Mùa nước nổi ở châu thổ sông Cửu Long, cá hủn hỉn từ đầu nguồn trôi về thành từng đàn, trở thành nguyên liệu cho nhiều món ăn dân dã.
Thật ra, cá hủn hỉn không phải là một loài cá cụ thể nào mà là sự tổng hợp của nhiều loài cá nhỏ hay cá con lụn vụn, chẳng hạn: cá sặc con, cá rô con, cá trâm con, cá lòng tong, cá bã trầu, cá ròng ròng… Bà con nông thôn thường “hứng” cá hủn hỉn bằng cách giăng lưới dày hoặc kéo lưới, có người còn lấy vải mùng giăng giữa lòng kinh, đón cá xuôi theo dòng nước chui vào. Hớt cá ra rổ, lượm sạch cỏ rác, lấy ít muối rửa sạch, để ráo. Lúc này cá vẫn còn nhảy tưng tưng. Thường thì mớ cá hủn hỉn được đem kho tiêu, kho nghệ hay kho lạt săm sắp nước, đặc biệt ngon là kho với lá gừng thành món ăn “nghèo mà sang”, bởi ở nơi đô hội muốn ăn cũng khó mà tìm được.
Kho cá hủn hỉn với lá gừng nên dùng mẻ (cái tô cũ) hay niêu đất thay vì dùng nồi kim loại. Cho chút dầu phi hành mỡ tỏi cho thật thơm, chế thêm miếng nước lạnh vào mẻ, âm thanh xèo xèo nghe thật vui tai. Lá gừng xắt nhuyễn để sẵn. Nước trong mẻ sôi dậy mùi thơm của mỡ, hành, tỏi, nêm muối, đường, bột ngọt… Cần nhớ cá hủn hỉn thường kho lạt mới ngon. Khi nước đang sôi, đổ mớ cá cùng lá gừng vào mẻ, lấy đũa đảo nhẹ cho đều, đậy nắp lại, nước sôi bừng là cá chín. Vớt bọt, rưới lên mặt lớp cá ít dầu ăn hay mỡ heo, vài trái ớt hiểm (cá hủn hỉn nhỏ, mau chín nên không để cá sôi lâu, cá mềm sẽ mất mùi, mất ngon). Cuốn cá kho lạt với bánh tráng nhúng nước cùng rau sống, khế, chuối chát, chấm nước cá kho sao mà ngon tuyệt. Nếu ăn cơm với cá hủn hỉn kho lá gừng, dùng gạo lúa mùa nấu hơi khô một chút mới ngon.
Khi đi làm đồng về, “bắt” được mùi thơm của mẻ cá kho cá hủn hỉn là bụng đã cồn cào rồi. Ngon sao chén cơm gạo mới thơm lừng ăn với mẻ cá kho và dĩa rau hái trong vườn nhà. Lùa miếng cơm, gắp mấy con cá, mới chạm vào đầu lưỡi đã “thấm” vị cay nhẹ của lá gừng, nhưng hãy nhai từ từ để vị ngọt hơi nhân nhẩn của cá, vị béo của mỡ hòa quyện với gạo mới thơm thơm, dẻo và bùi bùi, tất cả đem đến sự khoái khẩu khó tả xiết. Có thêm ngụm rượu nếp nữa lại càng ngon miệng và thú vị. Nồi cơm từ từ sạch trơn lúc nào không hay!
Thụy Châu
