Số liệu thống kê cho thấy tổng nợ của Trung Quốc đã tăng lên mức kỷ lục, tương đương 237% GDP trong quý I, vượt xa các nền kinh tế mới nổi khác, làm gia tăng rủi ro khủng hoảng tài chính hoặc nguy cơ tăng trưởng trì trệ kéo dài.
Theo dữ liệu của Ngân hàng Nhân dân Trung Quốc (PBoC) và tính toán của Financial Times, nợ của Trung Quốc đã tăng thêm 6.200 tỉ nhân dân tệ chỉ trong ba tháng đầu năm 2016, mức tăng mạnh nhất trong một quý.
Bắc Kinh đã ồạt vay tiền để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, nâng tổng nợ, gồm nợ trong nước và nước ngoài lên đến 163.000 tỉ nhân dân tệ (25.000 tỉ USD) vào cuối tháng 3 vừa qua, tờFinancial Times ngày 24-4 cho biết.
Tỷ lệ nợ như vậy là cao hơn nhiều nếu so sánh với các nền kinh tế đang phát triển khác. Đáng ngại hơn nữa là tốc độ tích lũy nợ của Trung Quốc quá nhanh vì vào năm 2007, tổng nợ của Trung Quốc chỉở mức 148% GDP.
Mức nợ hiện tại của Trung Quốc cũng như sự kết nối ngày càng gia tăng của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới với các thị trường tài chính toàn cầu, đã khiến Quỹ Tiền tệ Quốc tế gần đây cảnh báo rằng Trung Quốc đang áp đặt rủi ro ngày càng gia tăng cho các nền kinh tế phát triển.
Báo Financial Times ngày 24-4 ghi lại nhận định của một số chuyên gia cho rằng Trung Quốc có thể đối mặt với cuộc khủng hoảng tài chính trầm trọng kiểu như vụ sụp đổ Ngân hàng Lehman Brothers vào năm 2008 làm cho các ngân hàng ở Mỹ đồng loạt vỡ nợ và làm tê liệt thị trường tín dụng. Trong khi đó, nhiều chuyên gia khác dự báo Trung Quốc sẽ trải qua thời kỳ khó khăn kinh tế kéo dài tương tự như “thập niên mất mát” của kinh tế Nhật Bản khi tăng trưởng duy trì ở mức thấp trong một thời gian dài.
Nhà phân tích Jonathan Anderson ở Công ty Tư vấn Emerging Advisors Group (Thượng Hải) thiên về khả năng Trung Quốc sẽ trải qua cuộc khủng hoảng tín dụng nhưở Mỹ. Ông nói: “Với tốc độ cho vay quá nhanh như hiện nay, chỉ là vấn đề thời gian trước khi một số ngân hàng thấy rằng họ không đủ khả năng tài chính để bảo đảm an toàn cho tất cả các tài sản. Và lúc đó, một cuộc khủng hoảng tài chính có thể xảy ra”.
Một số chuyên gia lại nghĩ khác khi cho rằng Ngân hàng Trung ương Trung Quốc (PBoC) sẽ đủ khả năng ngăn chặn một cuộc khủng hoảng. Bằng cách bơm tiền ồạt vào hệ thống ngân hàng, PBoC có thể bảo đảm các ngân hàng duy trì thanh khoản, dù các khoản nợ xấu tăng lên.
Tuy nhiên, họ e ngại khi nợ tăng quá mức, nền kinh tế Trung Quốc có thể lặp lại kịch bản thập niên mất mát của Nhật Bản khi tăng trưởng thấp và giảm phát kéo dài.
Giáo sư Michael Pettis ở Trường Quản trị Kinh doanh Quang Hoa thuộc Đại học Bắc Kinh nhận định nợ gia tăng sẽ dẫn đến các chi phí tài chính gây kiệt quệ cho các công ty và khiến tăng trưởng suy giảm kéo dài trước khi thực sự vỡ nợ.
Chi phí nợ gây kiệt quệ cho các công ty vay nợ lớn bao gồm chi phí vay cao hơn, các nhà cung cấp yêu cầu phải thanh toán nhanh hơn và lượng khách hàng suy giảm do họ lo ngại công ty sẽ phá sản và không thể duy trì dịch vụ hậu mãi.
Nhiều chuyên gia kinh tế đang lo ngại mức nợ quá lớn của Trung Quốc sẽ dẫn đến “suy thoái bảng cân đối tài sản” (balance-sheet recession), một thuật ngữ được chuyên gia Richard Koo ở Viện Nghiên cứu Nomura (Nhật Bản) sử dụng để mô tả thập niên mất mát của Nhật từ năm 1990 đến 2000 khi các công ty tập trung tiết kiệm và trả nợ thay vì chi tiêu và đầu tư, dẫn đến tăng trưởng suy giảm. Ông cho rằng trong giai đoạn “suy thoái bảng cân đối tài sản”, chính sách tiền tệ thông thường sẽ mất tác dụng vì các công ty tập trung trả nợ và khước từ vay mượn dù lãi suất chạm đáy.
Trong khi đó, chuyên gia cấp cao ở Công ty Autonomous Research Asia (Hongkong) cho rằng nếu các khoản thua lỗ không thể hiện trên bảng cân đối kế toán của các công ty, chúng sẽ phản ánh qua quá trình tăng trưởng trì trệ và lạm phát kiểu như Nhật Bản, một quá trình mà Trung Quốc có thể đã bước vào.
Đ.N (DNSGCT)