Giả sử có một người đang say sưa ăn mừng ngày lễ hội muốn khoe khoang rằng tổ tiên của anh ta đã từng đi trên con thuyền buồm Mayflower (năm 1620, con tàu Mayflower lịch sử đã chở những người Kitô giáo bị bách hại từ vùng miền Trung nước Anh di cư sang Mỹ để xây dựng cuộc sống mới) hoặc một người có mặc cảm vì tổ tiên của anh ta từng là những nô lệ?
Tất cả những thắc mắc này và nhiều câu hỏi khác có thể được giải đáp chỉ bằng cách gửi một lọ nước bọt của người ấy đến các công ty như Aneopry.com, 23andMe hoặc Living ADN… Đó là trên lý thuyết, nhưng trong thực tế những doanh nghiệp đó làm việc ít khoa học hơn và hối hả hơn rất nhiều. Chúng ta hãy nói chuyện với Morgan, người làm việc cho một trong những công ty lớn chuyên phụ trách xét nghiệm tìm kiếm tổ tiên. Anh có một số tiết lộ thú vị…
Các xét nghiệm không chính xác như chúng đã được tuyên bố
ADN là một trong những từ khoa học viết tắt được tìm kiếm tích cực nhất trong tiếng Anh. Nhưng bạn hãy nhìn vào các kết quả kiểm tra sau đây. Khi chương trình truyền hình Inside Edition có một nhóm 3 người gửi nước bọt của họ đến Aneopry.com và 23andMe, họ đã nhận được kết quả rất khác nhau từ cả hai dịch vụ. Không chỉ mỗi người trong bộ ba có kết quả tổ tiên giống nhau, mà tất cả dữ liệu đều đến từ cùng một bụng mẹ, khá là kỳ lạ.
“Các xét nghiệm có thể là một trò gieo xúc xắc. Đối với các xét nghiệm ADN, người ta sử dụng các dấu hiệu di truyền, chúng có một số ít biến thể trong một ADN hoặc một số nhóm ADN có thể có, nhưng các dấu hiệu khác thì không. Càng có thêm các dấu hiệu, mức độ chính xác sẽ càng cao hơn”. Morgan tiết lộ.
Một số công ty có thể sử dụng 12, 37 hoặc 67 dấu hiệu, trong khi những công ty khác tuyên bố sử dụng hơn 700.000 dấu hiệu di truyền khác nhau. Bất kỳ con số nào trong số đó đều có thể gây ấn tượng với sự tiếp thị đằng sau chúng, nhưng thực tế đơn giản của vấn đề là chẳng có phương pháp của ai hoàn hảo cả. Morgan nói: “Điều tốt nhất chúng tôi có thể làm là đưa ra một phạm vi nhất định dựa trên các dấu hiệu đó (hoặc cho biết những dấu hiệu nào trùng hợp nhất), và đôi khi chúng tôi sẽ tự tăng điểm phần trăm đối với một nhóm sắc tộc nào đó nếu các dấu hiệu không tăng thêm được 100%”.
Inside Edition đã tìm thấy sự khác biệt hơn 10% giữa các bộ ba họ đã thử nghiệm. Đó không phải là một khoảng cách nhỏ. Nếu bạn giảm 10% trong xét nghiệm DNA, về mặt kỹ thuật bạn có thể là một con chuột thí nghiệm. Có lẽ thật thái quá khi mong đợi độ chính xác hoàn hảo từ mẫu nước bọt bạn gửi đến phòng thí nghiệm. Nhưng nhiều người vẫn làm đủ thứ cách, và Morgan tiếp tục giải quyết các khiếu nại của họ.
“Ít nhất mỗi tuần một lần, chúng tôi sẽ nhận được một cuộc gọi từ ai đó đã thực hiện hai hoặc ba thử nghiệm khác nhau và sau đó là thử nghiệm của chúng tôi, rồi người ấy phàn nàn về sự khác biệt của các kết quả. Thông thường, chúng tôi đã giảm 5-20%. Chúng tôi đã từng nhận được email từ một chàng trai trong một thử nghiệm, anh ta có 7% gốc Ireland, Scotland và xứ Wales, sau đó trong một thử nghiệm khác, anh ta nhận kết quả là 33%, và sau đó là 45% của chúng tôi, và anh ta muốn biết điều gì sai đã xảy ra trong mỗi trường hợp. Chúng tôi đã viết cho anh ta rằng mỗi thử nghiệm đều khác nhau vì số lượng và các loại dấu hiệu gien được sử dụng, đều có thể làm đổi khác dữ liệu, nhưng anh ấy đã viết lại và nói rằng chúng tôi là những kẻ lừa bịp”.
Morgan kể: một trong những trợ lý phòng thí nghiệm đã không buồn áy náy về điều đó. Anh ấy nói với tôi: ‘Hãy quan sát trong phạm vi đó. Nó cho thấy tổ tiên của bạn đến từ đâu’. Có người hỏi anh ta: ‘Chúng tôi đã hứa có các kết quả chính xác. Nhưng làm sao chính xác nổi, nếu anh ta nhận được các kết quả mỗi lần mỗi khác nhau?’. Và người trợ lý phòng thí nghiệm nói: ‘Nếu cứ tính trung bình tất cả, thì đó là một ý tưởng hay, phải không?’”.
Sửa lại kết quả để làm vừa lòng khách hàng
Morgan thừa nhận đã thay đổi kết quả của mọi người. “Họa hoằn lắm chúng tôi mới làm điều này, khi chúng tôi biết rằng họ không sử dụng nó để làm hại người khác”. Tất cả chỉ để nhằm đáp ứng kỳ vọng của khách hàng. Thà làm như vậy còn hơn là phải đối phó với một cuộc diễu hành bất tận của những khách hàng đang vô cùng tức giận vì họ không phải là người Hà Lan như họ mong đợi.
“Nếu kết quả chỉ được tối đa 99,5%, chúng tôi sẽ nói: ‘Hãy gắn thêm 0,5 % chất Scandinavia vào’. Có lúc chúng tôi hỏi tên họ của họ (đối với phụ nữ, là họ của cha mẹ ruột họ) chúng tôi sẽ thêm chi tiết này vào bởi vì họ sẽ tự hào hơn về di sản đó”. Chúng ta vẫn đang nói về một ngành tập trung vào khách hàng. Công việc được trả chi phí để nịnh hót những thân chủ trả tiền cho công ty.
“Một người phụ nữ rất tự hào là người Ireland, thậm chí còn nói rằng rất phấn khích khi muốn xem cô ấy có phải là người Ireland 100% hay không. Nhưng xét nghiệm không tìm thấy dòng máu Ireland. Cô ta là một nửa Đông Âu, sau đó là sự pha trộn của nhiều nơi khác nhau ở Đức, Ý, và thậm chí cả Hy Lạp”. Rõ ràng, gia đình của người phụ nữ này hoặc đã nói dối cô ấy, nói dối với chính họ, hoặc cô ấy là một trong những người con nuôi lén lút trong gia đình.
- Xem thêm: Xác nhận ADN trước khi hẹn hò
Mọi người đều nghĩ rằng cô ấy sẽ bị sốc lớn nếu được chứng minh không phải là người Ireland; vì vậy, chúng tôi đã làm cho cô ấy có 20 % Ireland và nhấn mạnh từ chối trách nhiệm của chúng tôi về kết quả không chính xác”.
Thật dễ dàng để hủy bỏ các thử nghiệm
Có rất nhiều cách để có được ADN: máu, tinh dịch… Nhưng công ty của Morgan và hầu hết các ngành công nghiệp đều thích sử dụng nước bọt. “Chúng tôi sử dụng nước bọt để làm thử nghiệm. Bạn sẽ nhận được một lọ nhỏ do chúng tôi gửi, và sau khi rửa miệng bằng Listerine để diệt tất cả vi khuẩn, bạn hãy nhổ vào đó”.
Nghe có vẻ đơn giản. Nhưng các khách hàng vẫn hay làm sai. “Cứ một trong bốn người gửi cho chúng tôi lọ nước bọt mới, thì chuyện không ổn xảy ra. Chúng tôi thường thấy có thức ăn ở trong đó, hoặc họ đã uống thứ gì đó, sau đó nhổ và không nhận ra”.
Không phải là không phổ biến khi các xét nghiệm được thực hiện nhiều hơn một lọ. Đã có trường hợp các khách hàng cứ gửi đi gửi lại các chiếc lọ, thậm chí có khi đến tám lần. “Có lúc tôi đã nhận được hơn tám lọ. Có người đã gửi tới 14 lần trước khi có kết quả. Họ có hàm răng xấu, và những mảnh răng nhỏ cứ liên tục lẫn vào trong nước bọt và làm hỏng kết quả. Chúng không phải là những mảnh lớn, có khi chỉ nhỏ bằng hạt cát. Có một thân chủ nữ đã gây ra sự cố như vậy tới sáu lần, khiến cô ấy có biệt danh là ‘Cô gái răng’.
Đối phó với bọn phân biệt chủng tộc
“Tôi chỉ biết có hai lần một người muốn được thử nghiệm xem người ấy có thuộc một chủng tộc nào khác hay không, bởi vì người này không thích chủng tộc của họ. Cả hai lần đều là những người da trắng không muốn tin rằng họ có tổ tiên là người da đen”. Người đầu tiên nói thẳng: “Tôi hy vọng nó sẽ cho mọi người thấy tôi không phải người da đen”. Và không phải chuyện đùa, anh ta nói nghiêm túc. “ Khách hàng thứ hai thậm chí còn kém tế nhị hơn, anh ta nói: ‘Tôi muốn biết liệu có ai trong gia đình tôi là người da đen hay không”.
Morgan và các đồng nghiệp của anh đã bị mắc kẹt giữa một tảng đá và một nơi thực sự dễ gặp rắc rối với bọn phân biệt chủng tộc. Nếu ghi kết quả là “10 % Tây Phi”, sau đó biết đâu sẽ dễ gây ra một vụ xả súng tại văn phòng của họ.
“Vì chúng tôi không thể làm gì được với các kết quả (như chúng tôi vẫn mong muốn như vậy), điều chúng tôi đã làm là cho thêm 1% cho mỗi loại chủng tộc châu Phi. Bằng cách đó, chúng tôi đã không nói dối”. Nghĩa là tuy họ không phải 100% người da trắng, nhưng số tỉ lệ dưới 1% vẫn là vô hại.
Phát hiện ra những bí mật gia đình chôn giấu
Các xét nghiệm tổ tiên di truyền đã gây ra rất nhiều vấn đề, từ các cảnh sát viên được đối xử phân biệt khác nhau khi họ đột nhiên biết rằng họ thuộc một chủng tộc hỗn hợp, cho đến những cuộc hôn nhân hạnh phúc bị chấm dứt khi một xét nghiệm cho thấy yếu tố không chung thủy. Vì vậy, Morgan nhận được rất nhiều những cuộc gọi.
Anh kể, “Lý do số một khiến họ gọi cho chúng tôi sau khi họ lấy lại kết quả là để tranh cãi về một điều gì đó đã phơi bày bí mật gia đình. Đôi khi, đó là một phụ huynh không thực sự là cha mẹ của họ, hoặc một đứa trẻ mồ côi không biết lịch sử của họ bây giờ phát hiện ra rằng họ là một nửa người Mỹ bản địa trong toàn bộ thời gian này và cần có một người để nói chuyện”. Rõ ràng, loại thông tin như vậy có thể gây sốc cho bất cứ ai. Nhưng đôi khi nó còn đi xa hơn là sốc.
“Một vài người mới được nhận làm con nuôi thậm chí đã gọi cho tôi để nói rằng cuộc thử nghiệm đã hủy hoại cuộc đời của họ như thế nào, bởi vì điều đó khuyến khích họ đào sâu hoặc đối đầu với cha mẹ của họ. Tôi biết có một phụ nữ đã ổn thỏa khi được nhận nuôi, nhưng bị mất thể diện khi biết rằng cô đã chào đời ở Nam Carolina, và cô đe dọa sẽ kiện chúng tôi vì cô phát hiện ra điều đó. Chúng tôi phải để luật pháp xử lý ngay khi ‘vụ kiện’ được tuyên bố, nhưng tôi thực sự không thể tin rằng cô ấy đã khóc khi biết mình sinh ra ở Nam Carolina”.
- Xem thêm: 5 lý do nên xét nghiệm DNA bằng nước bọt
Xét nghiệm ADN rõ ràng là một cơn ác mộng thực sự đối với các bậc cha mẹ tình cờ nói dối đối với con cái họ. “Một người đàn ông cũng phát hiện ra anh ta là con nuôi, và đã gọi cho chúng tôi để nói rằng anh ta với bố mẹ anh ta bây giờ không còn nói chuyện với nhau nữa. Mọi thứ đều ổn cho đến khi anh ta trải qua cuộc thử nghiệm. Gia đình anh ta là người Scotland-Ireland 100%, nhưng các thử nghiệm cho thấy anh ta vốn là người Đông Âu 100%. Gia đình chưa bao giờ nói với anh ta điều đó, và anh ta cứ tin như vậy cho đến khi lên 20 tuổi, rồi sau đó mới phát hiện ra. Vô cùng thất vọng, anh ta nói với tôi, ‘Công ty của anh đã hủy hoại cả cuộc đời tôi. Thậm chí bây giờ tôi không biết mình là ai nữa’ và anh bắt đầu khóc. Chúng tôi đã không phá hùy mối quan hệ với gia đình anh ta, nhưng tôi thừa nhận có lẽ chúng tôi đã bật một tia lửa vào đó”.
Nhưng bên cạnh những tiết lộ đau lòng về sự dối trá và không chung thủy, Morgan còn có những câu chuyện khác, chẳng hạn như thế này: “Tôi đã không nói chuyện với anh ta, nhưng một người đã gọi chúng tôi nói rằng anh ta đã mất cha mẹ và anh trai trong một vụ tai nạn, khiến anh ta trở thành một người không có gia đình, và sau đó quyết định để làm xét nghiệm DNA. Không ngờ điều đó đã dẫn anh ta đến một tình huống bất ngờ và phát hiện ra rằng thật ra anh ta chỉ là con nuôi, rốt cuộc anh ta có một gia đình hoàn toàn khác, họ đã chào đón anh ta trong vòng tay rộng mở”.
