Trong bốn năm qua, có một chàng kỹ sư trẻ không ngại khó, miệt mài nghiên cứu để tạo ra sản phẩm Đông trùng hạ thảo chất lượng cho người tiêu dùng trong nước. Đó là kỹ sư Ngô Kim Lai, một chàng trai từng phải vừa đi học vừa bán vé số mưu sinh, nay đã nghiên cứu thành công và đăng ký bản quyền cho quy trình nuôi trồng nấm Đông trùng hạ thảo tại Việt Nam.
Biến phòng trọ thành phòng thí nghiệm
Từ quê hương Phú Yên, Ngô Kim Lai phải cùng mẹ và anh trai vào TP. Hồ Chí Minh kiếm sống. Trước đó, gia đình anh đã dồn hết tiền đầu tư vào một đợt nuôi tôm sú và bị mất trắng do dịch bệnh, phải bán hết tài sản để trang trải nợ nần. Vào Sài Gòn, anh phải đi bán vé số, làm gia sư để kiếm tiền phụ mẹ.
Từ những ngày mới vào học ngành Công nghệ Sinh học của Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm TP. Hồ Chí Minh cách đây bốn năm, Ngô Kim Lai đã tìm hiểu về Đông trùng hạ thảo (ĐTHT), một loại thảo dược quý có dạng ký sinh của loài nấm Cordyceps trên cơ thể ấu trùng của một số loài bướm. Vào mùa đông, bào tử nấm ở dạng côn trùng (sâu bướm), sau đó sinh trưởng và phát triển bằng cách hấp thụ chất dinh dưỡng từ chính cơ thể ấu trùng và đợi tới mùa hạ mọc ra quả thể nấm trên xác vật chủ ở hình dạng cây nấm. Y học cổ truyền của Trung Quốc từ xưa đã coi ĐTHT là vị thuốc cải lão hoàn đồng, hồi xuân sinh lực, có nhiều tác dụng khác đối với sức khỏe. Ngày nay, loài nấm này vẫn được coi là dược liệu quý hiếm và có giá trị cao vì nó chứa nhiều nguyên tố vi lượng.
Sau khi tìm hiểu về ĐTHT, Ngô Kim Lai mơ về một ngày anh có thể trồng được loại nấm có giá đắt đỏ này. Nhưng vào thời điểm đó, không có ai ủng hộ ước mơ của chàng sinh viên trẻ nhưng anh vẫn quyết tâm theo đuổi ước mơ của mình. Căn phòng trọ nhỏ Kim Lai thuê được dùng làm phòng thí nghiệm, còn anh ngủ ngoài hành lang. Anh nghĩ: “Hầu hết ĐTHT bán trên thị trường đều nhập từ nước ngoài với chất lượng trôi nổi, mình phải làm ra sản phẩm hoàn thiện của Việt Nam giành lại thị trường. Hơn nữa, mình đã nghiên cứu làm nấm bào ngư, nấm linh chi thành công thì việc nuôi trồng ĐTHT có lẽ cũng không vượt quá tầm tay”.
Tuy nhiên, việc tìm mua giống ĐTHT gặp nhiều khó khăn. Ngô Kim Lai đã đi khắp các cửa hàng tại TP. Hồ Chí Minh mà vẫn không thể tìm ra được giống nấm thật. Anh đành phải nhờ người tìm mua giống từ Trung Quốc, Nhật Bản với giá cao. Số tiền mua giống anh phải vay mượn nhiều nơi nhưng thật không may, anh bị lừa mất tiền nhiều lần mới mua được giống ĐTHT.
Niềm đam mê nghiên cứu khoa học và sự chất phác, thật thà đã được sự đồng cảm của nhiều nhà đầu tư. Trước đây, anh chọn phụ huynh của một học trò mà anh dạy kèm để góp vốn thành lập Công ty TNHH Nấm Ta. Nhưng thời gian gần đây, thị trường cạnh tranh ngày càng khốc liệt, đòi hỏi công ty phải có nguồn lực về vốn mạnh hơn nên anh đã quyết định hoàn vốn cho nhà đầu tư ban đầu đồng thời kêu gọi thêm nhiều nhà đầu tư khác chung sức xây dựng thương hiệu Đông trùng hạ thảo Kim Lai.
Trong thời gian nghiên cứu, nhiều người nhìn anh như một chàng kỹ sư “bất bình thường” khi tận dụng vỏ chai nước biển và các vật dụng linh tinh cho phòng thí nghiệm, lắc chai liên tục ngày đêm để sục khí oxy cho chủng nấm sống, ngày không ăn đêm quên ngủ để tạo ra một môi trường nuôi sống nấm giống như loài sâu chuyên biệt… Cuối cùng, đúng như câu nói của người xưa: “Có công mài sắt có ngày nên kim”, kết quả kiểm định tại Viện Thực phẩm Chức năng Việt Nam cho thấy sản phẩm ĐTHT do anh trồng được có mức dược tính cao hơn nhiều so với loại mọc trong tự nhiên. Và kỹ sư Ngô Kim Lai là người đầu tiên của Việt Nam đã hoàn thành quy trình nghiên cứu nuôi trồng ĐTHT và được cấp Bằng chứng nhận Bản quyền Tác giả vào ngày 19-5-2014.
Việc thương mại hóa vẫn còn nhiều khó khăn
Theo Ngô Kim Lai, người dân du mục vùng Himalaya phải lên những ngọn núi cao hơn 3.500m, ở vùng khí hậu khắc nghiệt và có thể phải đánh đổi bằng cả tính mạng để có được những con ĐTHT tươi. Với sản lượng thu hoạch ít, thời gian thu hoạch ngắn, ĐTHT đang ngày càng trở nên khan hiếm, thậm chí có nguy cơ tiệt chủng. Do đó, giá của ĐTHT tự nhiên càng ngày càng cao. Anh cho biết mình đang phải mua giống từ Tây Tạng với giá 800 triệu đồng/kg.
Trên thị trường hiện nay, ĐTHT được bán chủ yếu ở dạng hàng xách tay với nhiều chủng loại như: nước uống bổ dưỡng, dạng nước tinh chất, viên nén… với giá từ vài trăm ngàn đến vài triệu đồng. Có những loại nguyên bản dễ dàng tìm thấy ở các cửa hàng thuốc có giá đến hàng trăm triệu đồng nhưng người mua rất ít khi phân biệt được đâu là hàng thật, đâu là giả. Theo Kim Lai, việc phân biệt ĐTHT thật và giả dựa trên giá bán là chủ yếu. ĐTHT giá chỉ vài trăm ngàn thì không thể là hàng thật. Ngoài ra, chúng ta có thể phân biệt dựa trên quan sát và ngửi mùi. Loại thật thì phần đầu sâu non và đầu cây nấm nối với nhau một cách tự nhiên, bốn cặp chân sâu đều và đủ, chúng ta cũng thấy rõ những sợi lông tơ trên lưng sâu non. Ngược lại, ở ĐTHT giả, phần nối giữa sâu non và cây nấm không tự nhiên, chân sâu không đều và không thấy lông tơ trên lưng sâu non. Khi mở hộp đựng ĐTHT thật, chúng ta sẽ ngửi ngay thấy mùi nấm rơm và mùi tanh đậm của nấm hương. Loại giả thì chỉ ngửi thấy mùi tanh của cá, mùi thơm nước hoa giả hoặc mùi nguyên liệu hóa học.
Mới đây, chàng kỹ sư 25 tuổi đã thành lập Công ty TNHH Ngô Kim Lai (297-299 Âu Dương Lân, P.2, Q.8, TP. Hồ Chí Minh) để tiếp tục ra các dòng sản phẩm có nguồn gốc từ ĐTHT với thương hiệu Sigma dưới dạng bột, trà túi lọc, viên nang, nước giải khát… Các dòng sản phẩm thương hiệu Sigma được chiết xuất từ phần tinh túy nhất của cây nấm, chế biến theo một công nghệ tối ưu đồng thời được đăng ký độc quyền nhãn hiệu và kiểm định thành phần dược chất, vệ sinh an toàn thực phẩm… nhằm đảm bảo chất lượng không thua kém gì các thương hiệu khác cả trong và ngoài nước. Chàng giám đốc trẻ đang vừa mở rộng cơ hội hợp tác hơn từ nhiều nhà phân phối trên khắp cả nước trước khi đưa sản phẩm ra thế giới, vừa hướng đến mục tiêu thành lập một hiệp hội về ĐTHT trong nước nhằm đảm bảo sự cạnh tranh lành mạnh, chống phá giá thị trường như hiện nay.
Không dừng lại ở việc nghiên cứu về nấm ĐTHT, kỹ sư trẻ Ngô Kim Lai còn có nhiều dự án để phát triển các nhà nghiên cứu trẻ. Anh đang ra sức xây dựng các cơ sở nghiên cứu và đưa ra nhiều đề tài về sâm ngọc linh, cây tầm gửi… tạo điều kiện cho các nhà khoa học trẻ phát huy tài năng và đam mê. Đổi lại, mỗi ngày anh vẫn làm việc đến sáng không biết mệt để tiếp tục khẳng định hướng đi của mình.
Thanh Nhã (DNSGCT)
