Tại buổi hội thảo với chủ đề“Rối loạn chuyển hóa lipid và gan nhiễm mỡ” được tổ chức tại Phòng khám Đa khoa Quốc tế Yersin vào ngày 26-4, BS Vũ Minh Đức cho biết: Tỷ lệ người bị gan nhiễm mỡ đang gia tăng rất nhanh cùng với sự phát triển của nhịp sống hiện đại.
Công việc căng thẳng mỗi ngày khiến cho chúng ta không còn thời gian để vận động, tập thể dục, thêm vào đó là thói quen ăn uống nhiều mỡ, đạm, uống nhiều rượu bia, hút thuốc lá là điều kiện thuận lợi cho bệnh gan nhiễm mỡ. Hiện nay, trên thế giới ước tính tỷ lệ bị gan nhiễm mỡ là từ 10% – 24% dân số và có khoảng 10% trường hợp gan nhiễm mỡ có thể dẫn đến ung thư gan.
Người không nghiện rượu cũng có thể bị gan nhiễm mỡ
Như chúng ta đã biết, gan là một trong những cơ quan quan trọng của cơ thể, là nơi tích trữ và chuyển hóa các chất đường, đạm, chất béo thành các chất dinh dưỡng cho cơ thể. Gan nhiễm mỡ là tình trạng cơ quan này tích lũy lượng chất béo vượt quá 5% trọng lượng của gan, có trường hợp bệnh nặng lượng chất béo vượt quá 50% trọng lượng của gan.
Nguyên nhân làm cho lượng mỡ tích trữ trong gan tăng lên là do quá trình chuyển hóa acid béo tại gan bị rối loạn dẫn đến hậu quả tăng ứ đọng các hạt mỡ trong gan. Tình trạng hư hại tế bào gan ngày càng nhiều dẫn đến suy giảm chức năng của gan đồng thời gây ra chèn ép các ống mật nhỏ gây tắc mật (GGT tăng), về lâu dài dẫn đến xơ gan.
Trong các nguyên nhân gây ra gan nhiễm mỡ thì nguyên nhân thường gặp nhất là do rượu bia. Thói quen uống rượu kiểu “không say không về” làm hại gan rất nhanh. Khoảng 90% đàn ông uống bia rượu nhiều đều bị tình trạng gan nhiễm mỡ và lâu dài dẫn đến xơ gan, nhóm nguyên nhân thứ hai là béo phì, đây là nguyên nhân gan nhiễm mỡ thường gặp ở các nước phương Tây nhưng hiện tại cũng đang có chiều hướng gia tăng ở Việt Nam.
Phần lớn bệnh nhân bị gan nhiễm mỡ đều ở độ tuổi trung niên và bị dư cân. Ngoài ra, gan nhiễm mỡ có thể xảy ra ở bất kỳ ai có lối sống thiếu vận động và ăn uống bất hợp lý, quá thừa thãi năng lượng… Sự tích tụ mỡ trong tế bào gan, các bệnh về chuyển hóa (đái tháo đường, rối loạn lipid máu), các rối loạn về dinh dưỡng.
Chế độ ăn uống quá nhiều dầu mỡ hoặc các acid béo, đặc biệt là mỡ động vật bão hòa hoặc tăng sự phân phối mỡ đến tế bào gan. Ăn thức ăn có nhiều calori dễ gây nên sự tích tụ mỡ trong gan. Khi gan không xử lý và phân hủy mỡ như bình thường được mỡ sẽ tích tụ lại trong gan, gây ra tình trạng gan nhiễm mỡ.
Muốn điều trị gan nhiễm mỡ hiệu quả thì quan trọng nhất là thay đổi lối sống. Thực hiện chế độ ăn uống hợp lý và chế độ tập luyện vận động để giảm cân có thể cải thiện tình trạng bệnh. Tăng cường các hoạt động nâng cao thể lực, tham gia các hoạt động thể thao đồng thời với quyết tâm giảm cân, giảm ăn mỡ hoặc dùng thuốc giảm mỡ và kiểm soát đường huyết tốt đối với bệnh nhân tiểu đường.
Ngoài ra, bệnh nhân gan nhiễm mỡ do rượu phải ngưng uống rượu ngay sau khi được chẩn đoán. Nghiên cứu của BS Nick Sheron của Đại học Southampton (Anh), một bệnh nhân bị xơ gan nặng bỏ rượu có tuổi thọ cao hơn nhiều so với một người bị xơ gan nhẹ vẫn tiếp tục uống rượu. Vì vậy, muốn điều trị hiệu quả, bệnh nhân phải quyết tâm bỏ rượu càng sớm càng tốt.
Không quá khó để phòng gan nhiễm mỡ
Gan nhiễm mỡ thường không nguy hiểm đối với tính mạng, nhưng đôi khi sự tích tụ mỡ quá mức có thể dẫn đến viêm gan. Khi bị viêm gan mà kết quả xét nghiệm máu có men gan cao (SGOT, SGPT, GGT), thì gọi là viêm gan do nhiễm mỡ. Đôi khi, chứng viêm gan do nhiễm mỡ có liên quan đến sự nghiện rượu, gọi là viêm gan mỡ do rượu.
Mặt khác cũng có tình trạng viêm gan do nhiễm mỡ nhưng lại không liên quan đến rượu gọi là viêm gan mỡ không do rượu hay còn gọi là NASH. Khi bị viêm, gan có thể làm thành sẹo và bị xơ cứng. Tình trạng này gọi là xơ gan, rất nguy hiểm và thường dẫn đến suy gan. Viêm gan mỡ do rượu hay không do rượu đều có thể dẫn đến tình trạng xơ gan.
Mặt khác, ung thư gan cho đến nay vẫn được xem là bệnh khó chữa, cần sự phối hợp của nhiều chuyên khoa như: ung thư, chẩn đoán hình ảnh, ngoại khoa, ghép tạng và chuyên khoa gan. Rất nhiều bệnh nhân có thể chết trong quá trình điều trị do tình trạng suy gan. Vì vậy, BS Vũ Minh Đức khuyên chúng ta nên phòng ngừa và phát hiện sớm gan nhiễm mỡ.
Trong giai đoạn sớm, người bị gan nhiễm mỡ hầu như không có triệu chứng gì. Một số ít người cảm thấy hơi mệt mỏi và suy nhược, hoặc có cảm giác đau tức ở vùng dưới sườn bên phải. Viêm gan mỡ không do rượu có thể làm tổn thương gan trong nhiều năm, thậm chí đến cả chục năm mà không hề có bất cứ triệu chứng nào. Chỉ khi bị nặng, bệnh nhân mới cảm thấy mệt mỏi, sụt cân nhanh chóng.
Do vậy, bệnh thường được phát hiện một cách tình cờ sau một xét nghiệm máu thông thường hoặc sau khi được siêu âm. Nếu gan nhiễm mỡ không kèm viêm gan thì bệnh thường có một giai đoạn lành tính 10-15 năm.
Nhưng nếu gan nhiễm mỡ kèm viêm gan, có đến 25% sẽ tiến triển đến xơ gan khi đó sẽ có biểu hiện vàng da, cổ trướng. Vì vậy, để phát hiện sớm gan nhiễm mỡ nên khám sức khỏe định kỳ và siêu âm tầm soát bệnh mỗi sáu tháng để được phát hiện và điều trị sớm.
Thực hiện chế độ ăn uống hợp lý mỗi ngày là cách phòng tránh bệnh gan nhiễm mỡ đơn giản mà hiệu quả. Chúng ta nên hạn chế ăn các thực phẩm giàu cholesterol như các loại phủ tạng động vật, da động vật, lòng đỏ trứng, hạn chế chất béo động vật.
Thay vào đó, chúng ta có thể thay thế bằng chất béo thực vật, tăng cường các thực phẩm có nhiều chất xơ như rau củ quả, tăng chất đạm cá, tránh xa rượu bia. Chú ý thường xuyên theo dõi sức khỏe, kiểm tra đường huyết, cholesterol, triglycerid trong máu định kỳ sáu tháng một lần để sớm phát hiện bệnh tiểu đường; thận trọng khi dùng thuốc. Mỗi ngày nên dành từ 20-30 phút để tập luyện thể dục thể thao.
Các môn thể thao tốt nhất cho mọi lứa tuổi là đi bộ nhanh và bơi lội. Đối tượng doanh nhân nên tạo thói quen ăn tối lành mạnh hơn, hạn chế những bữa tối “hoành tráng” nhiều năng lượng và thói quen uống quá chén trong các buổi chiêu đãi muộn giờ.
