Khi thế giới chưa thoát khỏi bóng ma Covid-19, vắc-xin có vẻ là “cứu tinh duy nhất” để đưa loài người trở lại với cuộc sống bình thường, không còn phải sống trong sợ hãi. Hiểu được điều này, cộng đồng y khoa toàn cầu đang lao vào “cuộc chiến vắc-xin” mà những người chiến thắng không chỉ cứu được nhiều mạng người mà còn mang về một số tiền khổng lồ nhờ vào thành quả đạt được. Rõ ràng, “không có gì là cho không” mà luôn có cái giá của nó!
Một điển hình của cuộc chiến văcxin
Sau khi nước Nga tuyên bố đã trở thành “quốc gia đầu tiên trên thế giới đăng ký vắc-xin Coronavirus”, tiến sĩ Marty Makary, giáo sư môn chính sách y tế tại Đại học Johns Hopkins (nơi chuyên thống kê các số liệu về virus toàn cầu), bày tỏ sự hoài nghi về “tính pháp lý” (legitimacy) của quá trình thử nghiệm vaccine Sputnik V (Gam-COVID-Vac) tại bệnh viện. “Đừng dại dột nhảy lên một chiếc máy bay đến Nga để tiêm thử loại vaccine chưa có chứng thực này” – Makary trả lời phỏng vấn chương trình y tế Fox News Rundown của kênh TH Fox News.
“Lý do là những tiêu chuẩn (benchmark) đòi hỏi phải đáp ứng cho vắc-xin Nga hiện thấp hơn ở Mỹ – Makary cảnh báo – Nói rõ hơn, nếu tính theo chuẩn Mỹ, vắc-xin Nga mới qua được “cửa ải” Giai đoạn 1 (Phase 1) thử nghiệm mà đã được chấp nhận, tức là dựa vào rất ít dữ liệu có sẵn! Tôi không nghĩ là nước Mỹ có thể ‘khoan dung’ cho các tiêu chuẩn thấp về an toàn và hiệu quả như thế”. Ngày 11-8, Tổng thống Nga Vladimir Putin cho biết vắc-xin mới đã được chấp nhận và an toàn để sử dụng.
Giám đốc Trung tâm Gamaleya, nơi nghiên cứu chế tạo vắc-xin Sputnik 5 khẳng định: “Chúng tôi rút ngắn được một giai đoạn là nhờ các nhà khoa học Nga đã nghiên cứu công nghệ vắc-xin Coronavirus từ 25 năm trước và từng dùng nó để tạo ra 3-4 loại vaccine”. Bộ trưởng Y tế Murashko cho biết đến ngày 30.8 sẽ có những mẻ vắc-xin đầu tiên do nhà máy dược Binnopharm ở ngoại ô thành phố Moscow sản xuất. Nga thề sẽ chiến thắng cuộc đua nghiên cứu phát triển vắc-xin an toàn và hiệu quả qua một chiến dịch quảng cáo và tiếp thị rầm rộ để thu hút sự quan tâm và “đặt hàng” của thế giới, với hy vọng số tiền kếch xù thu được sẽ bù đắp vào chi phí tiêm chủng miễn phí tại Nga (dự tính mỗi liều vaccine xuất khẩu có giá 10 USD).
“Người Nga xem sự ra đời của vắc-xin Sputnik V là ‘thời khắc lịch sử cứu loài người khỏi diệt vong’ và lập kỳ tích ‘nước đầu tiên trên thế giới đã có một loại vắc-xin hoàn hảo tiêm được đại trà trên người’, bất chấp lượng dữ liệu thử nghiệm để hỗ trợ cho niềm tin này là quá thấp! Tại Mỹ, khi số ca nhiễm được phát hiện tăng nhanh do xét nghiệm tăng tốc, tôi tin rằng miễn dịch cộng đồng sẽ kéo giảm tỉ lệ dương tính tại đa số bang. Chúng ta sẽ thấy tin tức tốt xuất hiện vào những tuần sắp đến” – Makary nhấn mạnh.
Bước đi của Moderna
Makary nhắc lại: ngày 27.8, vắc-xin do công ty công nghệ Moderna hợp tác nghiên cứu sản xuất với Viện Y tế quốc gia Mỹ (NIH) Mỹ sẽ hoàn tất đợt đầu thử nghiệm Giai đoạn 3 tại bệnh viện với 30.000 người tham gia. “Rõ ràng, Mỹ đang đi trước Nga về quá trình thử nghiệm với lượng dữ liệu thu thập được cao hơn rất nhiều. Tuy nhiên, chúng tôi chỉ dám đưa ra cột mốc gần cuối năm nay hay đầu năm 2021 mới có vắc-xin tiêm đại trà. Thận trọng là trên hết, ‘dục tốc bất đạt’ và hậu quả có thể khó lường.
Dù vaccine coronavirus của Moderna và NIH đã chứng tỏ “rất hứa hẹn” về cả độ an toàn lẫn phản ứng của hệ miễn dịch (phát sinh kháng thể chống virus) trong tất cả người tình nguyện ở 2 giai đoạn đầu nhưng vẫn phải tiếp tục thử nghiệm thêm cho đúng với yêu cầu của cơ quan chuyên trách Mỹ. Tập san New England Journal of Medicine đã bám sát các báo cáo thử nghiệm vắc-xin của Moderna và cho biết các phản ứng phụ sau khi tiêm vắc-xin là “nhẹ”, như mệt mỏi, ớn lạnh, nhức đầu, đau cơ và đau ở vị trí tiêm.
Đây cũng là “ứng viên” vắc-xin đầu tiên của Mỹ được công khai kết quả thử nghiệm trên một tạp san uy tín về sự đánh giá. Thử nghiệm xong Giai đoạn 3, Cơ quan quản lý Dược phẩm và Thực phẩm Mỹ (FDA) mới thẩm tra xem có đáp ứng được tất cả các yêu cầu bắt buộc mới cấp phép sản xuất và tiêm đại trà. “Moderna cho biết có thể sản xuất 500 triệu liều một năm từ 2021 và 1 tỉ liều/năm sau đó” – tiến sĩ Lisa Jackson, giám sát dược phẩm tại Viện Nghiên cứu y tế Kaiser Permanente Washington ở Seattle, bang Washington, có tham gia nghiên cứu vắc-xin nói. Theo Trung tâm kiểm soát và ngăn cản bệnh dịch Mỹ (CDC), Giai đoạn 2 được thử nghiệm trên những người có ở các lứa tuổi và tình trạng sức khoẻ mà vắc-xin mới nhắm đến. Giai đoạn 3, vaccine được tiêm cho hàng ngàn người để chắc chắn lần nữa về sự hiệu quả và an toàn của nó.
Phong trào chống vắc-xin
Thăm dò mới nhất công bố ngày 14.8 do NPR/PBS NewsHour/Marist tiền hành cho thấy có đến 35% người Mỹ khẳng định sẽ không tiêm vắc-xin Coronavirus khi nó có sẵn, dù là miễn phí, bất chấp số ca tử vong vì Covid-19 tăng cao trên thế giới. Trong khi đó 60% sẽ tiêm; 5% chưa quyết định. Nếu chia ra, tỉ lệ chịu tiêm vắc-xin của những người ủng hộ đảng dân chủ là 71% trong khi phía Cộng hoà chỉ 48% và cử tri độc lập là 61%. Kết quả này không khác biệt mấy với cuộc thăm dò trước đó của Fox News từ 9-12.8, trong đó cho thấy 26% người Mỹ sẽ không tiêm vắc-xin Coronavirus, 55% tiêm và 20% không chắc chắn.
Phía ủng hộ đảng Dân chủ là 66%, Cộng hoà 43% và độc lập 54%. Về việc bắt buộc mang khẩu trang, tỉ lệ ủng hộ lần lượt là 90% cho Dân chủ, 58% cho Cộng hoà và 67% cho độc lập. Rõ ràng, phong trào “chống vắc-xin” là có thật, bất chấp việc đổ lỗi cho thông tin sai khiến nhiều người bị hiểu lầm và tự đặt mình vào nguy hiểm nếu không tiêm chủng. Theo một nghiên cứu năm 2018 của Viện Y tế Quốc gia Mỹ (NIH), phong trào chống vắc-xin cũng “già”, vắc-xin có nghĩa là nó xuất hiện từ khi vắc-xin mới ra đời và tiếp tục phát triển cho đến hôm nay, bất chấp số người Mỹ chết vì Covid-19 sẽ sớm vượt quá 200.000!
- Xem thêm: Lịch sử khám phá thuốc chủng ngừa
Trong khi các nhóm chống vắc-xin kêu gọi các bậc cha mẹ đừng chủng ngừa vắc-xin cho con cái và bảo vệ quan điểm của họ trên các mạng xã hội thì đa số áp đảo các nhà khoa học và bác sĩ có niềm tin vững chắc vào “sự an toàn và tác dụng” của vắc-xin. CDC nhắc lại là hàng ngàn người Mỹ chết mỗi năm vì ho gà, sốt bại liệt, sởi, cúm và rubella trước khi vắc-xin ra đời và được sử dụng rộng rãi, giúp giảm mạnh một số bệnh đến mức gần như biến mất.
“Đa số bệnh vắc-xin có thể ngăn cản là lây từ người sang người. Nếu một người trong cộng đồng bị nhiễm bệnh anh ta sẽ lây cho những người chưa nhiễm – CDC nhấn mạnh – Nhưng một người được miễn dịch nhờ chủng ngừa vắc-xin thì không thể nhiễm bệnh để lây ra cộng đồng. Càng có nhiều người tiêm vắc-xin càng ít nguy cơ bệnh lan rộng”.
Làm giàu nhờ vắc-xin
Giống như sự tăng tốc phi mã về giá trị trên thị trường chứng khoán của các công ty nghiên cứu vắc-xin như Moderna (giá cổ phiếu của Moderna tăng gấp 3 lần từ khi có đại dịch và sau khi công bố thử nghiệm thành công 2 giai đoạn vaccine covid-19), công ty công nghệ sinh học Đức CureVac BV đã huy động được 213 triệu USD trong ngày đầu tiên chào bán cổ phiếu IPO trên thị trưởng chứng khoán New York. Cụ thể, công ty bán được 13,33 triệu cổ phiếu với giá 16 USD một cố phiếu.
Thị trường định giá của CureVac khoảng 2,8 tỉ USD. CureVac đang nghiên cứu cách dùng “sứ giả “(messenger) RNA để điều trị một loạt bệnh, kể cả Coronavirus. Thí nghiệm này cũng được nhiều công ty như Moderna và BioNTech SE tiến hành. Bằng cách dùng messenger RNA, các nhà nghiên cứu hy vọng có thể ép cơ thể bệnh nhân tạo ra các protein, có vai trò quan trọng trong việc chiến đấu với bệnh tật. Việc Chính phủ Đức giữ đến 23% cổ phần của CureVac (khoảng 343 triệu USD) cho thấy tầm quan trọng của công ty đối với lợi ích quốc gia.
Tháng 7, công ty GlaxoSmithKline Plc và Quỹ đầu tư Qatar Investment Authority cũng mua một số cổ phần. CureVac, trụ sở chính đặt tại tp Tuebingen, cũng vừa được nhà sáng lập Microsoft Corp, tỉ phú Bill Gates bảo lãnh khoản vay 75 triệu euro (85 triệu USD) từ Ngân hàng Đầu tư châu Âu. Ngoài Coronavirus, CureVac còn nghiên cứu trị liệu các bệnh như bệnh dại, ung thư. Đồng sáng lập SAP SE Dietmar Hopp giữ số cổ phiếu lớn nhất của CureVac nhưng chỉ còn dưới 50% sau khi công ty lên sàn chứng khoán.
