Trong ngôn ngữ của thơ văn, vận may giảm xuống vào lúc hoàng hôn, trong khi niềm hy vọng dâng lên trong nắng mai.
Riêng các thủy thủ và những người chăn gia súc ưa nói với bạn rằng mặt trời mọc màu đỏ chỉ hứa hẹn duy nhất một điều: thời tiết có bão. Nhưng khoa học sẽ giải thích như thế nào?
1. Buổi sáng thấy trời đỏ, các thủy thủ cảnh giác; trời đỏ vào ban đêm, các thủy thủ vui thích
Những sắc hồng nơi đường chân trời trong ngày là kết quả do tán xạ của ánh sáng mặt trời bởi các hạt nhỏ lơ lửng trong không khí khô và bụi bặm.
Vào lúc hoàng hôn, những biểu hiện này ngụ ý một vùng áp suất khô và cao giữa nơi bạn ở và mặt trời. Vì thời tiết ở những vĩ độ giữa di chuyển chủ yếu từ Tây sang Đông, điều đó có nghĩa là có thể tổ chức một ngày đi thuyền trong tiết trời đẹp.
Nhưng trong bầu khí quyển, cũng như trong cuộc sống, những khuynh hướng lên xuống lần lượt theo nhau. Vì vậy, khi những bầu trời đỏ, xám nhạt xuất hiện vào lúc mặt trời mọc, điều đó cho thấy vùng áp cao lặng gió đã đi qua và vùng áp thấp có bão có thể sẽ đến không bao lâu nữa.
Tình trạng trên diễn ra đều đặn ở những vùng vĩ độ trung bình, bao gồm phần lớn Bắc Mỹ, châu Âu và châu Á, cũng như Nam Phi, cộng thêm một nửa phía nam của Nam Mỹ và Úc.
Tại các vùng cực và vùng nhiệt đới, thời tiết có xu hướng tiến triển theo hướng ngược lại, các thủy thủ (và các người chăn gia súc) hẳn sẽ đưa ra một lời khuyên ngược lại.
2. Thời tiết xấu làm cho xương cốt bạn nhức nhối
Ý tưởng về cảm giác “tùy thuộc theo thời tiết” đã xưa cũ cũng như vào thời ông tổ y khoa phương Tây Hippocrates (460-370 TCN): ông ghi nhận rằng có một số chứng bệnh dường như đã trở nên tồi tệ hơn khi gặp phải thời tiết thay đổi đặc biệt.
Ngày nay, người ta vẫn nói rằng họ có thể cảm thấy sự tiếp cận của một cơn ớn lạnh cùng với chứng viêm khớp, xoang, đau đầu hoặc đau răng mỗi khi thời tiết sắp có bão.
Nhưng liệu chứng thấp khớp của bà ngoại bạn có biến chuyển như một loại phong vũ biểu đáng tin cậy hay không? Hay chỉ thuần túy là chuyện tưởng tượng?
Cho đến nay, các nhà khoa học vẫn không tìm thấy được bằng chứng thuyết phục cho mối tương quan rộng rãi giữa giữa cơn đau nhức và thời tiết, nhưng các nghiên cứu đã cho thấy các mối liên kết có ý nghĩa quan trọng dựa theo thống kê trong một số trường hợp đặc biệt.
Ví dụ: một cuộc nghiên cứu của Tạp chí Y học Mỹ năm 2007 về 200 người bị bệnh viêm xương khớp gối, người ta đã tìm thấy mối liên hệ giữa áp suất khí quyển và mức độ đau nhức của các bệnh nhân.
Áp suất khí quyển chuyển mưa dẫn đến cơn đau có thể cảm nhận được qua trực giác. Các chất dịch cơ thể của bạn tồn tại trong sự cân bằng liên tục với áp suất không khí chung quanh, do đó khi mức áp kế hạ xuống, chẳng hạn như đang có cơn bão sắp tới, các mô trong cơ thể bạn có thể sưng lên để phản ứng, gây khó chịu cho dây thần kinh, đồng thời khiến bạn đau thêm.
3. Dùng dế làm nhiệt kế
Những con dế cọ các chiếc cánh của chúng vào nhau tạo nên những âm điệu để hấp dẫn bạn tình hoặc để báo động có mối nguy hiểm đang đến gần.
Nhưng bạn có nghĩ rằng tiếng dế kêu râm ran cũng có liên quan đến sự thay đổi nhiệt độ trong không khí không?
Tiếng dế kêu nhanh hơn trong thời tiết ấm hơn và kêu chậm hơn khi không khí trở nên lạnh hơn. Ở một số loài dế, chẳng hạn như dế Oecanthus fultoni, hay còn gọi là “dế nhiệt kế”, nhịp cánh của chúng cọ sát nhanh hơn khi thời tiết ấm hơn. Đặc biệt chính xác nhất trong phạm vi nhiệt độ từ 18 đến 32oC. Nơi những sinh vật khác, mối liên kết tuy không rõ rệt, nhưng nói chung cũng tuân theo cùng một quy luật tỷ lệ thuận.
4. Bò nằm có nghĩa là trời sắp mưa
Từ lâu hành vi của động vật đã được xem như một biểu thị thời tiết lý tưởng, và có khá nhiều những suy đoán mê tín xoay quanh những con bò.
Ví dụ người ta nói khi cho con bò ăn những sợi lông của chính nó, nó sẽ quên đi chỗ ở trước của nó, hoặc một con bò có mẩu đuôi bị chặt đi sẽ không bao giờ bỏ chạy nữa.
Những con bò được xem như biện pháp dự báo thời tiết cũng có một lịch sử lâu dài. Theo phong tục dân gian, người ta cho rằng khi một con bò nằm xuống có nghĩa là trời sắp có mưa.
Khi con bò nằm xuống có nhiều lý do, bao gồm bò đang nhai lại, nhưng cũng có thể có sự liên quan giữa động tác bò nằm và thời tiết ấm ướt: nhiệt độ cơ thể.
Những con bò có xu hướng đứng thường xuyên hơn khi cơ thể của chúng quá nóng, và bò sẽ nằm xuống khi thời tiết trở nên mát mẻ hơn.
5. Quầng mặt trăng có nghĩa là có mưa
Dân gian thường có câu “có vầng bao quanh mặt trăng, không mấy chốc chắc chắn sẽ có mưa” hoặc “khi mặt trăng hay mặt trời có quầng, cơn mưa sẽ đến rất mau”.
Cả hai câu này đều nói về cái quầng bao quanh chúng. Đôi khi các quầng bao quanh mặt trăng hay mặt trời được tạo ra bởi những đám mây cao, mỏng manh làm bằng những tinh thể băng.
Những điểm sáng long lanh trên bầu trời này khúc xạ ánh sáng mặt trời hoặc ánh trăng, từ đó tạo ra quầng sáng. Vào ban ngày, những đặc tính uốn cong ánh sáng của chúng đôi khi cũng tạo ra các đốm sáng, gọi là mặt trời ảo hay “sun dogs”.
Những tinh thể băng này thường xuất hiện trong các đám mây Cirrostratus trong suốt. Đây là loại mây mỏng hình thành từ những tinh thể nước đá.
Khi mây Cirrostratus xuất hiện, chúng tạo thành một vùng áp suất thấp, lôi kéo các không khí đến từ các vùng xung quanh. Khi không khí hội tụ tăng lên, nó nguội đi và tạo thành hơi nước. Nếu nó tiếp tục tăng lên cao hơn, những không khí lạnh hơn bay lên cao trên bầu trời, từ đó hình thành các tinh thể băng.
Ngoài ra, cũng có sự hiện diện của những đám mây Cirrus (mang hình dạng những dải mây mỏng), nơi có mây xuất hiện sự chênh lệch nhiệt độ làm tăng không khí ấm lên, ngưng tụ hơi ẩm, và dẫn đến cơn mưa.
6. Trăng trong suốt, sắp sửa có sương giá
Bất kỳ ai sống ở miền Trung Bắc Mỹ đều có thể nói với bạn rằng vào những ngày trời quang đãng trong mùa đông có thể đem lại một phước lành hỗn hợp.
Trước hết, bạn được tận hưởng một thời gian nghỉ ngơi sau những chuyến đi dài. Thứ hai, những ngày và những đêm quang đãng thường có nghĩa là thời tiết lạnh lẽo, mang đến cho bạn một vùng lục địa áp lực cao và khô ráo. Như vậy, một đêm không mây cũng chính là một đêm giá lạnh.
Trong ngày, bức xạ sóng ngắn của mặt trời được trái đất hấp thụ và biến thành nhiệt. Khi mặt trời lặn, hành tinh bắt đầu tỏa ra nhiệt lượng này ở các mức độ khác nhau tùy theo những vật liệu liên quan.
Thiếu mây để nắm bắt nhiệt và giữ nó, bề mặt và bầu khí quyển ngày càng trở nên lạnh hơn thông qua sự mất nhiệt bức xạ.
Vậy thời tiết bạn đang có sẽ là “Trời lạnh vào ban đêm khi những ngôi sao tỏa sáng”, đồng thời những cảnh báo sương giá thường xảy ra cùng với những đêm trời quang.
7. Tháng 3 đến như sư tử và đi như con cừu
Tại Bắc bán cầu, tháng 3 đánh dấu sự thay đổi từ mùa đông đến mùa xuân, do đó người ta mong rằng thời tiết sẽ biến chuyển từ lạnh lẽo và bão tố sang ấm áp hơn vào cuối tháng.
Nếu điều đó không đặc biệt ảnh hưởng đến bạn, bạn có thể nhìn lên bầu trời đêm và nghe một lời giải thích khác được đưa ra bởi những người ủng hộ câu tục ngữ: Tháng 3 bắt đầu với chòm sao Leo (Sư tử) trên đường chân trời phía đông vào lúc hoàng hôn, nhưng kết thúc với chòm sao Bạch Dương (Cừu đực) trên đường chân trời phía tây.
Như vậy, câu châm ngôn này đưa ra một dự đoán: thời tiết khắc nghiệt trong ngày đầu tiên của tháng, nhưng cũng có nghĩa rằng thời tiết sẽ dễ chịu hẳn vào cuối tháng.
8. Những nón thông có thể dự đoán thời tiết
Có hai loại dự báo thời tiết kiểu dân gian về thực vật và động vật: Những động vật và thực vật “biết rõ” mùa nào đang tới và người ta dựa trên những yếu tố vật lý, hóa học và sinh học của các sinh vật sống phản ứng với sự thay đổi của thời tiết.
Nói chung người xưa biết được rằng, các thực vật và các động vật phản ứng với các môi trường trong quá khứ và hiện tại, dẫu họ không dự đoán được tương lai. Nhưng chắc chắn họ vẫn nuôi những hy vọng.
Ví dụ, một số người nói rằng sự xuất hiện dồi dào của các nón thông vào mùa thu có nghĩa là một mùa đông lạnh lẽo sẽ đến sau đó.
Đây là một lỗ hổng: Trên thực tế, các nón thông có thể phải mất tới ba năm để phát triển thành hình nón, sự thay đổi sản lượng các nón thông của chúng cũng dao động từ năm này qua năm khác.
Tuy nhiên, bạn có thể sử dụng nón thông để dự đoán thời tiết theo một cách khác: Hãy xem khi nào thì chúng mở ra hoặc đóng lại.
Nón thông là những phần sinh sản của cây thông. Các phiên bản đực tạo ra phấn hoa, và các phiên bản cái thụ phấn sinh ra các hạt.
Khi thời tiết khô ráo, các phần bên ngoài của vảy nón thông khô nhiều hơn các bộ phận bên trong, làm cho nón thông mở ra. Đây là điều thuận lợi cho cây, vì thời tiết khô ráo, ôn hòa cung cấp một môi trường tốt hơn cho việc phân tán hạt giống.
Trong thời tiết ẩm ướt, các vảy của nón thông hấp thụ độ ẩm và phồng lên, che chắn hạt giống chờ đợi bên trong cho đến những ngày thời tiết đẹp trời hơn.
