Dù đôi mắt rất quan trọng đối với chúng ta nhưng tiếc rằng không ít người cứ tùy ý sử dụng, không quan tâm chăm sóc, bảo vệ bộ phận đặc biệt này của cơ thể. Mỗi ngày, nhiều người thường lặp đi lặp lại những thói quen gây hại cho mắt, chẳng hạn làm việc liên tục trên tám giờ trong phòng máy lạnh, mắt dán vào màn hình máy tính liên tục nhiều giờ hoặc suốt ngày căng mắt đọc tài liệu, sách báo. Khi mắt có vấn đề thì dùng tay bẩn dụi mắt, sử dụng nước nhỏ mắt tùy tiện…
Theo ThS-BS Phí Duy Tiến, số lượng người đến khám và điều trị tại Bệnh viện Mắt TP.HCM ngày càng nhiều và đa số là bệnh nhân ở tuổi trưởng thành. Trong các bệnh liên quan đến mắt, hai bệnh phổ biến nhất mà người làm việc văn phòng thường mắc phải là khô mắt và viêm kết mạc dị ứng. Bác sĩ đã giải thích cơ chế phát triển hai căn bệnh này như sau.
Thông thường, việc chớp mắt giúp bôi trơn và làm ẩm cho mắt. Nếu làm việc lâu trong môi trường máy lạnh, mắt bị khô đi rất nhanh. Sự tập trung làm việc trên máy vi tính khiến cho tần suất chớp mắt giảm, mắt sẽ không được bôi trơn bằng nước mắt thường xuyên, từ đó gây ra hiện tượng khô mắt. Ngoài ra, phụ nữ ở tuổi mãn kinh cũng dễ bị khô mắt do ảnh hưởng của hormone nội tiết tố. Những triệu chứng của khô mắt gồm có cộm xốn, đỏ mắt, sưng rát, khó chịu.
Văn phòng có máy lạnh bị đóng kín cửa, không khí không được lưu thông, thiếu ánh sáng mặt trời, các đồ dùng trong phòng như thảm, trang thiết bị và giấy tờ không được vệ sinh thường xuyên đúng cách… chính là nơi trú ngụ và phát triển của nhiều loại virus gây bệnh viêm kết mạc dị ứng. Triệu chứng của bệnh là cộm xốn, ngứa mắt, đỏ mắt, có cảm giác mắt bị mờ đi… Một số nguyên nhân gây viêm kết mạc dị ứng khác có thể là do phấn hoa, các hóa chất trong nước hoa, phấn trang điểm…
Những tổn thương ban đầu thường chỉ xuất hiện ở trên bề mặt giác mạc và kết mạc nhưng nếu không chữa trị kịp thời thì có thể gây biến chứng nghiêm trọng: Khô mắt có thể chuyển sang tình trạng giảm thị lực nghiêm trọng, còn viêm kết mạc có thể dẫn đến viêm giác mạc nông (viêm loét giác mạc).
Khi bị ngứa mắt, đỏ mắt, nhiều người thường tự chữa bệnh bằng cách mua thuốc nhỏ mắt không theo toa. Có phải cách chữa trị này là không đúng phải không thưa bác sĩ?
Tôi không khẳng định đây là cách chữa trị hoàn toàn sai vì vẫn có trường hợp có thể khỏi bệnh do mua được đúng thuốc. Tuy nhiên, tôi đề nghị người bị đau mắt nên đi khám và điều trị tại các bệnh viện chuyên về mắt trước khi sử dụng bất cứ loại thuốc nào. Một số loại thuốc nhỏ mắt được quảng cáo phổ biến trên báo, đài chỉ có tác dụng sát khuẩn và bôi trơn mắt chứ không có tác dụng chữa bệnh. Bên cạnh đó, các loại thuốc có chứa chất corticoid giúp giảm triệu chứng khó chịu rất nhanh nhưng lại có thể gây nên những tổn thương nghiêm trọng cho mắt, thậm chí làm thủng mắt. Ngoài ra, không ít người vẫn chữa bệnh theo quan niệm dân gian bằng cách nhỏ chanh, nước muối nồng độ cao để cắt cơn ngứa mà không biết là chúng có thể để lại hậu quả nghiêm trọng là loét tròng đen.
Vậy đâu là cách điều trị hiệu quả đối với hai chứng bệnh mà chúng ta đang trao đổi?
Cách điều trị hai bệnh trên không quá phức tạp, chỉ cần sử dụng thuốc nhỏ mắt và tuân theo một số hướng dẫn khác như chườm khăn nóng, tránh dụi mắt… Việc tư vấn và kiểm tra và lịch tái khám của bác sĩ là rất cần thiết. Xin lưu ý là nhất định không sử dụng toa thuốc của người này để chữa bệnh cho người khác, không sử dụng toa thuốc chữa giai đoạn này để chữa trong giai đoạn khác. Chai thuốc nhỏ mắt cần giữ vệ sinh cẩn thận, đóng kín nắp đậy khi không dùng đến để tránh vi khuẩn bám vào. Cần hết sức cẩn thận khi sử dụng các loại thuốc có chứa chất corticoid để tránh những tác hại nghiêm trọng cho mắt. Thông thường, các loại thuốc này đều có vạch màu đỏ hoặc màu cam để người sử dụng cảnh giác.
Một lưu ý là viêm kết mạc rất dễ tái đi tái lại do không phát hiện được chính xác nguyên nhân gây dị ứng cho mắt người bệnh. Có trường hợp muốn chữa hết bệnh, người bệnh phải chuyển sang một môi trường làm việc khác.
Thưa bác sĩ, làm thế nào để những người làm văn phòng có thể phòng tránh được hai căn bệnh này vì họ khó có thể thay đổi được môi trường làm việc?
Không quá khó khăn trong phòng bệnh khô mắt và viêm kết mạc dị ứng. Chúng ta vẫn có thể sử dụng máy lạnh nhưng hạn chế để chế độ gió cao, có thể tăng cường độ ẩm bằng cách phun sương, thường xuyên mở cửa để lưu thông không khí văn phòng, vệ sinh phòng ốc sạch sẽ, tránh hút thuốc trong phòng. Người làm việc thường xuyên trong văn phòng nên cho mắt nghỉ ngơi từ khoảng chục phút sau mỗi hai giờ làm việc liên tục trên máy vi tính. Nhỏ nước mắt nhân tạo ba đến bốn lần mỗi ngày để tăng độ ẩm cho mắt.
Nhiều người vẫn còn lạ lẫm với nước mắt nhân tạo. Bác sĩ có thể giải thích rõ hơn về loại dung dịch này?
Hiện nay, loại thuốc nhỏ mắt này được bán không theo toa rất phổ biến ở các hiệu thuốc tây trên toàn quốc. Nước mắt nhân tạo có hai loại là thuốc có chứa chất bảo quản và không chứa chất bảo quản. Mắt chưa bị bệnh có thể sử dụng thuốc có chứa chất bảo quản để nhỏ, mỗi ngày từ hai đến ba lần. Mắt đã bị khô hoặc viêm kết mạc dị ứng thì nên sử dụng thuốc không có chứa chất bảo quản theo hướng dẫn của bác sĩ.
Ngoài các bệnh về mắt như trên, các tật khúc xạ của mắt có thể dẫn đến những biến chứng nguy hiểm không?
Các tật khúc xạ của mắt gồm có cận thị, viễn thị và loạn thị. Thị lực của mỗi người vốn không đều nhau. Theo thời gian và do những tác nhân khách quan, mức độ tật khúc xạ ở hai mắt cũng không đều nhau.
Các tật khúc xạ nặng và lâu ngày thường gây nên những biến chứng nguy hiểm. Ví dụ cận thị nặng có thể gây nên tình trạng bong võng mạc, viễn thị nặng và lâu ngày có thể dẫn đến bệnh glaucoma (cườm nước) và cả hai trường hợp này có thể dẫn đến mù lòa.
Nghe nói những biến chứng ấy đã được chữa trị thành công bằng kỹ thuật lasik?
Thời gian gần đây, kỹ thuật lasik đã được vận dụng tại nhiều cơ sở khám chữa bệnh về mắt nhằm điều trị các tật khúc xạ bằng tia laser như cận, viễn, loạn. Tuy nhiên, bệnh nhân có được phẫu thuật lasik hay không còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố: phải là người từ mười tám tuổi trở lên để tật khúc xạ không tăng, giác mạc có độ dày phù hợp và độ tật khúc xạ chỉ từ dưới 12 diop. Những bệnh nhân có mức độ cận hay viễn nhẹ cũng không nên thực hiện kỹ thuật này để tránh những biến chứng không mong muốn. Sau khi phẫu thuật, cần kiểm tra định kỳ hằng năm theo chỉ định của bác sĩ. Chúng ta nên hiểu rằng kỹ thuật lasik không chữa khỏi hoàn toàn cận thị hoặc viễn thị, mà chỉ giúp người được phẫu thuật không cần phải đeo kính nữa mà thôi.
Bác sĩ có lời khuyên nào dành cho việc sử dụng các loại kính chữa bệnh, trong đó có kính áp tròng?
Loại kính mát thời trang có giá rẻ thường chỉ được nhuộm màu chứ không có chức năng chống những tia phát xạ cực tím (UV) có hại cho mắt. Thông thường, khi ánh sáng mặt trời chiếu vào mắt, lập tức mắt sẽ phản ứng bằng cách thu nhỏ tròng đen lại như một chiếc cửa sổ nhằm hạn chế sự xâm nhập của các tia UV. Khi sử dụng kính nhuộm màu tối, tròng đen mắt vẫn mở rộng, tạo điều kiện cho các tia UV xâm nhập vào gây hại cho mắt. Các loại kính cận, viễn thị không tốt cũng sẽ làm cho việc nhìn vật bị méo mó, biến dạng, gây tình trạng chóng mặt, nhức đầu cho người đeo. Do đó, chúng ta nên mua tất cả các loại kính cận thị, viễn thị lẫn kính mát ở nơi có uy tín để đảm bảo sức khỏe cho mắt.
Ở nơi có khí hậu nóng ẩm, không khí bị ô nhiễm nặng như nước ta, tôi cho rằng việc sử dụng kính áp tròng không thích hợp như các nước có khí hậu ôn đới và môi trường sạch. Tuy nhiên, do yêu cầu thẩm mỹ hoặc công việc, nhiều người vẫn phải sử dụng loại kính này. Tôi xin có hai lưu ý: Thứ nhất, việc sử dụng kính áp tròng cần vệ sinh cẩn thận và đúng cách để tránh sự xuất hiện và phát triển các loại vi khuẩn có hại cho mắt. Thứ hai, kính áp tròng nào cũng có thời hạn sử dụng nhất định, người sử dụng nên tuân theo để tránh những ảnh hưởng không tốt cho mắt.
Câu hỏi cuối cùng là trong những mùa bóng đá như Euro 2012 và tới đây là giải quần vợt Wimbledon, việc xem những hình ảnh chuyển động nhanh liên tục trên màn ảnh hẳn là không tốt cho mắt. Vậy làm cách nào để hạn chế ảnh hưởng xấu khi theo dõi các trận đấu?
Mắt tập trung lâu vào màn hình tivi có ảnh chuyển động liên tục sẽ bị nóng, mỏi. Nếu tình trạng này lặp lại liên tục sẽ gây suy giảm thị lực, chóng mặt… Hãy giữ khoảng cách hợp lý với màn hình, xa nhất trong khả năng có thể để tầm nhìn của mắt được mở rộng, giúp mắt không phải đảo qua, đảo lại liên tục theo hình ảnh động trên màn hình. Nên có thời gian nghỉ ngơi cho mắt từ 10-15 phút sau khi xem liên tục không quá hai giờ đồng hồ và sử dụng nước mắt nhân tạo để bôi trơn mắt.
Xin cảm ơn bác sĩ!
