Tuần qua, sự kiện Formosa lại hâm nóng với hai thông tin được dư luận quan tâm, trong đó có việc bồi thường thiệt hại do ô nhiễm môi trường bốn tỉnh miền Trung. Như vậy là sau ba tháng Công ty Formosa nhận lỗi và bồi thường 11.500 tỉ đồng, tương đương 500.000 USD, các bộ ngành được giao xây dựng dự thảo sẽ trình Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định mức bồi thường cho các đối tượng bị thiệt hại, kể cả đối tượng trực tiếp và gián tiếp bị ảnh hưởng bởi sự cố môi trường do Formosa gây ra.
Thông tin được Phó tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản, ông Nguyễn Ngọc Oai xác nhận với báo giới, sau khi ba Bộ Tài chính, Tài nguyên và Môi trường, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cùng đại diện bốn tỉnh miền Trung đã có cuộc họp rà soát lại danh mục thống kê các đối tượng được đền bù do thiệt hại từ sự cố cá chết, trước khi trình Chính phủ phê duyệt.
Theo ông Nguyễn Ngọc Oai, sau khi có chỉ đạo của Phó thủ tướng Trương Hòa Bình về việc mở rộng đối tượng được đền bù, nhóm công tác đã thống nhất đưa vào danh sách một số đối tượng trực tiếp và gián tiếp bị ảnh hưởng như: người làm nghề xe ôm, người kinh doanh hải sản, các dịch vụ có liên quan đến đánh bắt và nuôi trồng…
Đại diện Tổng cục Thủy sản cho hay, danh sách người được đền bù là do địa phương kê khai, đã qua thẩm định chéo giữa các thôn, xã; đã qua nhiều vòng lấy ý kiến đóng góp, tham gia thảo luận của người dân, việc đền bù không bằng hiện vật mà trả trực tiếp bằng tiền, nên sẽ khó có thể xảy ra tiêu cực.
Trước đó, ngày 20-9, Phó thủ tướng Trương Hòa Bình cũng đã có chỉ đạo về các giải pháp ổn định đời sống và sản xuất, kinh doanh cho nhân dân bốn tỉnh miền Trung bị ảnh hưởng sự cố môi trường, trong đó yêu cầu phải tập trung sớm giải quyết dứt điểm việc bồi thường thiệt hại, hỗ trợ ổn định đời sống, phát triển sản xuất cho người dân; khắc phục hậu quả sự cố môi trường, phục hồi môi trường biển, triển khai lắp đặt các trạm quan trắc giám sát môi trường biển thường xuyên.
Đồng thời, phó thủ tướng yêu cầu các bộ ngành, địa phương phải đảm bảo Công ty TNHH Gang Thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh không tái phạm, khắc phục đầy đủ các sai phạm, thực hiện đầy đủ các cam kết, tuân thủ nghiêm các quy định pháp luật về xả thải ra môi trường (về nước thải, khí thải, chất thải rắn…).
Phó thủ tướng cũng nhấn mạnh, việc chi trả tiền bồi thường phải đảm bảo các nguyên tắc đã xác định như công khai, minh bạch, dân chủ, công bằng, không để xảy ra tiêu cực.
Trong báo cáo ngày 8-7 gửi Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chính phủ nhìn nhận, khai thác thủy sản gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng tâm lý người tiêu dùng đối với vụ cá chết hàng loạt ở vùng biển Bắc Trung bộ.
Hải sản khai thác khó tiêu thụ, nhiều ngư dân phải dừng đánh bắt ở vùng biển ven bờ, sản lượng thủy sản khai thác ở các tỉnh trên giảm mạnh, dẫn đến sản lượng khai thác chỉ tăng 3,2% (cùng kỳ tăng 4,4%); riêng sản lượng khai thác biển ước tăng 3,4% (cùng kỳ tăng 4,6%).
Tuy nhiên, trong báo cáo này, Chính phủ cũng đánh giá, sự cố ô nhiễm môi trường biển không chỉ ảnh hưởng đến sản xuất và đời sống ngư dân, mà còn tác động xấu đến phát triển các ngành sản xuất khác, đến xuất khẩu, du lịch…
Theo Chính phủ, tính toán sơ bộ thì sự cố ô nhiễm biển miền Trung đã ảnh hưởng trực tiếp đến hơn 100.000 người, do không có việc làm ổn định, thu nhập thấp và 176.285 người phụ thuộc.
Báo cáo của Chính phủ còn cho biết, thiệt hại sản lượng hải sản khai thác ven bờ và vùng lộng ước tính khoảng 1.600 tấn/tháng. Diện tích nuôi tôm bị chết hoàn toàn là 5,7 hécta tương đương 9 triệu tôm giống và khoảng 7 tấn tôm thương phẩm sắp đến kỳ thu hoạch.
Trong một diễn biến khác liên quan đến “hậu Formosa”, Bộ Y tế vừa khuyến cáo không sử dụng một số hải sản thuộc bốn tỉnh miền Trung bị ảnh hưởng bởi sự cố ô nhiễm môi trường biển như ghẹ, tôm, tôm tít, ốc, mực, cá đuối, cá đục, bạch tuộc, cua đá và các hải sản khác sống ở tầng đáy trong vòng 20 hải lý…
Tại cuộc họp giao ban lãnh đạo các cơ quan báo chí sáng 20-9, lãnh đạo các Bộ Tài nguyên và Môi trường, Y tế, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đã thông tin về môi trường biển và khai thác, sử dụng hải sản tại vùng biển Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị và Thừa Thiên – Huế.
Tại đây, Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long cho biết, ngày 22-8, sau khi Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố hiện trạng môi trường biển bốn tỉnh miền Trung, Bộ Y tế đã tập hợp các chuyên gia đầu ngành về an toàn thực phẩm, dinh dưỡng, độc học, sức khỏe của Bộ Y tế và các chuyên gia quốc tế để tiến hành nghiên cứu, đánh giá mức độ an toàn của hải sản bốn tỉnh miền Trung.
Từ những kết quả nghiên cứu trên, Bộ Y tế kết luận: tất cả hải sản như cá ngừ, cá thu, cá nục các loại, cá chỉ vàng, cá bạc má, cá hố, cá bò, cá cam, cá trích, cá đối, cá cơm và các loại hải sản khác sống ở tầng nổi, hải sản tại đầm nuôi của bốn tỉnh miền Trung đều đảm bảo an toàn để sử dụng làm thực phẩm.
Các loại hải sản như ghẹ, tôm, tôm tít, ốc, mực, cá đuối, cá đục, bạch tuộc, cua đá và các hải sản khác sống ở tầng đáy trong vòng 13,5 hải lý chưa đảm bảo an toàn để sử dụng làm thực phẩm.
Để đảm bảo sức khỏe cho người tiêu dùng, Bộ Y tế đề nghị, không sử dụng các loại hải sản như ghẹ, tôm, tôm tít, ốc, mực, cá đuối, cá đục, bạch tuộc, cua đá và các hải sản khác sống ở tầng đáy trong vòng 20 hải lý.
Tiến sĩ Nguyễn Tác An, Phó chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật Biển Việt Nam, đánh giá cao khuyến cáo của Bộ Y tế về việc không nên ăn hải sản đánh bắt ở tầng đáy của bốn tỉnh miền Trung nhằm đảm bảo sức khỏe, tuy nhiên, ông cho rằng hiện nay ngư dân đánh bắt nghề tầng đáy dưới 20 hải lý cũng rất khó chuyển đổi nghề đánh bắt mới.
Theo ông, người dân không biết thế nào là vùng 20 hải lý, cho nên trong điều kiện môi trường thì nguồn lợi hải sản và thực phẩm xung quanh những vùng bị ô nhiễm thì hãy khoan sử dụng.
Về khả năng ngư dân sẽ chuyển việc đánh bắt từ tầng đáy sang tầng nổi dưới 20 hải lý hoặc đánh bắt ở phạm vi ngoài 20 hải lý, ông Nguyễn Tác An nhận định đây là việc khó. Nghề nghiệp đánh cá là thói quen, phải rèn luyện lâu chứ không thể nói chuyển là chuyển được.
Đánh cá nổi, nguồn lợi nổi và nguồn lợi đáy là hai nghề nghiệp rất khác nhau, công cụ và thói quen rất khác nhau.Văn hóa và quá trình đào tạo thực hiện hai nghề này cũng rất khác nhau.
Theo kinh nghiệm nghiên cứu về vấn đề phục hồi tầng đáy biển sau các sự cố môi trường, chuyên gia này cho biết ở các nước từng bị ô nhiễm công nghiệp khác, thời gian phải mất 50-60 năm. Ở Việt Nam, vùng đất nhiệt đới, đa dạng sinh học lớn, điều kiện động lực mạnh như miền Trung thì phải từ 10 đến 15 năm biển mới có thể phục hồi. Và khoảng thời gian này là cả một vấn đề trong quá trình xử lý ô nhiễm ở tự nhiên.
Gia Minh (DNSGCT)
