Triển lãm “Bảy tỉ năm ánh sáng” tồn tại hai hàm ý: vừa tôn vinh tầm vóc, lý tưởng của nghệ thuật sơn mài, vừa cho thấy sự nhỏ bé của con người trong chỉnh thể vũ trụ.
“Bảy tỉ năm ánh sáng” (đang diễn ra tại Galerie Quynh, TP.HCM, kéo dài đến ngày 4-1-2020) gồm 33 tác phẩm sơn mài, sắp đặt. Họa sĩ Trương Tân nhìn vào sơn mài và thấy ở đó một chất liệu quý giá để nói về vũ trụ.
Tương tự họa sĩ Trương Bé, ông bị cuốn hút bởi những đặc tính tự nhiên, nguyên bản của sơn mài với vỏ sò, bạc, vàng, then, cánh gián… Màu đen sâu thẳm của vũ trụ và những màu còn lại là sắc thái của tinh vân, thiên thể, hành tinh.
Nổi bật ở triển lãm là bộ tranh sơn mài 24 bức diễn tả cảm xúc của một con người trong một ngày dưới dạng những biến thể vũ trụ. Họa sĩ vẽ những hành tinh khi nguội lạnh bởi băng tuyết, khi hừng hực cháy bởi thiên thạch và núi lửa như để ám chỉ một cách riêng tư về đời sống của ông.
Thế nhưng, chẳng cần quá tinh ý để công chúng nhận ra loạt tác phẩm được sắp xếp như một bài tiểu luận của họa sĩ về mục đích sống của con người được bọc dưới những câu chuyện cá nhân.
Trong bức Con người sớm nhất (2017): một hành tinh bị cắt xẻ và những mảng chồng lấn lên trên là các chiến binh tay lăm lăm lưỡi dao. “Con người vây ken đặc hành tinh” chính là một cách nói, cách vẽ cho thấy những gì chúng ta đang gây ra cho Trái đất.
Thích thú với những cảm hứng mới, họa sĩ Trương Tân liên tục xoáy vào quá khứ, các bức tranh tiếp theo là hình ảnh những hành tinh khi vắng bóng con người, có lúc ánh lên rực rỡ, cũng có lúc bị vỡ vụn, hoang tàn.
Họa sĩ thẳng thắn: “Dù có con người hay không, Trái đất vẫn tồn tại như hàng tỉ năm qua, chỉ có con người đến sau và con người sẽ mất đi bởi chính những gì chúng ta gây ra, vậy mục đích sống của con người là gì?”.
Họa sĩ mang câu hỏi đi xa hơn, đến hai sắp đặt của ông. Ở “Gia đình”, mượn tập tính loài sứa để nói về con người, ông nghi kỵ cái cách xã hội uốn nắn gia đình và tác động đến những thành viên. Ở “Hành trình”, ông truy vấn sự tồn tại của mỗi người bắt đầu từ đâu, từ tình cảm, gia đình hay chỉ thuần sinh học, vật lý.
Họa sĩ Trương Tân đặt các vấn đề nối tiếp nhau, liên kết một mạch giữa con người với vũ trụ và trong thế giới quan của ông, con người dẫu nhiều nhưng lại yếu ớt trước vòng xoáy đào thải của tự nhiên.
Với tên gọi “Bảy tỉ năm ánh sáng”, triển lãm tồn tại hai hàm ý: vừa tôn vinh tầm vóc, lý tưởng của nghệ thuật sơn mài, vừa cho thấy sự nhỏ bé của con người trong chỉnh thể vũ trụ.
Bày biện 144 mẫu sơn mài
Nặng lòng với sơn mài, họa sĩ Trương Tân tâm sự rằng ông sợ sơn mài truyền thống sẽ bị mai một, vì vậy ông bày biện ở triển lãm tất thảy 144 mẫu sơn mài mà ông phát triển được trong 30 năm nay, ghi chú cẩn thận phương pháp mài sơn, dán bạc, phủ son, trộn then…
Và cũng để công chúng trải nghiệm sâu hơn những chiều kích của sơn mài, tác phẩm Sông được tác giả cho phép người xem chạm vào.
