.
Tại đây còn lưu bản vẽ “cầu thang xoắn kép” nổi tiếng được xây dựng tại tòa lâu đài hoành tráng Château de Chambord gần đó, mô hình xe đạp, máy bay và nhiều thiết bị máy móc khác, thậm chí có cả quy hoạch một thành phố và một kênh đào để thuận tiên cho việc đi lại vì thời đó chủ yếu là giao thông đường thủy.
- Xem thêm: Nghĩ về bảo tàng danh nhân văn hóa
Công viên rộng xung quanh có nhà hàng, quán cà phê, nơi nghỉ ngơi dạo chơi của du khách… Nơi đây thường xuyên triển lãm bằng những phương tiện hiện đại nhiều phát minh của Leonardo da Vinci trong các hoạt động của cộng đồng địa phương, qua đó bảo tàng và nhà danh họa luôn được người dân địa phương tự hào và yêu quý, cũng như niềm tự hào về những lâu đài tuyệt đẹp và nghề làm rượu vang truyền thống của vùng thung lũng sông Loire. Nhờ sự trân trọng và bảo tồn di sản tốt nên vùng này đã đón hàng triệu lượt du khách mỗi năm, kể cả khi các lâu đài đang trùng tu thì lượng khách đến đây cũng không hề giảm sút.
* * *
Vùng Thung lũng sông Loire với hệ thống hàng chục lâu đài cổ, trong đó có Château du Clos Lucé – bảo tàng về Leonardo da Vinci – chỉ là một số trong hàng chục ngàn bảo tàng, nhà lưu niệm danh nhân, nhân vật lịch sử ở Pháp và nhiều nước châu Âu. Hệ thống này vô cùng phong phú và đa dạng vì hầu như những nhà văn hóa nổi tiếng trên mọi lĩnh vực (nghệ sĩ, nhà văn, nhà khoa học, nghệ nhân của nghề thủ công truyền thống…) đều có nhà lưu niệm hay bảo tàng tại một lâu đài hay ngôi nhà họ từng sinh ra và lớn lên, hoặc nơi khác mà họ sinh sống lâu dài.
Tại đó lưu giữ và trưng bày hiện vật về dòng họ, gia đình, cuộc đời và những thành tựu của danh nhân. Một số người có “nhà lưu niệm” ở nhiều địa phương vì nơi đó gắn với một giai đoạn, sự kiện hay thành tựu đặc biệt…
Hầu hết các tòa nhà và khu vườn hay công viên, thậm chí khu rừng xung quanh… thuộc gia đình dòng họ danh nhân hoặc sau đó thuộc về người khác, nhưng đều được bảo tồn khá tốt về cảnh quan tự nhiên, kiến trúc công trình và nội thất, đồ đạc hiện vật giữ nguyên vị trí và được bảo quản cẩn thận. Các địa chỉ có giá trị văn hóa đó đều đã và đang trở thành các điểm tham quan thu hút khách du lịch.
Bên cạnh các địa điểm văn hóa – du lịch do tư nhân trực tiếp quản lý theo quy định pháp luật, là hệ thống bảo tàng danh nhân thuộc nhà nước. Hệ thống này hình thành bởi các lý do: nơi danh nhân từng ở không còn ai trong gia đình dòng họ sở hữu, hoặc do chính hậu duệ của danh nhân đã hiến tặng cho nhà nước, hoặc do nhà nước hoặc chính quyền địa phương lập ra để kỷ niệm những danh nhân lớn của cả nước hay tiêu biểu của địa phương.
Dù bảo tàng quy mô lớn hay nhỏ, sở hữu tư nhân hay nhà nước thì cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa vẫn là nơi chịu trách nhiệm về nghiệp vụ (nghiên cứu, hướng dẫn, tư vấn trùng tu, sửa chữa, trưng bày, giới thiệu…), đồng thời chính quyền tạo điều kiện thuận lợi để di tích tham gia vào các hoạt động văn hóa, du lịch, bảo tồn và phát huy giá trị di sản, chú trọng những hoạt động hướng đến và gắn bó với cộng đồng địa phương.
