Không ai thích bị chỉ trích, nhưng học cách chấp nhận chỉ trích là một kỹ năng quan trọng để thành công. Nếu được tiếp nhận một cách phù hợp thì sự phê bình, chỉ trích có thể giúp chúng ta trưởng thành hơn và phát triển những kỹ năng, khả năng của bản thân. Ngược lại, việc e sợ, né tránh những nhận xét tiêu cực có thể cản bước, không cho chúng ta hiện thực hóa tiềm năng.
Thế nhưng, trong khi một số người có thể để cho những lời chỉ trích nhẹ nhàng trôi qua thì nhiều người khác lại nhạy cảm hơn và dường như “vỡ vụn” trước một lời chê bai nào đó. Vậy bạn có thể làm gì để bớt nhạy cảm và học cách làm cho sự chỉ trích trở thành có lợi cho bản thân?
Hiểu được phản ứng của bạn
Khi nghe một lời nhận xét tiêu cực, tim bạn đập nhanh hơn, bàn tay bị toát mồ hôi và cơ bắp trở nên căng thẳng? Đối với một số cá nhân, phản hồi tiêu cực có thể gây ra phản ứng chiến-hay-chạy (còn gọi là phản ứng stress cấp tính), một phản ứng sinh lý khi não của chúng ta đáp lại sự đe dọa từ môi trường xung quanh. Phản ứng này cũng tương tự như tình huống khi mà tổ tiên của chúng ta phát hiện thú dữ.
“Vấn đề là đôi khi phản ứng stress cấp tính được kích hoạt vì chúng ta đánh giá một tình huống là nguy hiểm, nhưng thật ra lại không có mối nguy nào liên quan đến tình huống này” – nhà tâm lý học, tiến sĩ Brooke Wachtler nói. Tiếp nhận sự chỉ trích có thể không gây ra một đe dọa nào cho sự an toàn về mặt thể chất, nhưng vùng não cảm xúc của chúng ta lại có thể hiểu khác – nghĩa là “đang có nguy hiểm”. Bạn có thể nghĩ rằng một nhận xét khó chịu của sếp cũng đồng nghĩa với việc bạn sắp mất việc và bắt đầu lo lắng về tương lai. Hiểu được những gì đang xảy ra trong não có thể giúp chúng ta xử lý tốt phản ứng và ứng xử một cách hiệu quả hơn.
- Xem thêm: 9 sai lầm luôn gặp ở kẻ thất bại: Nếu không thay đổi hơn nửa số này, bạn đừng mơ tới thành công
Thay đổi cách nghĩ
Cảm xúc đến từ suy nghĩ. Lời nhận xét, sự chê bai không gây ra phản ứng cảm xúc mà chính cách nghĩ của ta mới gây ra phản ứng đó. Điều này giải thích vì sao có người ứng xử nhẹ nhàng với sự chỉ trích trong khi người khác cảm thấy như thế giới đang sụp đổ. Não phản ứng khác nhau với sự chỉ trích dựa trên cách mà chúng ta diễn dịch lời nhận xét đó. Để thay đổi cách nghĩ mỗi khi tiếp nhận phản hồi, chúng ta cần bắt đầu thay đổi từ những đối thoại nội tại.
Bạn có lập tức suy nghĩ tiêu cực mỗi khi nhận sự chỉ trích? Chẳng hạn, “Tôi sắp mất việc đây” hoặc “Tôi đúng là kẻ thất bại”? Kiểu “suy nghĩ thê thảm” như vậy sẽ gây ra phản ứng stress cấp tính. Còn nếu như liên tục nói với chính mình rằng bạn có đủ năng lực thì điều này sẽ giúp bạn dừng suy nghĩ cực đoan mỗi khi tiếp nhận phản hồi tiêu cực.
Phát triển tư duy cầu tiến
Người có tư duy bảo thủ thường né tránh những tình huống mà họ có thể phải nhận sự chỉ trích. Hoặc họ có thể đồng ý với nhận xét đó nhưng không làm gì để thay đổi bởi vì họ tin rằng “họ là như thế và họ không có khả năng thay đổi”. Ngược lại, người có tư duy cầu tiến dễ chấp nhận bất cứ nhận xét nào, tích cực hay tiêu cực, vì họ xem đây là một phần của quá trình học hỏi và trưởng thành. “Một người đánh giá cao sự phát triển và học hỏi có thể vẫn phản ứng tiêu cực khi bị chỉ trích, tuy nhiên, họ có khả năng ứng xử hiệu quả hơn”, tiến sĩ Brooke Wachtler nói.
Đừng đánh đồng giá trị của bạn với lời phê bình
Những người quá nhạy cảm có xu hướng tự định nghĩa bản thân bằng quan điểm của người khác về họ. Một phản hồi tiêu cực có thể khiến họ nghĩ rằng mình hoàn toàn là kẻ thất bại. Theo chuyên gia tâm lý Brooke Wachtler, khi tách con người cá nhân khỏi phản hồi mà bạn nhận được thì bạn sẽ bình tĩnh và suy nghĩ thấu suốt về phản ứng của mình hơn, cũng như tìm được lợi ích từ sự phản hồi này.
Chủ động tìm tình huống để rèn luyện khả năng đón nhận phản hồi
Một cách để vượt qua nỗi sợ là thường xuyên “đặt mình vào tình huống có thể tiếp nhận phản hồi tiêu cực”. Để thực hành điều này, bạn có thể tham gia một khóa học nào đó không thuộc lĩnh vực chuyên nghiệp của mình hoặc tham gia một chương trình phát triển sự nghiệp mà bạn có thể liên tục được đánh giá. Thường xuyên đối mặt với tình huống có thể bị chỉ trích sẽ giúp bạn nhận ra rằng bạn có khả năng đón nhận phản hồi, dù cho đó là phản hồi tiêu cực và có thể học hỏi từ những trải nghiệm đó.
