Huỳnh Ngô Tịnh – Giám đốc Trung tâm Hỗ trợ thanh niên công nhân TP. Hồ Chí Minh là một người trẻ tuổi với một bầu nhiệt huyết lớn vì công nhân, thanh niên. Đã hơn bốn năm giữ trách nhiệm này, anh luôn đi đầu trong các hoạt động chung của trung tâm, hăng hái trực tiếp kêu gọi sự hỗ trợ của các doanh nghiệp cho các chương trình dành cho công nhân. Chân thành, cởi mở và thân thiện là ấn tượng ban đầu của người đối diện khi tiếp xúc với anh. Và chúng tôi đã đi sâu tìm hiểu hoạt động của trung tâm bằng câu hỏi: “Điều mà công nhân cần được hỗ trợ nhất hiện nay là gì?”. Anh trả lời:
Có thể nói công nhân thiếu thốn trăm bề, từ nhu cầu về nhà ở, bữa cơm hằng ngày cho đến nhu cầu văn hóa, giải trí. Tuy nhiên, điều tôi cho rằng công nhân rất cần được hỗ trợ, mà hỗ trợ càng sớm càng tốt là kiến thức chuyên môn và kỹ năng sống. Do thiếu kỹ năng sống nên nhiều công nhân không tự tin, kém thích nghi với môi trường, ít có khả năng đối phó và vượt lên nghịch cảnh. Họ rất cần được rèn luyện kỹ năng ứng biến tích cực với mọi tình huống, biết cách đương đầu và vượt qua mọi khó khăn, rồi kỹ năng hoạch định tài chính cá nhân, các biện pháp chăm sóc sức khỏe, kỹ năng giao tiếp… để làm chủ cuộc đời mình.
____
Bốn văn phòng của trung tâm ở các khu chế xuất Linh Trung 1 (quận Thủ Đức), Vĩnh Lộc (quận Bình Tân), 822 Hậu Giang (quận 6) và Tân Kiên (huyện Bình Chánh) có diện tích hạn chế, vậy các anh làm thế nào để thực hiện các chương trình có đông công nhân?
Hiện chỉ có số ít các hoạt động được tổ chức tại bốn văn phòng nói trên, chủ yếu là các chương trình hướng dẫn, tư vấn về tâm lý, pháp luật, kỹ năng sống… Còn phần lớn các chương trình của chúng tôi thường tổ chức ở các khu chế xuất, khu công nghiệp, khu lưu trú và ngay tại doanh nghiệp. Ngoài ra, chúng tôi cũng mở rộng các đối tượng phục vụở các khu vực lân cận như Bình Dương, Đồng Nai, Long An…
Chúng tôi rất chú trọng các chương trình tư vấn luật, nhất là Luật Lao động vì hiện nay, tình trạng vi phạm pháp luật đối với công nhân khá phổ biến, phần lớn vi phạm về thời gian làm việc, bảo hiểm xã hội, thực hiện hợp đồng lao động, tiền lương, phúc lợi, kỷ luật lao động… Trong nhiều trường hợp, do thiếu hiểu biết về quyền và lợi ích chính đáng của mình, người công nhân vô tình trở thành chủ thể vi phạm pháp luật lao động.
____
Phãi chăng cũng vì sự thiếu hiểu biết của người công nhân mà đã xảy ra nhiều vụ tranh chấp, đình công trong thời gian qua?
Đúng vậy. Nguyên nhân của rất nhiều vụ tranh chấp lao động, nhất là tranh chấp lao động tập thể, không chỉ vì quyền lợi của công nhân bị xâm phạm, mà còn do công nhân không được trang bị đầy đủ kiến thức pháp luật. Việc bổ sung kiến thức pháp luật cho công nhân chính là cách để hạn chế nảy sinh tranh chấp và đình công – vấn đề mà nhiều doanh nghiệp rất ái ngại.
____
Vậy những chương trình tuyên truyền, giảng dạy về kiến thức chuyên môn, kiến thức pháp luật và kỹ năng sống do các anh thực hiện có thu hút được nhiều công nhân tham gia?
Những bài giảng khô khan và tổ chức không đúng thời điểm thì không thể thu hút được nhiều công nhân. Hầu hết các chương trình của chúng tôi chỉ tổ chức vào buổi tối hoặc vào ngày cuối tuần, trừ những chương trình được doanh nghiệp tạo điều kiện thực hiện ngay tại nơi làm việc thì mới tổ chức vào giờ hành chính.
Ngoài ra, chúng tôi tổ chức tư vấn trực tiếp tại các văn phòng trung tâm, tư vấn qua thư tay, thư điện tử, điện thoại. Các luật sư, bác sĩ đồng hành nhiều năm cùng chúng tôi đều là những người tâm huyết và rất nhiệt tình trong việc hỗ trợ công nhân, nhất là các luật sư của Đoàn Luật sư TP.HCM, bác sĩ ở Trung tâm Dinh dưỡng, Trung tâm Truyền thông và chăm sóc sức khỏe sinh sản và tổ chức Marie Stops International Việt Nam.
____
Nhiều công nhân khá thụ động trong tiếp nhận thông tin, ngại đưa ra thắc mắc, đôi khi còn không biết cách nêu vấn đề mình quan tâm như thế nào. Trung tâm đã khuyến khích họ tham gia các chương trình ra sao?
Chúng tôi phải sân khấu hóa các chương trình truyền thông, lồng ghép các nội dung cần tuyên truyền vào các chương trình văn nghệ, hài kịch, tổ chức trò chơi…, hay tuyên truyền pháp luật thông qua các phiên tòa giả định hoặc những tình huống thiết thực với anh chị em công nhân.
Việc thiết kế và xây dựng chương trình phải liên tục đổi mới để phù hợp với nhu cầu và mong muốn của công nhân. Ví dụ như khi nhận ra nhiều anh chị em công nhân vẫn còn mơ hồ với kết luận của phiên tòa giả định, chúng tôi liền tổ chức thêm buổi “Đối thoại pháp đình” ngay sau đó để người xem được trao đổi với luật sư, chuyên gia pháp lý nhằm giúp giải quyết thắc mắc về các tình tiết vụ án, về bản án được tuyên và giúp người nghe hình dung hướng giải quyết của pháp luật trong những hoàn cảnh tương tự. Hay khi nhận thấy công nhân “chán” ngồi trong hội trường, chúng tôi tổ chức những tour du lịch nho nhỏ kết hợp huấn luyện kỹ năng cho họ.
____
Chi phí cho cuộc sống hằng ngày của công nhân đã hạn chế, làm sao họ dám bỏ tiền ra để tham gia một tour du lịch?
Chúng tôi chỉ tổ chức tour nhỏ với giá từ 30 ngàn đến 50 ngàn đồng, chẳng hạn ai tham gia City tour chỉ tốn có 30 ngàn đồng nên thu hút được rất đông người tham gia.
Nhiều công nhân đã sống nhiều năm ở TP. Hồ Chí Minh mà chưa từng biết đến chợ Bến Thành, Nhà thờ Đức Bà, Thảo cầm viên, Dinh Thống Nhất… Hành trình City tour trong ngày đưa họ đến các điểm quan trọng như chợ Bến Thành, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh, Bảo tàng Hồ Chí Minh, Bảo tàng Tôn Đức Thắng, Thảo cầm viên, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam… cùng với các trò chơi tập thể và rèn luyện kỹ năng. Chuyến đi giúp cho các công nhân hiểu rõ hơn về lịch sử của dân tộc, thấy được những giá trị truyền thống của nhân dân ta. Ngoài ra, họ còn vui vẻ tham gia các trò chơi mới lạ rèn luyện sự khéo léo, dẻo dai, tinh thần tập thể. Đây chính là dịp để các thanh niên công nhân gần gũi, gắn bó và hiểu biết nhau hơn.
____
Chi phí tổ chức những tour du lịch như vậy phải tốn nhiều hơn thế nên chắc chắn các anh đã có nguồn hỗ trợ. Vậy tại sao trung tâm không hỗ trợ toàn bộ, tức là người tham gia được miễn phí hoàn toàn?
Đúng là số tiền 30 ngàn đồng chỉ đủ chi phí cho suất cơm trưa thôi! Chúng tôi thu số tiền này nhằm đo lường nhu cầu của công nhân. Nhiều người không thật sự thích tham quan nhưng nếu được tham gia miễn phí thì họ đăng ký đi. Một lý do quan trọng hơn là số tiền 30 ngàn đồng chính là sự khẳng định giá trị của người công nhân mua suất du lịch của mình. Họ sẽ không mặc cảm rằng mình được ban phát, còn chúng tôi cũng thể hiện sự tôn trọng và phục vụ họ hết mình như bất kỳ một khách hàng nào khác.
Nguyên nhân của rất nhiều vụ tranh chấp lao động, nhất là tranh chấp lao động tập thể, không chỉ vì quyền lợi của công nhân bị xâm phạm, mà còn do công nhân không được trang bị đầy đủ kiến thức pháp luật. Việc bổ sung kiến thức pháp luật cho công nhân chính là cách để hạn chế nảy sinh tranh chấp và đình công – vấn đề mà nhiều doanh nghiệp rất ái ngại.
____
Theo giới thiệu của anh thì khá nhiều chương trình miễn phí đã được trung tâm thực hiện trong thời gian qua. Anh nhìn nhận ra sao về hiệu quả của chúng?
Tùy theo từng chương trình mà chúng tôi cân nhắc và quyết định có thu phí hay không. Những chương trình miễn phí được thực hiện như một biện pháp khuyến khích công nhân tham gia hơn là chiều theo sở thích của họ. Tính hiệu quả của chương trình còn tùy vào tính khả thi cũng như cách tổ chức thực hiện. Đã từng có doanh nghiệp cho công nhân những suất học bổng có giá trị nhưng không mấy người vui khi nhận học bổng. Đi sâu tìm hiểu, chúng tôi mới hay lý do là công nhân phải làm việc tăng ca liên tục, đâu còn đủ sức khỏe và thời gian để đi học. Hơn nữa, phần lớn công nhân đang phải kiếm tiền để gửi về cho gia đình ở quê nhà, họ không thể nghỉ làm để đi học được.
Hay như nhiều người sẽ cho rằng một chương trình khám và chữa bệnh miễn phí cho công nhân sẽ rất thiết thực, được đông đảo công nhân mong đợi, nhưng khi thực hiện thì số người đăng ký tham gia lại không nhiều. Một phần vì anh chị em công nhân nghĩ rằng họ đang khỏe, làm việc bình thường, không cần phải khám bệnh. Phần khác mang tâm lý là nếu khám thì có lẽ các bác sĩ cũng chỉ khám qua loa vì miễn phí!? Lại có một số người cho rằng đang sống yên lành, nếu đi khám phát hiện ra bệnh gì đó mà không có đủ tiền để chữa trị, càng thêm khổ. Kết quả là không mấy người muốn được khám chữa bệnh miễn phí. Nếu chỉ là chương trình “Tư vấn dinh dưỡng” hay “Tư vấn sức khỏe sinh sản” thì chắc chắn sẽ thu hút được nhiều người tham gia hơn.
____
Nhân nói đến sức khỏe sinh sản, có phải dường như vấn đề an toàn tình dục, hôn nhân hợp pháp luôn là vấn đề “bất khả thi” ở các khu tập trung đông công nhân, người lao động?
Đây đúng là một vấn đề lớn, rất khó cải thiện ngày một ngày hai do nhiều nguyên nhân. Thứ nhất là do kiến thức an toàn tình dục, an toàn sinh sản của công nhân nói chung rất hạn chế. Một chuyên gia tư vấn sức khỏe sinh sản thường xuyên của trung tâm kể rằng khi trực tiếp giải đáp thắc mắc của công nhân, chị đã nhận được những câu hỏi hết sức ngô nghê. Sử dụng các biện pháp tránh thai vẫn còn là chuyện lạ lẫm đối với nhiều công nhân nữ. Thứ hai, do tình trạng mất cân bằng về giới quá lớn ở nhiều công ty, có nơi tỷ lệ công nhân nữ chiếm đến 80 – 90%, nên việc kết bạn, tìm người yêu là một nhu cầu có thực nhưng lại không dễ dàng. Thứ ba, công nhân tại các khu công nghiệp, khu chế xuất chủ yếu là thuê nhà trọ xập xệ, mà giá thuê khá cao so với thu nhập của người lao động, nên thói quen ở ghép cũng dẫn đến nhu cầu “góp gạo thổi cơm chung”.
Thống kê cho thấy, hiện có khoảng 220 ngàn nữ công nhân đang làm việc tại TP. Hồ Chí Minh, trong đó có đến 70% thiếu kiến thức về quan hệ tình dục an toàn, dẫn đến có thai ngoài ý muốn, nhiễm HIV/AIDS và các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác…
Tôi nhận thấy rằng chính sự không tự tin, thiếu kiến thức đã làm cho các công nhân nữ trở nên yếu đuối và tự đặt mình vào nhiều tình thế nguy hiểm. Những bài võ đôi khi không quan trọng bằng việc trang bị cho họ những kỹ năng sống cần thiết.
____
Vậy làm thế nào các anh hướng dẫn cho họ những hiểu biết về an toàn tình dục và an toàn sinh sản?
Ngoài việc thực hiện chương trình truyền thông các vấn đề chung ở quy mô lớn, chúng tôi còn chú trọng hoạt động tư vấn trực tiếp và tư vấn nhóm. Chúng tôi cũng cố gắng tạo điều kiện để thanh niên công nhân làm quen với nhau qua các buổi giao lưu, gặp gỡ và kết bạn. Nói chung anh chị em công nhân rất muốn có bạn, muốn lập gia đình nhưng vì kỹ năng giao tiếp kém, bản tính thụ động, thiếu tự tin nên ít khi chủ động trong chuyện giao lưu tình cảm. Ngay trong việc tổ chức các chương trình giao lưu kết bạn, chúng tôi đã phải động viên anh chị em rất nhiều.
____
Còn vấn đề an toàn cho công nhân nữ khi họ phải sống ở những khu dân cư phức tạp và đi làm về khuya?
Chúng tôi đã tổ chức lớp võ thuật tự vệ cho công nhân, thường xuyên sinh hoạt ba lần mỗi tuần. Đến lớp học, công nhân nữ không chỉ được rèn luyện sức khỏe, mà còn được dạy các kỹ năng phòng vệ chính đáng khi gặp đối tượng xấu hay bị bạo lực gia đình. Ngoài ra, họ còn được học các kỹ năng ngã cơ bản để nếu lỡ bị tai nạn giao thông thì tránh được chấn thương sọ não.
Tuy nhiên, qua nhiều năm làm việc với công nhân, tôi nhận thấy rằng chính sự không tự tin, thiếu kiến thức đã làm cho các công nhân nữ trở nên yếu đuối và tự đặt mình vào nhiều tình thế nguy hiểm. Những bài võ đôi khi không quan trọng bằng việc trang bị cho họ những kỹ năng sống cần thiết.
____
Trung tâm đã rất chú trọng việc hỗ trợ đời sống văn hóa, tinh thần của công nhân bằng cách đặt các kệ sách báo miễn phí ở nhiều khu lưu trú. Anh thấy biện pháp đó có hiệu quả không?
Nhu cầu về thông tin đối với công nhân cũng đã cao hơn trước đây. Sách báo giải quyết nhu cầu giải trí, đồng thời cung cấp những kiến thức cần thiết cho công việc, đời sống. Tuy nhiên, có một thực tế là công nhân chưa mặn mà với việc đọc sách báo vì không có thói quen hơn là không có thời gian. Vì vậy, chúng tôi vẫn cố gắng duy trì kệ sách báo miễn phí và thường xuyên kiểm tra, khuyến khích việc đọc sách báo để tạo thói quen, chứ chưa dám kỳ vọng sớm đạt được hiệu quả trong chương trình này.
____
Được biết hằng năm trung tâm đứng ra tổ chức lễ cưới tập thể và một lễ cưới với 120 đôi uyên ương được tổ chức hoành tráng theo nghi lễ truyền thống kết hợp hiện đại thì đích thực đó là hoạt động ở quy mô lớn. Anh có nghĩ vậy không?
Vâng, nhưng quy mô hoành tráng như vậy mới chỉ xảy ra trong hai năm nay thôi, mấy năm trước, mỗi lễ cưới chúng tôi chỉ tổ chức được cho vài chục cặp. Chúng tôi phải cảm ơn sựủng hộ của nhiều doanh nghiệp vì thiếu sự hỗ trợ của họ thì khó mà tổ chức được một đám cưới lớn và có ý nghĩa như vậy.
____
Vận động các doanh nghiệp tài trợ trong hoàn cảnh khó khăn như hiện nay hẳn là một thử thách đối với các anh?
Điều đáng mừng là ngày càng có nhiều doanh nghiệp muốn đồng hành cùng xã hội và cộng đồng, muốn chung tay giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn. Khi thấy chúng tôi hết lòng thực hiện chương trình cho công nhân một cách minh bạch, không ít doanh nghiệp đã sẵn sàng hỗ trợ cả về vật chất lẫn tinh thần. Khi kêu gọi tài trợ cho lễ cưới tập thể, chúng tôi kêu gọi tài trợ bằng hiện vật là chủ yếu và các sản phẩm của doanh nghiệp như tài khoản ngân hàng, đôi nhẫn, áo cưới, tiệc cưới… đều được trao tận tay cho các cặp đôi. Chúng tôi thấy rất vui khi cảm nhận được hạnh phúc rạng ngời trên nét mặt của cô dâu, chú rể và gia đình họ.
Sau đám cưới, nhiều cặp vợ chồng đã kể cho chúng tôi nghe về cuộc sống của họ hạnh phúc thế nào, con cái khỏe mạnh ra sao. Họ đã xem chúng tôi như những người bạn thân thiết để chia sẻ buồn vui, để nhận tư vấn về các vấn đề nan giải trong cuộc sống. Đó là một niềm hạnh phúc lớn mà chúng tôi luôn giữ gìn và trân trọng.
Ngày càng có nhiều doanh nghiệp muốn đồng hành cùng xã hội và cộng đồng, muốn chung tay giúp đỡ những người có hoàn cảnh khó khăn. Khi thấy chúng tôi hết lòng thực hiện chương trình cho công nhân một cách minh bạch, không ít doanh nghiệp đã sẵn sàng hỗ trợ cả về vật chất lẫn tinh thần.
____
Các anh đã đem đến nhiều niềm vui, hạnh phúc cho thanh niên công nhân và nhiều điều nữa thông qua các hoạt động của trung tâm. Trong số những điều thiết thực đó, anh thấy đâu là điều quan trọng nhất?
Tôi nghĩ đó là niềm tin. Có một thực tế mà công nhân cần nhận ra là dù xã hội có những mặt trái nhưng cuộc sống vẫn còn biết bao tấm lòng cao quý và đáng trân trọng. Quanh chúng ta vẫn có rất nhiều người tốt, sẵn sàng cho đi cái mình đang có mà không hề tính toán gì. Tôi mong các anh chị em công nhân không để bị mất niềm tin vào cuộc sống, vì có niềm tin là có sức mạnh trong việc tạo ra những điều tốt đẹp hơn cho chính mình và cho mọi người.
____
Xin cảm ơn anh về buổi trò chuyện này!
