Bệnh mạch vành là một trong những nguyên nhân bệnh tim mạch gây tử vong hàng đầu thế giới. Tại Việt Nam, bệnh mạch vành đang ngày càng gia tăng và xuất hiện ngày càng nhiều ở người trẻ tuổi, đặc biệt là đối tượng doanh nhân và nhân viên văn phòng.
Thói quen ăn uống nhiều chất béo và ít vận động là điều kiện thuận lợi để hình thành những mảng xơ vữa trong mạch máu. Có lẽ nhiều người trong chúng ta đã biết về chức năng của động mạch vành – hệ thống mạch máu cung cấp máu nuôi quả tim. Khi động mạch vành co thắt quá mức, mạch vành bị hẹp hoặc tắc hoàn toàn do những mảng xơ vữa sẽ làm cho dòng máu đi nuôi tim bị thiếu hụt, dẫn đến tình trạng thiếu máu cơ tim (hay còn gọi là nhồi máu cơ tim).
Đau ngực là triệu chứng thường gặp của bệnh mạch vành
Người bị bệnh mạch vành hay cảm thấy đau thắt ở ngực. Chỉ một số ít người mắc bệnh không có triệu chứng gì bất thường và tình cờ phát hiện bệnh khi đo điện tâm đồ (ECG). Cơn đau ngực xuất hiện đột ngột, cảm giác như bị bóp nghẹt xuất hiện ở ngực trái, sau đó lan lên cổ, vai, hai cánh tay rồi lan ra phía sau lưng kèm theo là cảm giác khó thở, lo lắng, mệt mỏi…
Cơn đau hay xuất hiện khi gắng sức như làm việc liên tục nhiều giờ, chạy bộ, leo cầu thang, làm việc nặng…, nghỉ ngơi hoặc dùng thuốc thì cơn đau dịu đi. Ở những bệnh nhân bị hội chứng vành cấp thì cơn đau xuất hiện thường xuyên và kéo dài khó dứt, cần điều trị ngay để tránh dẫn đến tình trạng nhồi máu cơ tim với nhiều biến chứng nguy hiểm.
Nguyên nhân của bệnh mạch vành là do cholesterol trong máu tăng lên, lắng đọng lại tạo thành mảng xơ vữa làm cho lòng động mạch vành bị hẹp hoặc tắc hoàn toàn khiến cho máu không thể lưu thông thuận lợi đến nuôi tim. Những cơn đau thắt ngực thường xuất hiện khi lòng động mạch hẹp hơn một nửa, trường hợp hẹp quá nhiều có thể dẫn đến nhồi máu cơ tim, thậm chí tử vong.
Những người có nguy cơ bệnh mạch vành có thể kể đến như: bệnh nhân béo phì, rối loạn mỡ máu, tăng huyết áp, tiểu đường, đặc biệt là những người có tiền sử hút thuốc lá nhiều… Các bác sĩ chuyên khoa thường khuyến cáo chúng ta hãy tránh xa thuốc lá để tránh bệnh mạch vành, nhất là đàn ông vì thuốc lá được xem là một trong những nguyên nhân gây bệnh mạch vành với tỷ lệ cao.
Nhiều nghiên cứu đã cho thấy thuốc lá làm tăng kết tập tiểu cầu, làm cho tình trạng tắc mạch cũng dễ xảy ra hơn. Thuốc lá còn làm tăng cholesterol xấu gây xơ vữa động mạch và làm giảm các chất chống oxy hóa mà cơ thể cần thiết để bảo vệ thành mạch. Ngoài ra, những người từ 60 tuổi trở lên bị thừa cân là đối tượng cần được kiểm tra bệnh tim mạch định kỳ để phát hiện bệnh mạch vành càng sớm càng tốt.
Điều trị bệnh mạch vành bằng thuốc kết hợp với thay đổi lối sống
Các bác sĩ nhận thấy rằng trong số những người trẻ dưới 40 tuổi có cơn đau thắt ngực thì thông thường có khoảng 10% có thể do bệnh mạch vành. Đôi khi, những cơn đau ngực có thể do nhiều nguyên nhân khác như bệnh về phổi, stress, trầm cảm… nhưng chúng ta cũng nên cảnh giác bệnh tim mạch khi cơn đau ngực xuất hiện thường xuyên.
Việc xác định hẹp mạch vành được thực hiện bằng cách luồn một ống thông từ cổ tay hoặc đùi vào buồng tim bơm chất cản quang để nhìn rõ hệ thống mạch vành và xác định rõ vị trí hẹp. Riêng đối với người lớn tuổi, đặc biệt là người trên 70 tuổi, nếu có triệu chứng đau ngực điển hình có nguy cơ tim mạch tại nhà thì ngay lập tức phải cho bệnh nhân nằm nghỉ và đưa đến ngay chuyên khoa tim mạch để xác định bệnh mạch vành và điều trị kịp thời.
Trong điều trị bệnh, bệnh nhân cần được điều trị bằng thuốc và phải thay đổi lối sống. Một lối sống lạc quan, lành mạnh, bỏ thuốc lá, giảm cân nếu có béo phì, tập thể dục điều độ là điều cần thiết trong điều trị bệnh. Ngoài ra, người bệnh cũng cần chú ý giảm thiểu những căng thẳng, áp lực trong công việc để tránh những ảnh hưởng cộng gộp từ trầm cảm. Nếu người bệnh có các bệnh kèm theo như đái tháo đường, tăng huyết áp thì cần được điều trị tích cực.
Hai phương pháp can thiệp với trường hợp hẹp mạch vành phổ biến ở các bệnh viện gồm:
- (1) Phương pháp nong và đặt giá đỡ (stent) động mạch vành: Bác sĩ sẽ đưa một ống thông có quả bóng ở đầu đến chỗ hẹp, sau đó bơm căng quả bóng, ép các mảng xơ vữa lại làm rộng lòng động mạch. Với phương pháp này, người bệnh không phải tiến hành phẫu thuật, thời gian nằm viện chỉ khoảng một, hai ngày;
- (2) Phương pháp phẫu thuật bắc cầu nối động mạch chủ với động mạch vành: Bác sĩ dùng một đoạn mạch của chính bệnh nhân, nối từ động mạch chủ xuống động mạch vành sau chỗ hẹp. Tùy theo có một hay nhiều chỗ hẹp mà bắc một hay nhiều cầu nối. Tùy theo từng trường hợp bệnh nhân hẹp động mạch nhiều hay ít để bác sĩ tiến hành các chỉ định phương pháp điều trị phù hợp. Sau can thiệp, bệnh nhân còn phải uống thuốc lâu dài và đều đặn để duy trì kết quả điều trị, hạn chế tái hẹp hoặc phát triển thành nhồi máu cơ tim.
Những người bị bệnh mạch vành thường ngại tập thể dục vì sợ những cơn co thắt ngực trở lại. Nhưng thực tế, theo lời khuyên của các bác sĩ tim mạch thì những môn thể thao thích hợp sẽ giúp tăng cường cung cấp dưỡng khí cho cơ tim, thúc đẩy cơ tim hình thành vòng tuần hoàn nhánh và tăng lượng huyết lưu của tuần hoàn nhánh, giúp cơ tim giảm thiểu lượng dưỡng khí tiêu hao, tăng khả năng phản ứng của hệ thống tuần hoàn máu, giúp giảm thấp nồng độ cholesterol trong máu, làm bệnh nhân cảm thấy tinh thần sảng khoái. Từ đó, người bệnh trở nên lạc quan, yêu đời hơn, bớt lo lắng về bệnh tật và những cơn đau thắt ngực dường như nhẹ nhàng hơn.
Những trường hợp mắc bệnh động mạch vành nên tập thể dục để tăng cường sức khỏe tim có sự theo dõi của bác sĩ gồm: bệnh nhân tăng huyết áp, có dấu hiệu bệnh mạch vành nhưng không cần thiết phải dùng thuốc ngừa đau tim, bệnh đau tim đã bước đầu bị khống chế, không cần uống thuốc hoặc về cơ bản không dùng thuốc ngừa đau tim, bệnh nhân bị nhồi máu cơ tim cấp tính đang trong giai đoạn hồi phục, bệnh tình đã ổn định và dần dần thuyên giảm.
Những bệnh nhân thể trạng yếu có thể tập các môn như đi bộ, chạy chậm, đi xe đạp, đi bộ dưới nước… nhưng phải có thời gian luyện tập và nghỉ ngơi phù hợp theo hướng dẫn của bác sĩ. Đặc biệt, bệnh nhân mạch vành cần chú ý giai đoạn khởi động trước khi luyện tập thể dục thể thao để tránh những trường hợp gắng sức có thể gây nên những cơn thiếu máu cơ tim khi luyện tập.
