PGS-TS Nguyễn Hoài Nam: Giảng viên chính Đại học Y dược TP. Hồ Chí Minh. Đã nhiều năm trôi qua nhưng tôi vẫn không quên một bệnh nhân bị tiểu đường và thống phong lâu năm ở quận Gò Vấp (TP. Hồ Chí Minh).
Ông sống trong một căn nhà tuềnh toàng, trống trải vì hầu như tất cả vật dụng trong nhà đều đã bán đi để chữa bệnh, chỉ còn chiếc chõng tre là nơi người bệnh nằm từ ngày này sang ngày khác. Ông có thân hình quá khổ, hai bàn chân ông sưng phù, những nốt sưng tấy rất lớn ở khớp gối và ngón chân làm biến dạng cả bàn chân khiến bệnh nhân không thể đi lại được. Ông ăn uống thất thường và uống nhiều rượu để quên nỗi đau của bệnh và cũng để quên đi cuộc sống nghèo khổ của mình.
Bệnh thống phong (hay còn gọi là bệnh Gout) đã được biết đến từ thời Hypocrates, tức là từ thế kỷ thứ IV trước Công nguyên. Qua bao thế kỷ nay, bệnh vẫn được xem như là bệnh của giới thượng lưu, của những người “no cơm ấm cật”. Tuy nhiên, trong khoảng 20 năm gần đây, bệnh đang có xu hướng giảm ở người giàu và tăng ở người nghèo, nhất là ở các nước phát triển. Thời nay, người giàu có không còn thói quen ăn uống kém điều độ như trước.
Họ rất quan tâm đến nghệ thuật ẩm thực, từ chọn lựa loại thực phẩm, đồ uống đến cách ăn uống thế nào vừa ngon lại vừa tốt cho sức khỏe. Bên cạnh đó, rất nhiều người trong họ do đã ý thức được vai trò rất quan trọng của thể dục thể thao nên rất chăm lo rèn luyện sức khỏe nhằm giữ cho mình một thân thể khỏe mạnh và phòng tránh bệnh tật. Vì vậy, tỷ lệ mắc bệnh thống phong trong những người có tiền nay đã giảm đi rất nhiều.
Ngược lại, sự gia tăng các loại thức ăn chế biến sẵn và sự lan tràn các loại rượu bia rẻ tiền đã làm cho khá nhiều người nghèo mắc bệnh thống phong. Theo những thống kê y học gần nay cho thấy, tỷ lệ người béo phì cũng đang tăng cao ở những người lao động nghèo. Một đặc điểm rất dễ nhận thấy là ở những người có hoàn cảnh sống khó khăn, việc phòng chống và giải tỏa stress trong cuộc sống chưa được quan tâm đúng mức vì không có đủ điều kiện, thậm chí họ giải tỏa stress bằng thú vui ăn uống và bia rượu. Điều này lại càng làm cho nguy cơ thống phong càng tăng nhanh hơn.
Thống phong là một bệnh mạn tính, kéo dài trong nhiều năm. Có những thời điểm bệnh ngừng xuất hiện làm chúng ta lầm tưởng mình đã lành bệnh. Bệnh có những cơn đau cấp tính thường xảy ra vào lúc nửa đêm về sáng, cơn đau rất dữ dội đến không thể chịu nổi. Có tới 50% số bệnh nhân bị đau ở ngón chân cái. Một số bệnh nhân bị bệnh lâu năm thì thường có thể dự đoán được khi cơn đau sắp xảy ra.
Ở bệnh nhân bị bệnh thống phong, kết quả xét nghiệm thường cho thấy có sự gia tăng của acid uric trong máu. Tuy nhiên, hiện nay, cũng có một hiện tượng đáng lưu ý khác là có một số bệnh nhân tuy có biểu hiện lâm sàng của bệnh nhưng lượng acid uric đo được trong máu là bình thường. Đó là những bệnh nhân trung niên (tuổi trên 40), cơn đau thỉnh thoảng mới xảy ra giống như bệnh Gout và cơn đau thường sau một bữa ăn nhiều chất đạm kèm theo rượu bia, y học gọi đó là tình trạng giả Gout.
Bệnh Gout và giả Gout tuy không gây chết người, nhưng nguy cơ bị tàn phế rất cao và ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống. Người bệnh thường có tâm trạng khổ sở, không dám ăn uống bất kỳ loại thức ăn nào và luôn phải có sẵn thuốc làm giảm acid uric. Việc điều trị bệnh thống phong cũng khá phức tạp, cần nhất là chẩn đoán chính xác và được theo dõi điều trị ở những thầy thuốc có kinh nghiệm, bao gồm: điều trị giảm triệu chứng trong cơn đau cấp, giảm acid uric và phòng ngừa các cơn đau cấp. Vì vậy, việc phòng ngừa bệnh thống phong là quan trọng nhất.
Những nghiên cứu gần đây cho thấy việc ăn uống nhiều các loại thực phẩm có nhiều chất Purin chưa chắc đã là nguyên nhân gây ra bệnh thống phong mà còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác. Ngay cả việc ăn kiêng thái quá cũng có thể gây nên tình trạng tăng acid uric trong máu. Nếu nhịn ăn thái quá có thể làm xảy ra các đơn Gout cấp rất nguy hiểm.
Vai trò của rượu bia, đặc biệt là các loại rượu bia rẻ tiền, thói quen ăn uống vô độ cũng là điều kiện thuận lợi để hình thành bệnh thống phong. Một chế độ ăn hợp lý, một chút rượu ngon trong bữa ăn vừa là thú vui trong ẩm thực lại vừa phòng bệnh thống phong một cách hiệu quả. Tuy nhiên, chúng ta cũng phải hiểu rằng, bệnh thống phong ngày nay không phải chỉ là bệnh của người giàu.
