Giống như dấu phảy, dấu chấm câu… phông chữ tuy đơn giản nhưng lịch sử đã chứng minh nó quan trọng hơn chúng ta nghĩ, thậm chí có thể gây tranh chấp hàng thế kỷ, hạ bệ cả chính phủ, và phát sinh những cuộc biểu tình và sự phẫn nộ của công chúng.
Theo En.wikipedia.org, trong sắp chữ kim loại, một phông chữ có kích thước, trọng lượng và kiểu dáng đặc biệt của kiểu chữ. Mỗi phông chữ là một tập hợp kiểu dáng, một kiểu chữ bao gồm nhiều phông chữ có chung một thiết kế. Trong cách sử dụng hiện đại, với sự ra đời của kiểu chữ kỹ thuật số, phông chữ thường đồng nghĩa với kiểu chữ.
Mỗi kiểu nằm trong một “tập tin phông chữ” riêng biệt, kiểu chữ “Bulmer” có thể bao gồm các phông chữ “Bulmer roman”, “Bulmer italic”, “Bulmer bold” và “Bulmer Extended” được áp dụng cho một trong những cái này một mình hoặc cho toàn bộ kiểu chữ. Trong cách sắp chữ truyền thống và cách sử dụng hiện đại, từ font dùng để chỉ cơ chế phân phối của thiết kế kiểu chữ. Phông chữ sẽ được làm từ kim loại hoặc gỗ, ngày nay, phông chữ là một tập tin kỹ thuật số.
Đôi điều về phông chữ
Thuật ngữ font bắt nguồn từ nước Pháp, các hợp kim đúc chữ in phải được đúc thành từ các hợp kim nóng chảy ở các nhà máy luyện kim (Foundries) mà trong tiếng Pháp gọi là Foundue nghĩa là “thứ bị nóng chảy”. Và chính bởi từ “Foundue” mà ngày nay chúng ta gọi một bộ các ký tự cùng một kiểu chữ là một phông (font). Khi sắp chữ, những người thợ cất các khối đúc chữ trong một cái kệ, những chữ nào thường được dùng nhất thì cất ở kệ dưới “Lower case” để dễ lấy hơn. Trong khi đó, các chữ in hoa thì được cất trên cao một tí, ở những kệ trên “Upper case”, từ đây hai cụm từ này được hiểu là chữ viết thường và chữ viết in.
Theo Websolutions, font chữ là tập hợp toàn thể các chữ cái, các dấu câu, các con số, và các ký tự đặc biệt theo một kiểu loại, định dạng (đậm nét), hình dáng (thẳng hoặc nghiêng) và kích cỡ phù hợp và có thể phân biệt khác nhau. Có ba loại font chữ: font Bitmap, font PostScript và font True Type. Mỗi loại lại được chia làm hai phiên bản font màn hình (screen font) và font máy in (printer font). Font chữ là phương tiện không thể thiếu giúp người dùng có thể đọc được các thông tin trên mạng Internet thông qua các thiết bị di động một cách dễ dàng hơn. Bên cạnh đó, nếu muốn tải tài liệu từ mạng Internet xuống, người ta cần phải cài đặt các font chữ về máy trước để máy tính hiểu và định dạng được mỗi khi người đọc bắt gặp các nội dung sử dụng cùng font chữ tương tự trên mạng Internet.
Ngày nay, font chữ được sử dụng nhiều trong các hoạt động kinh doanh, tiếp thị, thiết kế… và ngày càng đóng vai trò quan trọng. Các font chữ cơ bản, dễ nhìn sẽ khiến cho một ấn phẩm thiết kế, sản phẩm quảng cáo trở nên bắt mắt và thu hút người dùng hơn, đồng thời làm cho các chiến dịch tiếp thị, marketing thành công mạnh mẽ. Đồng thời, đối với các thương hiệu biết cách sử dụng font chữ thông minh cho các sản phẩm vỏ bao bì, logo của mình, họ còn giành được các vị trí quan trọng trong lòng khách hàng của mình, gia tăng độ tin cậy…
Những tranh chấp phát sinh từ phông chữ
1. Tranh chấp kéo dài hai thế kỷ về phông chữ Fraktur-Antiqua của người Đức
Từ cuối thế 19 cho đến khi xảy ra Thế chiến II, Đức vướng vào một cuộc tranh cãi kỳ lạ liên quan đến hai phông chữ Fraktur và Antiqua. Fraktur là phông chữ chính được sử dụng ở Đức cho đến khi Antiqua xuất hiện vào thế kỷ 16. Antiqua đã được thông qua ở các khu vực không thuộc Đức của châu Âu, bao gồm cả Pháp và Ý, nhưng không phải ở Đức. Tuy nhiên, các nhà in Đức lại sử dụng nó để in các từ không phải tiếng Đức và duy trì Fraktur cho các từ tiếng Đức. Phông chữ Antiqua bắt đầu nổi tiếng ở Đức vào những năm 1800. Một số người Đức phản đối lại phông chữ này vì nó được ưa thích dùng cho một số sự kiện chính trị, kể cả phong trào Phục hưng và Cách mạng Pháp.
Cuộc chiến phông chữ Antiqua của người Đức trở nên nóng hơn bao giờ hết sau khi Napoleon bị đánh bại tại Waterloo. Người Đức bảo thủ coi Antiqua là một biểu tượng của người Pháp và xem việc sử dụng nó là không mang lại lợi ích cho nước Đức. Người Đức cấp tiến thì ủng hộ việc dùng Antiqua vì họ cho rằng nó mang tính tiến bộ. Ngay sau đó, máy in của Đức đã được chia thành hai phông chữ. Các nhà in đã sử dụng Antiqua được gọi là Altschrift, trong khi những người sử dụng Fraktur được gọi là Frakturbund nhưng Frakturbund vẫn chiếm ưu thế.
- Xem thêm: Những chữ viết đầu tiên của nhân loại
Năm 1911, Đức thậm chí còn cấm Antiqua trong trường học và đưa ra dùng phông chữ Sutterlin thay thế. Đức quốc xã lên nắm quyền khiến cuộc tranh chấp phông chữ Fraktur-Antiqua càng thêm nóng hơn. Người Đức ủng hộ Fraktur cho đến tháng tận tháng giêng 1941 khi Hitler tuyên bố đây là kịch bản của người Do Thái nên từ bỏ nó và chuyển hẳn sang Antiqua.
2. Thủ tướng Pakistan Nawaz Sharif bị lật đổ chỉ vì một phông chữ
Vào ngày 3 tháng 4 năm 2016, tờ Suddeutsche Zeitung của Đức đã ấn hành 11,5 triệu trang tài liệu gây thiệt hại của công ty luật có trụ sở tại Panama, Mossack Fonseca. Các tài liệu đã tiết lộ cách Mossack Fonseca thành lập các công ty giả để giúp một số cá nhân giấu tiền trong các thiên đường thuế. Trong số này có cả Thủ tướng Iceland Sig Sigurur David Gunnlaugsson và Thủ tướng Pakistan Nawaz Sharif. Gunnlaugsson đã từ chức chỉ một ngày sau vụ rò rỉ thông tin nói trên, trong khi Sharif lại cố gắng im lặng trong vài tháng. Hồ sơ Panama Papers tiết lộ, Sharif và gia đình có thể đã chôm chỉa tiền nhà nước thông qua các doanh nghiệp giả để mua nhà tại London, Anh.
Sharif và gia đình phủ nhận những lời buộc tội. Maryam, con gái Nawaz Sharif , thậm chí còn cung cấp tài liệu để chứng minh những ngôi nhà thuộc sở hữu của một doanh nghiệp tư nhân. Người đàn bà này tuyên bố, gia đình chỉ đóng vai trò là người được ủy thác. Tài liệu chính thức đề ngày tháng 2 năm 2006 nhưng nó lại được in bằng phông chữ Calibri, được phát hành vào năm 2007. Luật sư và những người ủng hộ của Sharifs tuyên bố, Calibri được thiết kế vào năm 2004 là đúng.
Nhà thiết kế, Lucas De Groot, bắt đầu thiết kế phông chữ vào năm 2002 và hoàn thành nó vào năm 2004. Tuy nhiên, Microsoft chỉ phát hành phiên bản thử nghiệm cho một nhóm người kín trước khi phát hành chính thức năm 2007. Theo De Groot, nhiều khả năng một phông chữ chưa biết và chưa được phát hành đã được sử dụng để in các tài liệu chính thức vào năm 2006. Nawaz Sharif sau đó đã từ chức sau khi Tòa án Tối cao Pakistan tuyên bố không đủ trung thực để tại vị.
3. Giám đốc điều hành bị mất nhà do sử dụng sai phông chữ
Vào tháng 12 năm 2017, Gerald McGoey, Giám đốc điều hành Công ty Look Communications đã nộp đơn xin phá sản. McGoey được phép bán tài sản của mình để trả 5,6 triệu USD tiền nợ. Chủ nợ đã chỉ định một số người được ủy thác kiểm toán các tài sản của McGoey để xem có thể thu hồi được những gì. Các ủy viên đã tìm thấy hai ngôi nhà, tuy nhiên, McGoey lại tuyên bố những ngôi nhà thuộc về ba đứa con của ông, thậm chí còn cung cấp cả giấy tờ để làm bằng chứng.
Sau đó không lâu, McGoey đã bị bắt để điều tra sau khi các tài liệu được tiết lộ in bằng phông chữ không tồn tại vào thời điểm các ủy thác được cho là đã ký. Một tài liệu đề năm 1995 được in bằng font chữ Cambria được thiết kế năm 2002. Các giấy tờ khác có từ năm 2004 cũng được in bằng font chữ Calibri. Như đã đề cập, Calibri chỉ được dùng từ năm 2007, nên các luật sư tuyên bố rằng các tài liệu mà vợ chồng McGoey đưa ra không trung thực và cuối cùng đương sự đã bị mất nhà.
4. Sáng kiến về phông chữ không giúp Chính phủ Mỹ tiết kiệm tiền
Vào năm 2014, Suvir Mir Vendani, một nam sinh 14 tuổi tiết lộ, chính phủ bang và tiểu bang ở Mỹ có thể tiết kiệm được khoảng 467 triệu USD mỗi năm nếu thay đổi phông chữ đang dùng trong các tài liệu chính thức, sang dùng phông chữ Garhua. Mirowderani đưa ra bảng so sánh giữa phông chữ Garhua với Century Gothic, Comic Sans, và Times New Roman.
Nam sinh này khẳng định, Garhua mỏng hơn và sử dụng mực ít hơn khoảng 25% so với các phông chữ khác. Sau đó, còn khẳng định, chính phủ có thể tiết kiệm được 46 triệu USD mỗi năm nếu họ chuyển sang dùng thử nghiệm Garhua. Sáng kiến trên sau đó đã được kiểm chứng là thiếu sót và không có căn cứ vì Garhua nhỏ hơn 15% so với các phông chữ khác có cùng kích thước.
Điều này có nghĩa, Garhua sẽ sử dụng cùng một lượng mực như các phông chữ khác nếu kích thước của nó được tăng lên để phù hợp với các phông chữ khác. Tương tự, các phông chữ khác sẽ tiết kiệm cho chính phủ số tiền tương tự nếu kích thước của chúng được giảm để phù hợp với kích thước nhỏ hơn của Garhua. Thực tế, Chính phủ Mỹ thường thực hiện công việc in ấn bằng máy in chứ không phải bằng máy in văn phòng. Chính phủ không mua mực mà thay vào đó, ký hợp đồng với các công ty khác để cung cấp dịch vụ in ấn. Các công ty này tính phí dựa trên các trang in, không phải lượng mực sử dụng.
5. Hãng quảng cáo gặp rắc rối với phông chữ
Năm 2017, công ty quảng cáo có trụ sở tại Philadelphia, Cliff Ross đã in quảng cáo với 10 loại phông chữ mới mà họ tin rằng sẽ phù hợp với thành phố. Mỗi phông chữ được mô hình hóa theo từng khu phố cụ thể. Ví dụ, kiểu chữ được mô phỏng theo Center City, nơi hầu hết các văn phòng được đặt tại Philadelphia, giống như các tòa nhà chọc trời.
- Xem thêm: Chữ viết tay
Tuy nhiên, kiểu chữ được mô phỏng theo North Philly đã gây tranh cãi. Nó giống như bảng gỗ được ghép lại với nhau bằng đinh đóng. Điều này gây ra sự phẫn nộ trong cộng đồng vì nhiều người người Mỹ gốc Phi đang thống trị thành phố North Philly với những các nhà tồi tàn ổ chuột. Dư luận gọi phông chữ này là thứ rác rưởi, xúc phạm thô thiển đến cư dân North Philly và yêu cầu Cliff Ross phải gỡ bỏ ngay lập tức.
