Đã hợp lý chưa?
Điều 7 của Luật Doanh nghiệp có quy định doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế có quyền kinh doanh các ngành, nghề mà pháp luật không cấm.
Như vậy, điều cần nói trước tiên đó là việc quy định điều kiện kinh doanh nhằm loại bớt doanh nghiệp tham gia thị trường là việc làm trái với tinh thần của Luật Doanh nghiệp.
Thực ra, việc ban hành chính sách liên quan đến xuất khẩu gạo, hay có thể sắp tới đây là cà phê, thủy sản… đều phải nhắm đến mục tiêu cuối cùng là nâng cao thu nhập, đời sống của người nông dân, thay vì là các mục tiêu trung gian như khối lượng xuất khẩu, hay việc sắp xếp lại thị trường…
Có lẽ thực tế sống động của thị trường xuất khẩu gạo hiện nay là cơ sở thích hợp nhất để các nhà làm chính sách phân tích, xem xét có nên cho ra đời tiếp các chính sách tương tự như Nghị định 109 không.
Như đã nói, khi ban hành các điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo, VFA tin rằng số lượng doanh nghiệp xuất khẩu sẽ giảm mạnh, các doanh nghiệp nhỏ được cho là tác nhân gây rối thị trường sẽ bị loại khỏi cuộc chơi vốn chỉ dành những ông lớn.
Thực tế là tính đến ngày 30-9-2012, có 117 doanh nghiệp đủ điều kiện xuất khẩu theo quy định, giảm hơn cả trăm doanh nghiệp so với trước khi có Nghị định 109.
Tuy nhiên điều quan trọng hơn là giá trị xuất khẩu gạo thu về lại không như kỳ vọng lúc ban hành chính sách.
Cụ thể, 11 tháng đầu năm 2012 Việt Nam xuất khẩu được 7,446 triệu tấn gạo, thu về 3,4 tỉ USD. Xét về lượng, gạo xuất khẩu tăng 9,7%, nhưng về giá trị lại giảm 1,8%. Tính bình quân, giá xuất khẩu của 11 tháng đầu năm nay là 456,62 USD/tấn, trong khi con số này của cùng kỳ năm ngoái lên đến 510,54 USD/tấn.
Chưa hết, liên tục trong những năm vừa qua, Chính phủ đều phải chi tiền ngân sách để hỗ trợ doanh nghiệp mua lúa trong dân để tạm trữ, nhằm góp phần giữ mức thu nhập của nông dân không bị sa sút, ngay cả sau khi Nghị định 109 đã có hiệu lực thi hành.
Và một điều quan trọng hơn là cho đến nay, vẫn không ai biết được các quy định để siết chặt kinh doanh xuất khẩu gạo như có ít nhất một kho chuyên dùng với sức chứa tối thiểu 5.000 tấn lúa, có ít nhất một cơ sở xay, xát với công suất tối thiểu 10 tấn lúa/giờ… được ban hành dựa trên cơ sở nào; vì sao là 5.000 tấn mà không phải là 3.000 hay 10.000 tấn.
Tất cả những điều trên cho thấy đến nay Nghị định 109 dường như chưa mang lại những kết quả như kỳ vọng, ngoại trừ việc loại bớt hàng loạt doanh nghiệp ra khỏi thị trường.
Thay lời kết
Với các ngành nghề kinh doanh có điều kiện, Luật Doanh nghiệp có quy định Chính phủ định kỳ rà soát, đánh giá lại toàn bộ hoặc một phần các điều kiện kinh doanh; bãi bỏ hoặc kiến nghị bãi bỏ các điều kiện không còn phù hợp; sửa đổi hoặc kiến nghị sửa đổi các điều kiện bất hợp lý; ban hành hoặc kiến nghị ban hành điều kiện kinh doanh mới theo yêu cầu quản lý nhà nước.
Như vậy, một khi chưa đánh giá hiệu quả của việc quy định các điều kiện kinh doanh xuất khẩu gạo, thiết nghĩ Chính phủ cũng chưa nên ban hành thêm một nghị định tương tự cho các mặt hàng nông sản xuất khẩu chủ yếu khác của Việt Nam.
Kết quả xuất khẩu một số mặt hàng nông, thủy sản qua các năm
Nguồn: Tổng cục Thống kê
Quế Thanh