Chưa năm nào mà bà con nông dân lại gặp khó khăn chồng chất như năm nay: biến đổi khí hậu dẫn đến hạn hán, xâm nhập mặn kéo dài khiến mùa màng thất thu, cây trồng ra trái ít hoặc kém chất lượng, chưa kể dịch bệnh Covid bùng phát, các quốc gia đóng cửa khiến nhiều đơn hàng bị hủy, nông sản thu hoạch xong không tiêu thụ được…
Khó khăn là vậy, nhưng bà con nông dân vẫn phải cố gắng cầm cự, bám đất, bám ruộng, mua vật tư nông nghiệp như phân bón, hạt giống… để tiếp tục sản xuất. Tuy nhiên, từ năm 2015 trở lại đây, việc chuyển mặt hàng phân bón từ diện áp dụng thuế suất thuế Giá trị gia tăng (GTGT) 5% sang đối tượng không chịu thuế GTGT dẫn đến toàn bộ thuế GTGT đầu vào phục vụ cho sản xuất kinh doanh phân bón không được khấu trừ, và doanh nghiệp phải hạch toán vào chi phí làm cho giá thành sản phẩm tăng từ 5% – 8%. Điều này dẫn đến giá phân bón đến tay bà con nông dân cũng bị tăng theo, kéo theo đó là chi phí đầu tư cho sản xuất nông nghiệp cũng tăng lên đáng kể.
Việc từ chỗ thuộc diện áp dụng thuế GTGT thuế suất 5% chuyển sang đối tượng không chịu thuế GTGT, không chỉ doanh nghiệp (DN) sản xuất phân bón và nông dân thụ hưởng, trền thực tế sự thay đổi chính sách thuế GTGT theo Luật 71/2014/QH13 cũng góp phần tạo điều kiện cho phân bón nhập khẩu tràn vào Việt Nam một cách đột biến. Theo thống kê của Tổng cục Hải quan, lượng phân bón nhập khẩu các loại năm 2014 (thời điểm trước khi Luật 71/2014/QH13 được áp dụng) chỉ là 3,7 triệu tấn thì đến năm 2017 con số này đã là hơn 5,6 triệu tấn, tăng gần 2 triệu tấn, riêng đạm urê tăng gần 2,5 lần.
Các chuyên gia kinh tế và nông nghiệp đã nhiều lần đưa ra cảnh báo rằng chính sách thuế có nguy cơ đẩy ngành sản xuất phân bón Việt Nam đi thụt lùi, từ những doanh nghiệp sản xuất phân bón có công nghệ hiện đại dần dần thành các doanh nghiệp có công nghệ sản xuất lạc hậu. Về dài hạn, nếu không có sự thay đổi thì họ buộc phải thay đổi chiến lược kinh doanh, mà đơn giản nhất là nhập khẩu phân bón về bán dựa trên thế mạnh của mình về hệ thống phân phối, thay vì đầu tư công nghệ hiện đại để tạo nên thế mạnh về sản xuất. Cuối cùng là sản phẩm nông nghiệp và môi trường sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
Được biết, gần đây Bộ Tài chính đã được Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ xử lý vấn đề này, và câu hỏi đặt ra là đến bao giờ thì các bất cập đó sẽ được giải quyết, vì cứ chậm một ngày là cả nông dân, doanh nghiệp và nền nông nghiệp trong nước đều chịu thiệt hại.
