Thói quen tặng tiền tip cho những người phục vụ xuất hiện ở khắp mọi nơi, từ cửa hàng cà phê ở địa phương cho đến các nhà hàng.
Nhưng khoản tiền thưởng nho nhỏ này cũng khiến cho các khách hàng phân vân không ít. Họ không rõ lúc nào nên tặng tiền tip, lúc nào không…
Nếu bạn làm việc ở khách sạn, như phục vụ bàn, pha chế rượu hay mang hành lý, có lẽ bạn sẽ tùy thuộc theo số tiền tip từ những vị khách trao cho bạn để kết thúc giao dịch.
Nhiều người không làm việc trong ngành công nghiệp này nên không nhận ra rằng những người phục vụ, hướng dẫn viên, tài xế, nhân viên hỗ trợ khách hàng và những người khác giúp phục vụ bữa ăn tối của chúng ta cũng như những trải nghiệm du lịch đôi khi đã không được nhận thậm chí cả số tiền lương tối thiểu từ những người tuyển dụng họ.
Họ phụ thuộc vào những món tiền tip của khách hàng khi họ đem lại cho những người này sự phục vụ tốt và mối quan hệ thân thiện.
Mặc dù tiền tip là một ngành công nghiệp trị giá nhiều tỉ đôla, nó không phải là một hiện tượng nhất quán trên toàn cầu. Trên thực tế, ở một số quốc gia, tiền tip bị xem là bất hợp pháp. Sau đây chúng ta sẽ tìm hiểu sâu hơn về vấn đề.
Tiền tip, hoặc tiền thưởng, là một khoản tiền nhỏ được cho một cách tự nguyện để đánh giá một dịch vụ. Chúng ta cho tiền tip cho những người phục vụ để cảm ơn họ đã phục vụ tốt. Bạn cũng có thể để lại rất ít tiền tip hoặc chẳng để lại gì để chứng tỏ rằng việc phục vụ không đạt tiêu chuẩn.
Nguồn gốc tiền tip
Nhưng sẽ bắt đầu trả tiền tip như thế nào? Tại sao những nhà tuyển dụng không trả lương thường xuyên cho nhân viên của họ và tăng giá để đổi khác đi?
Ở một số nơi, họ cũng đã làm như vậy, nhưng nhiều người, đặc biệt là ở Mỹ, đã rất quen thuộc với việc để lại tiền tip khi được phục vụ tốt, dẫu sao đây vẫn là một nghi thức không ổn định, lúc có lúc không.
Cũng có một số luận thuyết về xuất xứ của chữ “tip” (tiền cho thêm người phục vụ). Theo đó, vào thế kỷ 17, từ ngữ này được dùng như một động từ có nghĩa là “để cho”.
Điều này phù hợp với câu chuyện của các lãnh chúa thời phong kiến ném những đồng tiền vàng như là “tiền tip” cho những người nhà quê trên đường phố để họ không quấy rầy, cản lối đi của mình.
Tiền tip cũng được cho là từ viết tắt của cụm từ “để bảo đảm sự mau mắn”, với nguồn gốc của nó bắt nguồn từ các quán cà phê ở Anh vào thế kỷ 16. Nhưng ý tưởng này không được phổ biến rộng rãi cho đến những năm 1920.
Tâm lý học về tiền tip
Lý do nổi bật nhất về việc cho tiền tip thể hiện như một vấn đề trách nhiệm hơn là tiền thưởng. Chúng ta biết rằng tiền tip là khoản tiền vẫn được mong đợi, ít nhất là ở Mỹ, và nếu không cho tiền tip, người ta ngại sẽ đối diện với sự bất mãn của người phục vụ, và sau đó ai biết được chuyến ghé đến tiếp theo của họ tới nhà hàng, sân bay hoặc thẩm mỹ viện đó sẽ như thế nào?
Cũng vậy, giả sử khoản tiền tip được nghĩ ra để khuyến khích sự phục vụ tốt đẹp trong lần ghé tới kế tiếp của chúng ta cũng không hẳn chính xác.
Điều gì sẽ xảy ra nếu chúng ta ở trong một nhà hàng mà chúng ta biết rằng mình sẽ không quay trở lại nữa? Vậy thì động lực cho tiền tip của chúng ta là gì?
Một số người cho rằng đó là cách để làm cho bản thân chúng ta cảm thấy hài lòng hơn khi được phục vụ vì chúng ta biết rằng người phục vụ bàn làm việc chăm chỉ và không được trả lương nhiều.
Tin hay không, có rất nhiều cuộc nghiên cứu đã xoáy vào lý do tại sao chúng ta cho tiền tip, cũng như tại sao chúng ta cho tiền tip nhiều hơn hay ít hơn với cùng một dịch vụ tương tự.
Nghiên cứu đã cho thấy rằng chất lượng dịch vụ mà chúng ta nhận được không phải lúc nào cũng phản ảnh cho số tiền tip mà chúng ta để lại. Nhiều người đã nghiên cứu thực tế và đã phát hiện ra rằng mức phục vụ xuất sắc cũng chỉ thu hút cao hơn một chút so với mức phục vụ trung bình.
Tuy nhiên, những thứ khác mà một người phục vụ có thể làm đã tạo ra sự khác biệt nhiều hơn, nhưng thậm chí có lẽ chúng ta đã không nhận ra được điều đó.
Trung tâm Nghiên cứu Khách sạn thuộc Đại học Cornell ở Ithaca (New York), đã tiến hành một số cuộc nghiên cứu cho thấy một số yếu tố thú vị khác về những thói quen của người phục vụ có thể làm tăng lên số phần trăm tiền tip. Sau đây là một vài tình huống trong số đó:
Sự đụng chạm: Những người phục vụ có kinh nghiệm cho biết tiền tip có thể tăng lên từ 11,8% đến 14,8% khi họ thoáng chạm vào vai của người khách. Cả nam giới lẫn nữ giới đều để lại những món tiền tip nhiều hơn khi được chạm vào, cho dù những người trẻ tuổi hơn cũng cho thêm tiền tip.
Nói chuyện với khách hàng: Hai nghiên cứu cho thấy những người phục vụ bàn đứng kế bên bàn khi khách gọi món và nói chuyện với họ thường nhận được tiền tip gia tăng từ 14,9% đến 17,5% trong hóa đơn theo một cuộc nghiên cứu, cũng có lúc tăng từ 12% đến 15% theo một cuộc nghiên cứu khác.
Rõ ràng, sự liên hệ bằng mắt và sự tương tác gần gũi hơn đã tạo ra mối kết nối thân thiết hơn, khiến cho khách muốn cho người phục vụ thêm tiền tip.
Cho kẹo: Theo một nghiên cứu, khi người phục vụ cung cấp cho khách hàng một ít kẹo trong hóa đơn tính tiền của họ, tiền tip sẽ tăng lên từ 15% đến 18%. Cũng có khi nhờ vậy mà tiền tip đã được tăng lên từ 19% đến 21%, theo một cuộc nghiên cứu khác.
Sự trợ giúp: Một nghiên cứu về những người khuân vác ở khách sạn cho thấy chỉ cần bỏ thêm một vài phút giải thích cho các khách hàng cách vận hành chiếc tivi và bộ điều chỉnh nhiệt (thermostat), hoặc kéo màn cửa cho khách, và đem đến một xô đá đầy, họ thường nhận được số tiền tip tăng lên từ 2,4 USD đến 4,77 USD.
Chuyện tặng tiền tip ở một số quốc gia
- Nigeria, châu Phi
Ở Nigeria, việc cho tiền tip không phổ biến ở các khách sạn và nhà hàng cao cấp bởi vì phí dịch vụ đã được tính kèm trong hóa đơn mặc dù hiếm khi các nhân viên nhận được khoản tiền tip này trong tiền lương của họ.
Tuy nhiên, thời gian gần đây, nhà cung cấp dịch vụ thường ép buộc các khách hàng phải cho tiền tip một cách tinh tế. Đã có báo cáo về những trường hợp các nhân viên bảo vệ yêu cầu các khách hàng ở ngân hàng cho họ những món tiền tip.
- Trung Quốc
Ở Trung Quốc, không có truyền thống cho tiền tip. Tuy nhiên, các khách sạn phục vụ những du khách người nước ngoài cho phép lấy tiền tip, ví dụ như những người hướng dẫn khách du lịch và những tài xế đi kèm theo.
Ở Hong Kong, tiền tip không được mong đợi tại các khách sạn và nhà hàng, những nơi mà khoản phí dịch vụ 10% đã được thêm vào hóa đơn thay vì trông đợi tiền thưởng.
Những tài xế lái xe taxi ở Hong Kong cũng có thể tính phí chênh lệch giữa giá vé và khoản tiền chu kỳ đi lại như là một khoản “phí lịch sự” để tránh phải thay đổi sang những hóa đơn lớn hơn. Có một ngoại lệ: một nơi tiền tip được chấp nhận là Macau, nơi trước đây từng là thuộc địa của Bồ Đào Nha.
- Nhật Bản
Ở Nhật Bản, tiền tip không nằm trong truyền thống văn hóa của quốc gia này. Nó không được đón nhận và có thể gây bối rối. Giống như nhiều quốc gia khác ở Đông Á. Người Nhật xem tiền tip như một hình thức xúc phạm.
- Hàn Quốc
Tiền tip không phải là một thông lệ trong nền văn hóa Hàn Quốc. Một số người thậm chí còn xem tiền tip như một hành vi không thích hợp.
Các khách sạn và nhà hàng cao cấp thường bao gồm phí dịch vụ từ 10% đến 15%, nhưng nó luôn có trong hóa đơn và khách hàng không phải trả tiền thưởng riêng cho những người phục vụ.
- Mỹ
Tiền tip là là một tập quán xã hội được thực hiện tại Mỹ. Theo định nghĩa, tiền tip là việc tự nguyện, tùy ý của khách hàng. Trong các nhà hàng cung cấp dịch vụ bàn ăn truyền thống, tiền tip chiếm khoảng từ 15 – 20% trên số tiền chi phí của khách hàng.
Trong những nhà hàng kiểu buffet, tiền tip cho phục vụ trung bình chỉ chiếm 10%. Tiền tip được trao tặng tại các dịch vụ như các sân golf, sòng bạc, khách sạn, spa, shop và các dịch vụ trợ giúp đặc biệt, chẳng hạn như chuyển giao thực phẩm tận nhà và xe taxi.
- Pháp
Các quán cà phê và nhà hàng bao gồm 15% phí phục vụ trong hóa đơn theo yêu cầu của luật lệ nước Pháp để đánh giá mức thuế. Nhưng đôi khi nhân viên phục vụ không nhận được tiền này.
Số lượng tiền tip vốn cũng không được nhiều. Số tiền tip lên tới 5% đã được xem là hậu hĩnh đối với một người phục vụ tốt.
Dù cho người phục vụ có làm thật tốt trong một nhà hàng vào hạng cao cấp, thì số tiền tip cũng chẳng thay đổi. Tuy nhiên, đối với những người phục vụ bàn ăn (cả nam lẫn nữ) đã săn sóc rất tốt cho những thực khách người nước ngoài hào phóng, họ vẫn có thể nhận được số tiền tip lên đến 10% hoặc hơn.