Tất cả các phụ huynh có con cái đang ở lứa tuổi teen (thanh thiếu niên từ 13 đến 19) đều chứng kiến những thay đổi cơ bản trong lứa tuổi dậy thì của chúng, chẳng hạn như cơ thể bỗng lớn hẳn lên, tính tình bỗng dưng thay đổi và thường ngủ triền miên trong những ngày nghỉ cuối tuần…
Tuy nhiên, thói quen ngủ vùi này không phải là biểu hiện của sự lười nhác hay phản ứng của lối sống, mà đó chính là sự thay đổi về mặt sinh lý tiềm ẩn bên trong não bộ của lứa tuổi “dửng mỡ” này.
Ngủ theo độ tuổi
Như chúng ta đã biết, tuổi tác sẽ quyết định nhu cầu ngủ của mỗi người. Trẻ sơ sinh hầu như ngủ triền miên mỗi ngày từ 16-18 tiếng. Khi trẻ ở độ tuổi lên 5 thì thời gian ngủ mỗi ngày còn khoảng 11 tiếng và tiếp tục giảm theo độ tuổi tăng dần cho tới thời kỳ dậy thì và tuổi vị thành niên.
Tới lúc này, lượng thời gian dành cho việc ngủ tăng trở lại. theo cách tính dựa vào sự phát triển của xương thì tuổi dậy thì sẽ kết thúc vào khoảng 17,5 tuổi ở thiếu niên và 16 tuổi ở thiếu nữ. Tuy nhiên tuổi vị thành niên vẫn còn kéo dài trong vài năm sau đó.
Tuổi vị thành niên là thời kỳ không còn là trẻ con nữa nhưng vẫn chưa phải là người lớn. Ở độ tuổi này, nhịp sinh học thường bị xáo trộn. Trước hết là hiện tượng lâu buồn ngủ, có thể do quá trình giải phóng hoóc-môn melatonin diễn ra chậm hơn.
Do đó nếu trẻ mới lớn nói là vẫn chưa thấy buồn ngủ cho dù lúc đó đã là 11 giờ đêm rồi thì rất có thể là chúng đang nói đúng sự thực. Sự thay đổi thứ hai về mặt sinh lý ở trẻ vị thành niên là cần được ngủ nhiều hơn, từ 9-10 tiếng mỗi đêm.
Dấu hiệu của việc chấm dứt thời kỳ vị thành niên là nhu cầu ngủ bỗng trở nên ngắn lại và sớm hơn giống như đối với người trưởng thành. Thông thường, điều này sẽ xảy ra đối với phụ nữ ở vào khoảng 19,5 tuổi và đàn ông vào lúc 20,9 tuổi.
Tất cả những điều này cho thấy vấn đề ngủ ở độ tuổi thanh thiếu niên là rất không bình thường. Chúng không thể đi ngủ sớm, nhưng nhu cầu về lượng thời gian ngủ lại nhiều hơn.
Tác hại nguy hiểm của thiếu ngủ
Với những trẻ vị thành niên thì hầu như hôm nào chúng cũng phải đi ngủ sớm vì không thể cưỡng lại được cơn buồn ngủ.
Ở lứa tuổi này chúng thường phải ngủ đủ từ 9-10 tiếng mỗi ngày. Tuy nhiên, thực tế chúng lại thường phải dậy sớm để đi học cho đúng giờ. Điều này rõ ràng ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe.
Chúng ta có thể quan sát những tác hại không nhỏ của tình trạng thiếu ngủ này khi những đứa trẻ vị thành niên phải đi học trở lại sau những kỳ nghỉ dài (chẳng hạn như những kỳ nghỉ hè hay nghỉ đông).
Khi bước vào một học kỳ mới, những trẻ này sẽ ngủ ít đi 2 tiếng mỗi ngày trong những hôm đến trường, và phải cố ngủ bù vào thời gian cuối tuần.
Kết quả là học sinh giữa cấp trung học sẽ rơi vào trạng thái mơ màng, lờ đờ trong suốt cả ngày ở trường. Đây chính là biểu hiện thường xuyên của tình trạng thiếu ngủ.
Khá nhiều công trình nghiên cứu đã chỉ ra rằng tình trạng thiếu ngủ này có thể gây ra một loạt các tác hại không nhỏ cho sức khỏe.
- Xem thêm: Các dạng trầm cảm thường gặp ở tuổi teen
Mất ngủ có liên quan tới những hành vi quậy phá, triệu chứng trầm cảm, hút thuốc lá, béo phì, lo lắng bất an và điểm kiểm tra kém.
Làm bài trắc nghiệm chỉ số IQ trong tình trạng buồn ngủ và mệt mỏi có thể làm những đứa trẻ này giảm sút tới 7 điểm, cũng như ảnh hưởng tới chất lượng các bài kiểm tra thông thường khác.
Các nhà nghiên cứu cho rằng thực tế chứng thiếu ngủ hoàn toàn có thể gây tử vong cho trẻ vị thành niên như thường.
Những con số thống kê chính thức cho thấy có tới 20% số trường hợp tử vong trong các vụ tai nạn giao thông gây ra bởi những người thiếu ngủ lái xe trong tình trạng mệt mỏi, và khoảng một nửa số nạn nhân trong các trường hợp này lại là những người đang ở trong độ tuổi từ 16-25.
Những giấc ngủ lịm ở tuổi teen
Một công trình nghiên cứu khác lại nhắm vào hiện tượng ngủ lịm (REM-sleep) tức là sự chuyển động nhanh của mắt khi hai nhãn cầu di chuyển dưới mi mắt như thể đang theo dõi một trận đấu tennis vô hình.
Hầu hết các giấc mơ xảy ra trong khoảng thời gian ngủ lịm này và ở vào lúc đã bắt đầu ngủ được chừng một tiếng đến một tiếng rưỡi đồng hồ.
Thực tế có một nửa số học sinh trung học đều rất mệt mỏi và một khi có cơ hội là chúng ngủ thiếp đi tại trường lúc giữa giờ buổi sáng, và chỉ cần sau vài phút là chúng đã ngủ lịm đi chứ chẳng cần phải đợi đến cả tiếng đồng hồ sau đó.
Vậy có giải pháp nào cho tình trạng này không? Tất nhiên là có, nhưng trước hết các trẻ vị thành niên cần phải tránh các loại đồ uống có chứa caffeine vì chất này sẽ làm rối loạn nhịp sinh học của chúng.
Đồng thời chúng cũng không nên để máy tính cá nhân hoặc tivi trong phòng ngủ vì điều đó chỉ khiến các em thức khuya nhiều hơn.
- Xem thêm: Khoa học biết được gì về giấc ngủ?
Tuy nhiên, để giải quyết vấn đề một cách triệt để, có khi lại phải cần tới sự điều chỉnh của xã hội trước nhu cầu ngủ của trẻ vị thành niên.
Tiến sĩ tâm lý học Martin Ralph thuộc Trường Đại học Toronto, Canada, đưa ra lời đề nghị rằng các trường đại học và trung học nên bắt đầu giờ học muộn hơn khoảng 2 tiếng cho phù hợp với thời gian của lứa tuổi này. Làm như vậy các em có thể thức khuya hơn mà vẫn được ngủ đủ giấc, và như vậy sẽ giúp chúng tỉnh táo trong giờ học.
