“Sản xuất rượu vang không chỉ là một hoạt động kinh tế, mà nó còn gắn với bản sắc và văn hóa của một dân tộc”, Tổng thống Argentina, bà Cristina Kirchner phát biểu tại buổi lễ tuyên bố chọn rượu vang là “quốc tửu” tổ chức hồi cuối năm 2010. Đằng sau tuyên bố trên là câu chuyện nỗ lực của ngành rượu vang ở quốc gia Nam Mỹ này.
Hiện nay, Argentina sản xuất rượu vang đứng hàng thứ năm trên thế giới sau Ý, Pháp, Tây Ban Nha và Mỹ, và xuất khẩu rượu vang đứng hàng thứ chín. Năm 2010, Argentina đã bán ra hơn 1,3 triệu lít rượu vang, đạt doanh thu 10,5 tỉ peso (2 tỉ euro), theo Bộ Nông nghiệp nước này.
Người dân Argentina tiêu thụ trung bình 20 lít vang/năm. Người dân Argentina rất dễ chịu trong thưởng thức rượu vang. Họ thường quây quần uống rượu vang vào ngày cuối tuần cùng với bạn bè, thường là trong buổi ăn ngoài trời có món thịt nướng barbecue. Bò Argentina cũng là một đặc sản nổi tiếng.
Malbec: dấu ấn terroir vùng Andes
Theo Vino Argentino, quyển sách hiếm hoi viết về rượu vang Argentina do Laura Catena, con gái của ông Nicolas Catena – chủ lò vang Catena Zapata thành lập từ năm 1902 – viết và được các chuyên gia đánh giá cao, chỉ từ cuối những năm 1990 Argentina mới chú ý đến xuất khẩu rượu vang.
Cũng như carmenere ở Chilê, malbec là vang đỏ đặc trưng Argentina. Nhiều nhà sản xuất nhìn sang thành công của láng giềng Chilê và nghĩ rằng có thể cạnh tranh được ở phân khúc thị trường vang giá rẻ, nhưng ông Nicolas nghĩ ngược lại. Vốn là tiến sĩ kinh tế, ông Nicolas tập trung vào cải tiến chất lượng qua việc tái định hình các khái niệm trong nghề hướng đến dòng sản phẩm cao cấp như độ tuổi cây nho, độ cao vườn nho, phương thức tưới tiêu, tuyển chọn giống…
Trong gần một thập niên nghiên cứu về đất trồng, khí hậu, cách thức trồng nho và làm rượu vang ở Pháp, California và Mendoza, ông Nicolas kết luận rằng nho trồng ở Argentina là phải trên vùng núi cao gần dãy Andes ở độ cao thật tốt để có được khí hậu lạnh đặc thù của những vùng trồng nho nổi tiếng thế giới.
Khí hậu lạnh cho phép trái nho chín chậm, giữ được độ chua và phát triển hương vị phức tạp, nhưng đồng thời trời nắng tốt giúp chọn thời điểm thu hoạch thích hợp khi trái nho vừa chín tới. Thời tiết vùng núi cao mang đặc thù sa mạc được bù đắp bằng nước tuyết tan giúp vườn nho có đủ nước tưới.
Chính những đặc điểm này tạo nên terroir của nho malbec Argentina. Đó là loại rượu vang tạo ấn tượng qua màu tím sậm của nó, đậm hương trái cây chín đen với chút mùi gỗ sồi và cảm giác ngọt nhẹ trong miệng, có độ chát mềm mại hơn cabernet sauvignon. Năm 2009, ông Nicolas Catena là người Nam Mỹ đầu tiên nhận được phần thưởng danh giá của thế giới rượu vang: giải thưởng 2009 Decanter Man of The Year của tạp chí Decanter (Anh).
Hướng đến chất lượng cao
Những năm 1990, do đồng peso được ngân hàng ấn định tỷ giá có lợi so với USD nên hàng nhập khẩu ồ ạt đổ bộ vào Argentina, trong khi xuất khẩu tụt giảm mạnh. Ông Nicolas nhận ra rằng sẽ rất khó xuất khẩu được rượu vang sang thị trường Mỹ và châu Âu nếu như không làm ra được sản phẩm ngon có giá bán trên 15 USD. Khích lệ đầu tiên là rượu vang của lò Catena Zapata được một số nhà bán lẻ ở Mỹ hứa sẽ quảng bá nhờ chất lượng của nó. Kế đó là phần thưởng từ tạp chí Wine Spectator khi Catena Zapata trở thành lò vang Argentina đầu tiên được mời giới thiệu sản phẩm tại New York Wine Experience 1995, một cuộc thi nếm thử rượu vang xuất sắc nhất của các quốc gia trên thế giới. Năm 1998, chai Catena Alta Malbec 1996 được chuyên gia Robert Parker cho 94/100 điểm nên thu hút sự chú ý của những người yêu thích rượu vang.
Nhưng phải đến năm 2002 malbec mới bắt đầu thu hút người tiêu dùng toàn cầu “nhờ” khủng hoảng kinh tế tháng 12/2001, khi đồng peso mất giá đến 65% so với đô la Mỹ đã cho thấy lợi ích của xuất khẩu. Đó cũng là thời điểm các nhà đầu tư trong nước và nước ngoài săn tìm cơ hội trồng nho và làm rượu vang ở Argentina và hầu hết các dự án đều tập trung vào chất lượng.
Các chuyên gia nước ngoài, trong đó có Paul Hobbs (mỹ), Michel Rolland (Pháp), Donald Hess (Thụy Sĩ), Alberto Antonini (Ý) và José Manuel Ortega (Tây Ban Nha) đặc biệt quan tâm đến việc huấn luyện một thế hệ các nhà làm vang Argentina trẻ tuổi và thể hiện sự tôn trọng đối với terroir malbec. Những nỗ lực đó đã gặt hái kết quả khi đến năm 2010, theo Reuters, Argentina đã vượt qua Chilê để trở thành nhà cung cấp rượu vang Mỹ Latinh lớn nhất cho thị trường Mỹ.
Tại thị trường TP. Hồ Chí Minh, vang Argentina không thể cạnh tranh với vang Chilê bằng giá rẻ và khả năng nhận biết của người tiêu dùng. Vì thế, một số nhà phân phối chọn phân khúc trung bình-cao, như Tân Khoa với Catena Zapata và Piedra Negra, Vinifera với Clos de los Siete, Celliers d’Asie với Trivento…
Theo kinh nghiệm ẩm thực của ông Evan Goldstein, master sommelier người Mỹ, vang malbec kết hợp tốt với các món thịt đỏ (bò, cừu, thỏ) nướng hoặc hầm với rau củ, phômai loại nặng (blue cheese). Nhưng nếu ăn cá thì mà thích dùng malbec thì nên chọn vang rosé, hoặc torrontes. Đây là loại vang trắng có mùi trái cây chín vàng (đào, xoài, chanh dây) và hương nhài.
Dù nguồn gốc của nho torrontes khá phức tạp khi có người cho rằng nó là giống nho bản địa, torrontes vẫn là đặc thù vang trắng Argentina (Chilê cũng có trồng nho torrontes nhưng chủ yếu dùng để chế biến pisco, một loại rượu nặng chưng cất). Torrontes thích hợp với các món ăn chế biến có vị chua ngọt nhẹ như súp hải sản, nhưng cần lưu ý là nó không “bắt” với món ăn nêm mặn và nhiều gia vị nóng. Dù ông Goldstein cho rằng thời của torrontes đang đến, nhưng trên thị trường Việt Nam rượu vang trắng loại này xuất hiện còn rất khiêm tốn (Alta Vista của The Warehouse).
