Theo thống kê của Cục Thuế TP.HCM, dù doanh thu tăng liên tục qua các năm nhưng kết quả kinh doanh của công ty này lỗ triền miên. Cụ thể, năm 2007 doanh thu đạt hơn 6.607 tỉ đồng, nhưng số lỗ là 157 tỉ đồng. Năm 2008 doanh thu vọt lên 8.175 tỉ đồng, số lỗ lên đến hơn 190 tỉ đồng. Năm 2009 doanh thu đạt 8.728 tỉ đồng, số lỗ là 160 tỉ đồng. Từ khi thành lập (2001) đến nay, chỉ duy nhất năm 2010 Metro khai có lãi 116 tỉ đồng, nhưng do được chuyển lỗ của những năm trước đó nên đến nay doanh nghiệp này cũng chưa đóng một đồng thuế thu nhập doanh nghiệp nào. Đến năm 2011 Metro lại khai lỗ 89 tỉ đồng.
Mới đây, hàng loạt tên tuổi lớn là thành viên Hiệp hội các nhà sản xuất ôtô Việt Nam (VAMA) như Toyota Việt Nam, Ford Việt Nam, Vidamco, Vinamotor… đã bị cho là những đơn vị “có vấn đề” về thuế với mức truy thu lên đến hàng ngàn tỉ đồng. Dư luận không khỏi bức xúc trước thông tin này.
Đại diện của Cục Thuế TP.HCM cho biết, hiện có rất nhiều doanh nghiệp lớn, doanh thu hàng trăm tỉ đồng mỗi năm nhưng cứ báo cáo lỗ triền miên, để qua mặt cơ quan thuế.
Phức tạp hơn là trong vụ hàng loạt doanh nghiệp lớn kinh doanh ôtô bị buộc tội trốn thuế gần đây, các bộ, ngành liên quan đã phải quay sang tranh cãi nhau vì sự bùng nhùng trong chính sách.
Có doanh nghiệp FDI lợi dụng kẽ hở pháp lý để xù nợ thuế, rồi bỏ trốn, khiến dư luận một lần nữa không khỏi quan ngại. Mọi chuyện bắt đầu từ vụ việc của Công ty Diing Long Việt Nam (Bình Dương) mà theo báo Đầu tư, đang nợ thuế khoảng 17 tỉ đồng và nợ ngân hàng 100 tỉ đồng. Tuy nhiên, chủ đầu tư đã bỏ trốn về nước.
Diing Long chính là ví dụ điển hình mà Tổng cục Hải quan đưa ra để phát đi lời cảnh báo về việc một số doanh nghiệp FDI lợi dụng quy định thông thoáng của Luật Thuế xuất nhập khẩu và Luật Quản lý thuế để trốn thuế hàng chục tỉ đồng.
Trong một văn bản cách đây nửa năm, Tổng cục Hải quan nhận định: “Trong thời gian được miễn thuế hoặc được ân hạn thời gian nộp thuế, nhiều doanh nghiệp FDI tranh thủ nhập hàng hóa, sau đó, tự ngừng hoạt động, chủ doanh nghiệp bỏ về nước. Hậu quả là cơ quan hải quan không thể thu hồi được khoản nợ thuế bị treo lại của các đối tượng này”.
Tổng cục Hải quan nhận định rằng, tình trạng gian lận trong khai báo hàng hóa nhập khẩu đang diễn ra khá phức tạp và ở mức đáng báo động. Hành vi này không chỉ làm ngân sách nhà nước thất thu khoản tiền thuế lớn mà còn ảnh hưởng không nhỏ đến sản xuất trong nước, tạo môi trường cạnh tranh không bình đẳng.
Bức xúc trước tình trạng này, chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan trong một bài viết đã tỏ ra gay gắt khi nêu hàng loạt thắc mắc có thể nảy sinh:
Một là, lâu nay chúng ta vẫn cứ buông tha cho những doanh nghiệp FDI trốn thuế, trong khi trừng phạt tới nơi tới chốn những doanh nghiệp, hộ kinh doanh nhỏ trong nước mỗi khi họ bị coi là có vi phạm. Tất nhiên mọi doanh nghiệp lớn nhỏ đều bình đẳng về quyền và nghĩa vụ trước pháp luật, nhưng trên thực tế, trong số những doanh nghiệp hay hộ kinh doanh nhỏ bị coi là vi phạm, không ít trường hợp bị oan do sự thay đổi quá nhanh của các quy định, hoặc do cách làm việc khác nhau của chính ngành thuế. Mặt khác, thu từ hàng trăm doanh nghiệp nhỏ có khi cũng chỉ bằng khoản thất thu ở một “đại gia”.
Hai là, ngành thuế liên tục cải cách mà vẫn không đủ năng lực làm rõ để giải tỏa mối nghi ngờ và giải quyết câu chuyện trốn thuế nói trên.
Ba là, bộ phận nào, cơ quan nào chịu trách nhiệm về tình trạng để cho ngân sách, và rộng hơn là lợi ích của đất nước, bị thua thiệt như thế này? Hay là mọi sự thua thiệt lại đổ hết lên đầu đông đảo người dân và doanh nghiệp, vốn đang liêu xiêu do tình hình kinh tế nước nhà khó khăn hiện nay?
Bốn là, ngoài doanh nghiệp FDI, liệu còn các doanh nghiệp lớn nào khác cũng đang áp dụng những thủ thuật tương tự không? Trong giới doanh nghiệp, người ta bảo rằng: “Tây” chuyển giá thì “ta” cũng gửi giá, kém gì nhau.
“Chuyển giá” là khi doanh nghiệp FDI nhập khẩu thiết bị, vật tư từ công ty mẹ hoặc công ty trong hệ thống của họở bên ngoài cố tình đẩy chi phí lên cao, để lợi nhuận chảy về công ty ở bên ngoài, còn công ty con ở Việt Nam sẽ không còn lợi nhuận mà nộp thuếở Việt Nam. “Gửi giá” là khi doanh nghiệp Việt Nam mặc cả với nhà cung cấp bên ngoài để giá ký kết trong hợp đồng cao hơn giá thực mua, rồi phần chênh lệch cao hơn đó sẽ được gửi vào tài khoản do bên mua chỉ định. “Gửi giá” chẳng khác “chuyển giá” bao nhiêu, vì các khoản này đều nằm ngoài sự kiểm soát của Nhà nước, còn doanh nghiệp lại được tiếng bỏ vốn nhiều, có dự án đầu tư hoành tráng, có thể nhận nhiều ưu đãi về đất đai, thời hạn miễn giảm thuế.
Thiết nghĩ việc chống thất thu thuế phải bắt đầu trước tiên từ chính trách nhiệm, năng lực và đạo đức của các cơ quan và con người trong hệ thống Nhà nước và không nên đổ lỗi hết cho chính sách vốn còn nhiều khiếm khuyết.
Minh Trí