Theo báo cáo kết quả kiểm toán năm 2013 do Kiểm toán Nhà nước mới gửi đến Quốc hội, tổng tài sản của 27 doanh nghiệp được kiểm toán là 1.609.959 tỉ đồng, trong đó nợ phải thu 177.517 tỉ đồng (chiếm 11,03% tổng tài sản), hàng tồn kho 108.636 tỉ đồng (6,75% tổng tài sản), nợ phải trả 912.865 tỉ đồng (56,7%) và vốn chủ sở hữu 645.477,9 tỉ đồng. Tổng doanh thu của nhóm này đạt 907.162 tỉ đồng, trừ đi tổng chi phí 809.598 tỉ đồng thì lợi nhuận trước thuế là 97.564 tỉ đồng, các khoản thuế và nghĩa vụ nộp ngân sách nhà nước là 29.610 tỉ đồng.
Qua kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước đã điều chỉnh giảm tổng tài sản đi 423 tỉ đồng, giảm tổng doanh thu 4.070 tỉ đồng, giảm tổng chi phí 3.154 tỉ đồng, giảm lợi nhuận trước thuế 916 tỉ, do đó tăng mức nộp về ngân sách nhà nước thêm 2.026,8 tỉ đồng. Những đơn vị phải tăng mức nộp ngân sách là Tập đoàn Dầu khí quốc gia – Petro Vietnam (863 tỉ đồng), Tập đoàn Bưu chính Viễn thông – VNPT (443,8 tỉ đồng), Tập đoàn Than – Khoáng sản – TKV (154 tỉ đồng), Tổng công ty Hàng không – Vietnam Airlines (82,4 tỉ đồng), Tổng công ty Địa ốc Sài Gòn (84,3 tỉ đồng)…
Trụ sở Tập đoàn Seaprodex tại TP.HCM
Báo cáo kiểm toán cho biết “căn bệnh thâm căn cố đế” của nhóm là quản lý nợ chưa chặt chẽ nên nợ quá hạn, khó đòi đã rất lớn. Về nợ quá hạn, nổi bật có Tổng công ty Điện lực dầu khí thuộc Petro Vietnam (9.650 tỉ đồng), Công ty mẹ VNPT (2.314,2 tỉ đồng), Cienco 1 (558,6 tỉ đồng), Lilama (482,4 tỉ đồng), Công ty mẹ TKV (325 tỉ đồng), Công ty mẹ Vinatex (101,49 tỉ đồng), Công ty mẹ Petro Vietnam (100,8 tỉ đồng)… Nợ khó đòi ở TKV là 269,5 tỉ đồng, ở Licogi 201,4 tỉ đồng, chỉ riêng ở Công ty TNHH một thành viên Xây dựng Thương mại Sài Gòn 5 thuộc Tổng công ty Địa ốc Sài Gòn đã là 317,88 tỉ đồng. Nhiều đơn vị khác như Petro Vietnam, Tổng công ty Thủy sản, Tổng công ty Ôtô… đều có nợ khó đòi ở mức 180 tỉ đồng trở lên. Đó là chưa kể một số khoản nợ trong nội bộ tập đoàn, giữa các tập đoàn cũng rất lớn, kéo dài nhiều năm nhưng chưa được giải quyết dứt điểm.
Một căn bệnh nan y khác là nhiều doanh nghiệp hoạt động kinh doanh chủ yếu dựa vào vốn chiếm dụng, vốn vay nên hệ quả tất yếu là hệ số nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu cao, tỷ lệ nợ phải trả trên vốn điều lệ vượt mức cho phép. Điển hình là Cienco 5 có nợ phải trả gấp 10,03 lần vốn chủ sở hữu, Công ty mẹ Tổng công ty Xây dựng Thăng Long và ba công ty trực thuộc có tỷ lệ nợ phải trả so với vốn điều lệ gấp từ 7,3 đến 17,9 lần…
Khá nhiều doanh nghiệp đang quản lý và sử dụng diện tích đất đai lớn nhưng vẫn để đất không hoặc chưa sử dụng, sử dụng không hiệu quả và còn bị lấn chiếm. Quy mô đất chưa sử dụng lớn nhất thuộc về Tập đoàn Cao su – VRG (1.114.700.000m2), kế đó là Tổng công ty Thủy sản – Seaprodex (30.693,6m2), Tập đoàn Dệt may – Vinatex (26.955m2). VRG cũng là doanh nghiệp có diện tích đất bị lấn chiếm nhiều nhất (128.610.000m2), đứng sau là VNPT (25.382m2) và Seaprodex (24.619m2).Nguyên nhân chủ yếu là các tập đoàn, tổng công ty chưa hoàn thiện hồ sơ pháp lý nên việc quản lý đất đai gặp nhiều khó khăn, bất cập. Đã vậy, hàng chục tập đoàn, tổng công ty chưa thực hiện đầy đủ nghĩa vụ ngân sách nhà nước về đất đai và chưa tuân thủ nghiêm túc các quy định trong mua, bán, chuyển nhượng quyền sử dụng đất cùng tài sản hình thành từ dự án.
Ngoài ra, kết quả kiểm toán còn cho thấy một số tập đoàn, tổng công ty quản lý các đơn vị thành viên không chặt chẽ nên để không ít doanh nghiệp trực thuộc đầu tư lỗ lũy kế nặng, thanh lý tài sản không đúng nguyên tắc, trích quỹ lương không đúng đơn giá được phê duyệt, giải quyết chế độ đối với người lao động không hợp lý…
Nguyễn Thắng
