Nếu làm một cuộc thống kê, công trình công cộng nào gây bức xúc nhất cho người dân TP.HCM thì chắc chắn đó là… nhà vệ sinh công cộng. Tuy là chuyện “biết rồi, khổ lắm, nói mãi”, nhưng vì nói mãi mà vẫn chưa chuyển biến nên vẫn phải tiếp tục lên tiếng.Không hiểu vì sao một trong những nhu cầu bức thiết của con người lại không được quan tâm đúng mức. Hệ thống nhà vệ sinh công cộng (NVSCC) tại TP.HCM vừa thiếu về số lượng vừa nhếch nhác về hình thức dẫn đến nhiều hệ lụy, không chỉ mất mỹ quan đô thị mà còn là vấn đề văn hóa khi chuyện phóng uế bừa bãi nhan nhản khắp nơi. Chưa kể nó ảnh hưởng không nhỏ tới hoạt động của ngành du lịch, góp phần làm cho du khách nước ngoài có cái nhìn xấu về Việt Nam và quyết định “một đi không trở lại”.
Nhà vệ sinh trong Bến xe Miền Tây bị che chắn bởi hàng quán
Vào hối hả, ra xây xẩm
TP.HCM là nơi có lượng khách vãng lai, khách du lịch đông đúc, do đó không thể thiếu NVSCC. Tại các quận trung tâm thành phố thì còn dễ tìm thấy NVSCC, chứ các quận vùng ven, ngoại thành thì NVSCC là một thứ… xa xỉ, người ta quen với cách giải quyết nỗi buồn theo kiểu “sinh thái” nên cũng chẳng mấy ai phàn nàn về việc có hay không NVSCC. Tại các nơi công cộng như công viên, bến xe, chợ…, NVSCC là một nỗi ám ảnh mà nếu không có nhu cầu bí bách, người ta cũng ngần ngại vào, bởi khi vào thì phải bịt mũi và khi ra sẽ xây xẩm. Nhất là ở các chợ có từ lâu đời, NVSCC cũng già nua, cũ kỹ, vừa chật chội vừa ẩm thấp, nhớp nhám nước bẩn.Bên cạnh nhếch nhác, dơ bẩn, NVSCC ở những nơi công cộng hiện nay còn quá thiếu, có nơi tìm mỏi mắt cũng không thấy. Mà có khi, có cũng không sử dụng được do không có nước, không có cửa, và có cửa thì… lắm lúc bị khóa.
Thành phố đất chật người đông, không thiếu những công trình hoành tráng mọc lên phục vụ nhu cầu làm việc, học tập, vui chơi… cho người dân thành phố, nhưng mảnh đất be bé để làm NVSCC thì luôn bị xà xẻo, có khi không được quản lý nên bị lấn chiếm để làm việc khác. Không ít NVSCC là điểm tập trung tệ nạn khiến người dân không dám sử dụng. Các NVSCC có thu phí thường là một ki-ốt bán hàng kiêm kho chứa đồ tạp nham, xung quanh lối vào còn bị bao vây bởi bãi giữ xe gắn máy tự phát. Đã có nhiều du khách, đặc biệt là khách nước ngoài lần đầu đến TP.HCM đã rất bối rối khi đi tìm NVSCC, đến khi tìm được chỗ để “trút bầu tâm sự” rồi lại càng ngỡ ngàng, “sốc” hơn. Dân mình còn không chịu được cảnh mất vệ sinh, xú uếở nơi công cộng thì làm sao bắt du khách nước ngoài phải chấp nhận “nhập gia tùy tục” cho được!
Ở các bến xe, tình hình NVSCC cũng trong tình trạng đáng báo động. Điển hình, tại Bến xe Miền Đông – bến xe thuộc loại lớn và hiện đại nhất ở khu vực miền Nam, dãy phòng vệ sinh ở khu vực nhà chờ khách thường trong tình trạng quá tải, có khi nhiều người phải xếp hàng chờ. Tuy đây là nơi công cộng hiếm hoi có nhà vệ sinh dành cho người tàn tật, nhưng bên trong và ngoài cánh cổng khu vệ sinh hoàn toàn khác biệt. Cả dãy phòng vệ sinh chỉ có một bồn rửa tay không mấy sạch sẽ, nhưng với phí 2.000 đồng cộng với vẻ lạnh lùng của người thu phí, khách có không hài lòng về điều kiện vệ sinh cũng đành im lặng. Còn tại Bến xe Miền Tây, sau nhiều lần chấn chỉnh trật tự bến bãi, bến xe đã bớt nhếch nhác hơn, nhưng nhà vệ sinh vẫn cũ kỹ như trước. Nằm khuất sau dãy hàng quán, nhà vệ sinh bị che chắn bởi dù, lều bạt, phơi phóng quần áo… Đặc biệt tại các bến xe là mùi amoniac có ở khắp nơi, nhất là khi trời nắng, khu vực bãi xe bốc mùi khai rất khó chịu. Chính cánh tài xế, lơ xe vẫn vô tư “xả” vào bánh xe vì… lười đi xa, rồi không ít hành khách thiếu ý thức, gặp lúc bí cũng “úp mặt vào xe” khiến mùi ở bến xe như một cái toilet khổng lồ không được dọn rửa.
Chỉ có khu vực trung tâm mới dễ tìm được một nhà vệ sinh công cộng như thế này
Quản lý lỏng lẻo, nhiều bất cập
Hiện nay, trên địa bàn TP.HCM có gần 120 NVSCC lắp đặt trên nhiều tuyến đường, công viên, chủ yếu phục vụ khách vãng lai, khách du lịch. Trên địa bàn quận 1, quận trung tâm, có khoảng hơn 40 NVSCC, đa số được làm bằng vật liệu composite đặt trên vỉa hè. Do sự quản lý lỏng lẻo, nhiều NVSCC lại bị lạm dụng, biến thành chỗ tắm rửa, sinh hoạt cá nhân của một số người. Tình trạng chung là hầu hết chẳng có NVSCC nào có xà bông rửa tay, giấy vệ sinh.
