Với kết quả của năm 2018, cùng với Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) có hiệu lực sẽ là điều kiện thuận lợi để năm 2019 ngành công nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ, lâm sản sớm đạt được mốc kim ngạch xuất khẩu đề ra 11 tỷ USD.
Nhiều cơ hội cho ngành gỗ phát triển
Với sự nỗ lực không ngừng, ngành công nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ, lâm sản đã bứt phá mạnh mẽ và từng bước đóng góp vào quá trình phát triển chung của kinh tế lâm nghiệp.
Từ năm 2005, ngành công nghiệp chế biến gỗ và lâm sản Việt Nam bắt đầu gia nhập câu lạc bộ xuất khẩu 1 tỷ USD với việc xuất khẩu đến 60 quốc gia và vùng lãnh thổ. Đến năm 2018, kim ngạch xuất khẩu gỗ và lâm sản Việt Nam đạt 9,382 tỷ USD, chiếm trên 23% kim ngạch xuất khẩu của ngành nông nghiệp, giá trị xuất siêu đạt trên 7,1 tỷ USD. Việt Nam đã trở thành quốc gia đứng thứ 5 trên thế giới, thứ 2 châu Á, thứ nhất Đông Nam Á về xuất khẩu gỗ và lâm sản.
Thị trường xuất khẩu gỗ, lâm sản ngày càng được mở rộng đến hơn 120 quốc gia và vùng lãnh thổ. Các mặt hàng ngày càng đáp ứng thị hiếu phong phú của người tiêu dùng, chủ yếu là đồ gỗ nội thất chất lượng cao, sản phẩm đồ gỗ ngoại thất.
Bên cạnh đó, tỷ trọng nguyên liệu chế biến gỗ trong nước hiện đã đạt 76,4%, nhập khẩu giảm xuống ở tỷ lệ 23,4%. Năm 2018, sản lượng gỗ khai thác nội địa đạt 28,45 triệu m3, gỗ nhập khẩu chỉ khoảng 10 triệu m3 quy tròn.
Năng lực chế biến, xuất khẩu gỗ, lâm sản có sự tăng trưởng mạnh về quy mô, số lượng, chất lượng và tính thẩm mỹ. Đến nay, cả nước có 4.500 doanh nghiệp chế biến gỗ và lâm sản, trong đó 3,5% doanh nghiệp có vốn đầu tư trên 50 tỷ đồng. Nhiều doanh nghiệp đã quan tâm đầu tư, nghiên cứu, ứng dụng và cung ứng thiết bị máy móc, sản phẩm phụ trợ thay thế hàng nhập khẩu, nâng cao giá trị gia tăng.
Với kết quả này, cùng với một số hiệp định thương mại tự do có hiệu lực, sẽ là điều kiện thuận lợi để ngành xuất khẩu gỗ sẽ sớm đạt mốc đề ra và đặc biệt là thị trường tiềm năng sẽ tiếp tục được mở rộng.
CPTPP chính thức có hiệu lực, đã mở ra những cơ hội lớn cho ngành gỗ Việt Nam. Theo cam kết, Hiệp định CPTPP có hiệu lực sẽ giúp cắt giảm 86% tổng số dòng thuế nhập khẩu vào thị trường Nhật Bản tập trung vào những mặt hàng Việt Nam có thế mạnh như đồ gỗ.
CPTPP sẽ là cơ hội để các sản phẩm đồ gỗ của Việt Nam tiếp tục thâm nhập sâu hơn vào thị trường Nhật Bản, Canada, Mexico… Trước đó, theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, thị phần sản phẩm ngành gỗ Việt Nam tại thị trường Nhật Bản đã tăng từ 24,5% năm 2017 lên 25,8% trong năm 2018. Theo đó, Việt Nam là nguồn cung sản phẩm gỗ lớn thứ hai tại thị trường Nhật Bản sau Trung Quốc.
Hiệp định CPTPP mang lại cơ hội rất lớn cho ngành gỗ, nhưng nắm bắt cơ hội này như thế nào lại phụ thuộc vào sự chuẩn bị của chính mỗi doanh nghiệp. Cụ thể, với thị trường Canada, theo đánh giá của các chuyên gia, khi CPTPP có hiệu lực sẽ là cơ hội cho các sản phẩm ngành gỗ như: ván sàn, gỗ thanh… bởi mức thuế 3,5% sẽ được xoá bỏ. Bên cạnh đó, các sản phẩm như: ván dán, ván ghép, khung tranh, khung cửa, đặc biệt là đồ nội thất sẽ có cơ hội “vươn” sang thị trường Canada khi mức thuế nhập khẩu từ 6-9,5% tại thị trường này được xoá bỏ.
Đối với thị trường Mexico, mặc dù hiện nay Mexico chưa phải là thị trường đồ gỗ lớn của Việt Nam, do mức thuế nhập khẩu áp cho đồ gỗ là khá cao, dao động từ 10-15%. Tuy nhiên, theo cam kết của Hiệp định CPTPP, thị trường này đã đồng ý xóa bỏ thuế nhập khẩu cho toàn bộ các sản phẩm gỗ, bao gồm cả ván dán, ván dăm, gỗ thanh, ván sàn và đồ nội thất, ngoại thất với lộ trình tối đa là 10 năm. Theo đó cơ hội cho sản phẩm gỗ Việt Nam lớn dần theo thời gian khi thuế giảm dần về 0%.
Cùng với cơ hội, triển vọng từ các thị trường rộng lớn, việc CPTPP có hiệu lực, còn giúp việc mua máy móc, thiết bị và công nghệ từ các quốc gia phát triển như: Nhật Bản, Canada… được thuận lợi hơn, khi thuế hạ xuống.
Để nắm bắt tốt những cơ hội từ CPTPP mang lại
Khi CPTPP chính thức có hiệu lực, một vấn đề lớn đặt ra đối với các doanh nghiệp ngành gỗ đó là sự cạnh tranh ngay chính trên sân nhà.
Theo ông Trần Việt Tiến, Ủy viên thường trực Hội Mỹ nghệ và chế biến gỗ TP.Hồ Chí Minh, CPTPP mang lại nhiều cơ hội thương mại cho ngành gỗ Việt Nam nhưng nhiều doanh nghiệp nước ngoài cũng có xu hướng chuyển dịch sản xuất vào Việt Nam để hưởng ưu đãi từ các hiệp định thương mại tự do, trong đó có CPTPP. Những doanh nghiệp này nhìn chung đều là những thương hiệu có kinh nghiệm hoạt động tại nhiều quốc gia trên thế giới, họ biết cách tuân thủ các quy tắc về nguồn gốc xuất xứ trong chuỗi giá trị, điều mà phần lớn doanh nghiệp nội chưa thể làm tốt hiện nay.
Chính vì vậy, để nắm bắt tốt những cơ hội từ CPTPP mang lại, theo khuyến nghị của nhiều chuyên gia, trước tiên doanh nghiệp phải có sự tìm hiểu kỹ thị trường, các điều kiện để được hưởng thuế nhập khẩu 0%, thường là những điều kiện về xuất xứ nguyên liệu, sản phẩm. Ví dụ, với thị trường Nhật Bản, yêu cầu về việc sử dụng gỗ có nguồn gốc hợp pháp trong ngành chế biến gỗ là rất cao. Vì vậy, để đưa được sản phẩm vào thị trường này thì doanh nghiệp chỉ có cách tuân thủ điều kiện về nguồn gốc gỗ sử dụng.
Đồng tình với quan điểm này, ông Nguyễn Tôn Quyền, Tổng thư ký Hiệp hội Gỗ và Lâm sản Việt Nam (Vifores) cho rằng, một thách thức mới cho ngành gỗ Việt Nam khi gia nhập CPTPP đó là sự hiểu biết của người dân về gỗ hợp pháp. Theo ông Nguyễn Tôn Quyền, trong thực thi hiệp định CPTPP sẽ liên quan tới rất nhiều đối tác không chỉ các doanh nghiệp gỗ, mà còn hộ gia đình trồng rừng, thương mại gỗ, vận tải gỗ, thương lái gỗ, chế biến gỗ… nhưng hiểu biết của họ về vấn đề này là rất hạn chế.
Trong bài phát biểu tại Diễn đàn “Ngành công nghiệp chế biến, xuất khẩu gỗ, lâm sản năm 2018 – thành công, bài học kinh nghiệm, giải pháp bứt phá năm 2019” (ngày 22-2-2019), Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh việc không có trồng rừng sẽ không có phát triển công nghiệp chế biến gỗ, lâm sản xuất khẩu, Thủ tướng yêu cầu cần phát huy thế mạnh rừng của nước ta thông qua trồng rừng và chế biến lâm sản. Đây là được xem là giải pháp bứt phá. Đặc biệt, trong 10 năm tới, Việt Nam phải lọt vào 15 nước có nền nông nghiệp phát triển nhất, phấn đấu trở thành trung tâm hàng đầu về sản xuất, chế biến, xuất khẩu gỗ, lâm sản có thương hiệu, uy tín trên thị trường thế giới.
Thủ tướng đề nghị cần nhận diện tiềm năng, lợi thế của ngành để tận dụng, nắm bắt thời cơ nhằm phát triển bền vững. Tiếp tục củng cố nguồn nguyên liệu, làm sao có nguồn nguyên liệu đủ lớn, hợp pháp từ rừng trồng giúp doanh nghiệp xuất khẩu ở mức cao.
Bên cạnh đó, Thủ tướng đề nghị các doanh nghiệp chế biến gỗ, lâm sản nâng cấp, ứng dụng khoa học công nghệ, đổi mới thiết bị sản xuất đi liền với thiết kế mẫu mã, mỹ thuật, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của thị trường tiêu thụ…
