Khi 20 học sinh nhỏ và 6 người lớn bị bắn chết tại Trường tiểu học Sandy Hook ở Newtown, Connecticut vào năm 2012, nhiều người Mỹ trên toàn quốc đã bị sốc. Sau đó, họ lao vào hành động, quyên góp tất cả mọi thứ từ những con thú nhồi bông (rốt cuộc mỗi người dân tặng tới 3 con) cho đến các hộp đựng những con sếu giấy tới hơn 11 triệu đô la. Động lực nào đã khiến họ như vậy? Đó là sự đồng cảm.
Đồng cảm khác cảm thông
Đồng cảm là khả năng cảm nhận và chia sẻ các cảm xúc của người khác. Nó nhìn thấy những khát vọng, sự xung đột và những nhược điểm của người khác, đồng thời vẫn nhận biết và xúc động theo cách của riêng bạn. Nó khác với sự cảm thông; đó là sự hiểu biết và quan tâm đến nỗi đau buồn hay bất hạnh của người khác, nhưng không nhất thiết phải chia sẻ cùng cảm xúc với họ. Cho ví dụ: Người bạn của bạn bị sảy thai. Bạn cảm thấy cô ấy đang gặp điều bất hạnh, nhưng bạn không thực sự nắm bắt được sự đau khổ của cô ấy vì bạn đang xem việc cô ấy bị sảy thai thông qua điểm thuận lợi của cá nhân bạn.
Và nếu bạn nói với cô bạn: “Vậy, ít nhất bạn cũng biết bạn có thể mang thai lại”, chắc chắn bạn gần như không cảm thấy mối đồng cảm, theo tiết lộ của giáo sư Brené Brown thuộc Đại học Houston, nhà nghiên cứu về nhược điểm. Thay vào đó, bạn đang cố gắng giải quyết vấn đề của cô ấy, trong khi điều cô ấy đang cần chính là sự đồng cảm.
Ngày nay, sự đồng cảm (một từ ngữ bắt nguồn từ tiếng Đức Einfühlung, có nghĩa là “sự cảm nhận sâu sắc”) là một chủ đề nóng trong số các cuộc nghiên cứu khoa học về những cảm xúc liên quan đến đạo đức. Đó là vì mọi người thường thiếu sự đồng cảm, hoặc ít cảm nhận được nó, thông thường chỉ là sự vô cảm, hiếu chiến và đôi khi xấu xa. Một nghiên cứu quan trọng về chủ đề này, được xuất bản trong số tháng 9.2012 của tờ Brain, đã xác định vỏ não phía trước là vùng não nơi sự đồng cảm của con người cư trú. Ngoài ra, nghiên cứu đã chứng minh rằng sự tổn thương ở vỏ não phía trước dẫn đến sự thiếu hụt mối đồng cảm, tương tự như ở những người bị rối loạn phổ tự kỷ (autism spectrum disorder) hay còn gọi là chứng tự kỷ, rối loạn nhân cách ranh giới (borderline personality disorder) và tâm thần phân liệt, một phần là do thiếu sự đồng cảm.
Nếu các nhà khoa học có thể tìm ra cách thức hoạt động của sự đồng cảm, họ có thể tìm ra cách giúp tập luyện cho những người mắc chứng rối loạn đồng cảm để bù đắp cho bất kỳ tổn thương hoặc thiếu hụt nào trong vùng não này.
Có 2 loại đồng cảm khác nhau
Các nhà nghiên cứu chia sự đồng cảm thành hai loại: nhận thức và xúc động. Sự đồng cảm nhận thức đòi hỏi phải xác định và hiểu được cảm xúc ở người khác. Sự đồng cảm xúc động có nghĩa là chúng ta có thể cảm nhận được cảm xúc của người khác, hoặc cảm xúc của họ đã kích hoạt lên những cảm xúc nhất định trong chúng ta. Nếu người bạn của bạn khóc vì mẹ cô ấy chết, và bạn hiểu tại sao cô ấy quẫn trí, đó là sự đồng cảm nhận thức. Nếu bạn cũng cảm thấy căng thẳng và lo lắng khi thấy cô ấy khóc nức nở, đó là sự đồng cảm xúc động.
Khi sự đồng cảm nổi lên trong bạn, dù là nhận thức hay xúc động, ngay lập tức bạn đã có ý muốn giúp đỡ người ấy. Đó là bởi vì những cảm xúc bạn cảm thấy đã trở thành của riêng bạn theo một cách nào đó. Bạn đã quên mình và hành động, cho dù đó chỉ là khóc, vỗ vào cánh tay của người đó, hoặc nhảy lên xe của bạn để đi giao các quần áo cho những người mà nhà của họ vừa bị thiêu rụi.
- Xem thêm: Ý tưởng tốt nhất bắt đầu với sự đồng cảm
Cuộc sống hàng ngày của chúng ta chứa đầy những hành động nho nhỏ của sự đồng cảm, và lịch sử chứa đầy những câu chuyện tuyệt vời. Sau khi hai quả bom phát nổ gần vạch đích Boston Marathon năm 2013, mọi người đã quyên góp 60,9 triệu đô la cho một quỹ từ thiện được thành lập để bồi thường cho các nạn nhân. Khi cơn bão Katrina đổ bộ vào bờ biển Vùng Vịnh năm 2005, mọi người đã nghe báo cáo về các vật nuôi bị mắc kẹt. Hàng ngàn người đổ về khu vực này để giúp giải cứu, chữa trị và đem các thú cưng về cho chủ của chúng. Họ cũng đã làm việc để giúp đỡ những chủ sở hữu không thể tìm thấy.
Tính chất không hoàn hảo
Nhưng đồng cảm không phải là một cảm xúc hoàn hảo. Trong khi mọi người phản ứng với nhiều điều không may xảy ra với những người khác, nhưng họ không phản ứng lại với tất cả. Như đã nói, hàng ngàn người Mỹ đã giúp đỡ các thú cưng bị mắc kẹt sau cơn bão Katrina, nhưng những người này cũng có thể ngáp dài nếu họ đọc một câu chuyện về nạn đói đe dọa cuộc sống của hàng triệu trẻ em ở các quốc gia khác. Các nhà khoa học nói rằng đó là vì chìa khóa để kích hoạt sự đồng cảm thường có thể dễ xảy ra nhiều hơn đối với một cá nhân.
Trong một nghiên cứu, các nhà tâm lý học đã yêu cầu một nhóm đối tượng quyên góp nhiều tiền để giúp phát triển một loại thuốc giúp cứu sống một đứa trẻ, trong khi một nhóm khác được yêu cầu tương tự về một loại thuốc sẽ cứu được 8 đứa trẻ. Những người tham gia đã đưa ra những câu trả lời gần giống nhau cho cả hai nhóm. Tuy nhiên, khi một nhóm thứ ba được cho xem một bức ảnh của một đứa trẻ đang cần thuốc, cộng với được cho biết tên và tuổi của đứa trẻ, số tiền quyên góp đã tăng lên đáng kể.
Khi sự đồng cảm bị thất bại
Đồng cảm không phải lúc nào cũng hoạt động đúng cách. Đôi khi nó bị đặt sai chỗ, làm nản lòng hoặc thiếu sót. Douglas LaBier, nhà trị liệu tâm lý và nghiên cứu, thừa nhận nhiều người ngày nay phải chịu đựng những gì ông gọi là “rối loạn thiếu hụt sự đồng cảm” (EDD). Những người mắc EDD tự cho mình là trung tâm và tập trung quá nhiều vào quyền lực, địa vị và tiền bạc. Họ không thể nhìn mọi thứ từ quan điểm của người khác, đặc biệt là những người có suy nghĩ, niềm tin và sự cảm nhận rất khác với họ. Tất cả điều này dẫn đến sự phân cực, thiếu cảm xúc, các xung đột cá nhân và thậm chí là sự căm ghét đối với những người khác biệt, đó là một vấn đề lớn trong thế giới giao tiếp ngày nay.
Đôi khi mọi người chỉ đơn giản chọn cách xóa bỏ cảm xúc đồng cảm hoặc sử dụng chúng một cách triệt để. Hãy nói đến những kẻ bắt bắt nạt. Một số chuyên gia cho biết những kẻ bắt nạt sử dụng sự đồng cảm nhận thức để tính toán chính xác những gì cần nói hoặc hành động để làm tổn thương hoặc thao túng nạn nhân của họ. Kế đến, khi sự bắt nạt diễn ra, những kẻ bắt nạt đã xóa bỏ phản ứng đồng cảm của họ đối với nạn nhân của họ bằng cách xem những người này là vô giá trị hoặc bằng cách nào đó đáng bị trừng phạt.
Cũng có thể có vấn đề ngược lại: đó là đồng cảm thái quá. Ví dụ, bạn là một người làm công tác xã hội thường xuyên phải đối mặt với những kẻ bất hạnh của bạn. Nếu bạn dành quá nhiều tâm huyết cho họ (thông qua sự đồng cảm), bạn có thể bị kiệt sức trong công việc.
Làm thế nào để gia tăng sự đồng cảm
Sự đồng cảm là quan trọng, thực quan trọng. Nó khiến chúng ta sống có tình người và tạo được những mối quan hệ lành mạnh. Tuy một số người có thể không có nhiều sự đồng cảm như những người khác, tất cả chúng ta đều có thể học cách để trở nên đồng cảm hơn. Nghiên cứu cho thấy bộ não của chúng ta có tính “khả biến thần kinh” (neuroplasticity), hoặc khả năng thay đổi và thích ứng, thông qua sự rèn luyện và thực hành có ý thức. Dưới đây là một số kỹ thuật có thể giúp chúng ta phát triển sự đồng cảm nhiều hơn:
Trước tiên, hãy bắt đầu lắng nghe mọi người. Thực sự lắng nghe. Khi ai đó đang trải lòng với bạn, đừng ngắt lời. Hãy nghe những gì họ nói, thậm chí có thể diễn đạt lại những gì họ đã nói với bạn. Điều này có thể rất hữu ích khi người kia đơn giản chỉ cần có người lắng nghe họ, chẳng hạn như khi người phối ngẫu của họ mới bỏ đi, và cả trong trường hợp có xung đột.
Tiếp theo, hãy bắt đầu để ý đến những người khác và nghĩ về cuộc sống của họ. Hãy nghĩ công việc của họ như thế nào? Tuổi thơ của họ như thế nào? Có điều gì căng thẳng đang xảy ra trong cuộc sống của họ lúc này không? Suy ngẫm về tất cả những cách mà những người này có thể giống bạn: Họ muốn có một gia đình yêu thương và công việc ổn định. Họ có những hy vọng và ước mơ. Họ đã phải chịu đựng những điều thất vọng.
- Xem thêm: Đồng cảm vợ chồng
Hãy mở rộng những suy nghĩ này đến với những người xa lạ, và sau đó tiếp cận với một số người. Ví dụ khi bạn bắt chuyện với nhân viên bán hàng siêu thị của mình, bạn có thể phát hiện ra cô ta đang vật lộn với một đứa trẻ sơ sinh không chịu ngủ suốt đêm, và điều đó có thể khiến bạn ít nổi giận hơn nếu cô ấy không hoàn thành đúng yêu cầu của bạn. Một trong những tình huống khó nhất để khơi dậy sự đồng cảm là khi bạn gặp phải một người mà bạn không hòa hợp. Nhưng điều đó có thể được thực hiện. Tập trung vào những điểm chung của các bạn; người này có thể có một gia đình không hoàn hảo, một công việc và ước mơ cho tương lai. Sau đó, hãy thử tưởng tượng tại sao bạn và người ấy không thể hợp với nhau. Cố gắng nhìn lại bản thân bạn theo quan điểm của anh ta.
Khi lắng nghe câu chuyện của người khác, bạn sẽ nghe thấy tiếng vọng của riêng bạn. Một khi bạn có thể tập trung vào nhân loại được chia sẻ của mình và thế giới như một cộng đồng đan xen, thì sự đồng cảm sẽ phát triển. Và từ đó sự bao dung, chấp nhận và tôn trọng cũng thế, đó là những điều cần thiết để có một cuộc sống hạnh phúc, một thế giới tồn tại và phát triển.
