Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao các nước Đông Nam Á trong một thông cáo chung ngày 10-8 đã “bày tỏ sự quan ngại sâu sắc về những diễn biến gần đây làm leo thang căng thẳng ở Biển Đông”. Các ngoại trưởng “thúc giục các bên liên quan kiềm chế, tránh các hành động gây phức tạp tình hình và làm phương hại đến hòa bình, ổn định và an ninh ở Biển Đông”. Các ngoại trưởng yêu cầu các bên tuân thủ Công ước Liên Hiệp Quốc về luật biển (UNCLOS) phải thực thi Tuyên bố chung về ứng xử Biển Đông (DOC), sớm tiến tới xây dựng COC.
Thông cáo chung được đưa ra sau loạt hội nghị diễn ra cuối tuần qua ở Myanmar, giữa các nước ASEAN với nhau và với các đối tác như Mỹ, Trung Quốc, Nhật và Hàn Quốc.
Bản thông báo cho biết các bộ trưởng ghi nhận kế hoạch ba bước mà Philippines đề xuất, trong đó đáng chú ý là đề nghị “đóng băng” toàn bộ các hoạt động nhằm làm thay đổi hiện trạng và gia tăng căng thẳng trên Biển Đông. Đại diện của Manila cho biết họ mong muốn các bên tạm dừng những hoạt động như vậy.
Theo AFP,ở thủ đô Naypyitaw, Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị lớn tiếng tuyên bố Bắc Kinh “quyết không thay đổi quan điểm lập trường về chủ quyền lãnh hải” trên Biển Đông bất chấp nỗ lực đối thoại của các ngoại trưởng ASEAN.
Ông Vương Nghị khẳng định Trung Quốc chỉ chấp nhận đàm phán song phương với các nước đòi chủ quyền trên Biển Đông. Đại diện Trung Quốc cũng thẳng thừng cho biết không chấp nhận kế hoạch ba bước của Philippines.
Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario bác bỏ lời chỉ trích của ông Vương Nghị và nhấn mạnh kế hoạch này hoàn toàn phù hợp với DOC mà Bắc Kinh đã ký năm 2002. Báo Wall Street Journal dẫn lời một quan chức ngoại giao Mỹ có mặt ở Naypyitaw cũng lên tiếng ủng hộ Philippines.
Phái đoàn Mỹ do Ngoại trưởng John Kerry dẫn đầu tại các hội nghị này cũng đưa ra đề xuất kêu gọi các bên đóng băng mọi hành động gây căng thẳng. Ông Kerry nói Mỹ chia sẻ trách nhiệm chung với khối ASEAN để đảm bảo an ninh hàng hải của đường biển và cảng có tầm quan trọng toàn cầu này và nhấn mạnh những gì xảy ra ở đây không chỉ là vấn đề của khu vực và Mỹ mà còn là vấn đề với tất cả mọi người trên thế giới, cho thấy một Đông Nam Á tiếp tục phát triển dựa trên luật pháp quốc tế.
Tuy nhiên các đề nghị này nhận được phản ứng lãnh đạm từ Trung Quốc đang có nhiều hành động khiêu khích và thay đổi nguyên trạng các thực thể trên Biển Đông trong thời gian qua. Ngoại trưởng Trung Quốc Vương Nghị còn yêu cầu Mỹ không nên can dự vào tranh chấp ở Biển Đông, và khẳng định Trung Quốc sẽ “có phản hồi rõ ràng và cứng rắn” với hành động của các nước liên quan mà Bắc Kinh cho là khiêu khích.
Bên lề hội nghị năm nay, Ngoại trưởng Việt Nam Phạm Bình Minh đã gặp và thảo luận với người đồng cấp Trung Quốc Vương Nghị, đề nghị phía Trung Quốc không lặp lại hành động tương tự việc đặt giàn khoan trái phép vào vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam như từng diễn ra hồi tháng 5-2014.
V.Đ
