Gia đình Sackler, một gia đình Mỹ giàu có, mạnh thường quân của các tổ chức nghệ thuật và từ thiện, hiện nay dính líu vào một vụ tai tiếng về thuốc giảm đau có chứa thuốc phiện, bị lên án đã gây hơn 30.000 trường hợp tử vong tại Mỹ mỗi năm vì mối liên hệ của gia đình Sackler với công ty dược phẩm Purdue Pharma, nơi bào chế thuốc này.
Ảnh hưởng của gia đình danh tiếng này có thể được nhận ra trên tường của những trường đại học Mỹ như: Harvard, Cornell, Columbia, Yale, Tufts hay ở Anh như Oxford. Cả một gian của Bảo tàng Nghệ thuật Metropolitan ở New York mang tên gia đình Sackler. Nhưng giờ đây, một số viện bảo tàng hàng đầu thế giới đã khước từ sự tài trợ hào phóng của gia đình giàu có này.
Ngày 21-3-2019, Phòng triển lãm chân dung National Portrait Gallery ở London bày tỏ sự tẩy chay, theo sau là Phòng trưng bày nghệ thuật hiện đại Tate Modern và Bảo tàng Guggenheim ở New York. Tiếp theo sau là những cơ quan uy tín khác như Bảo tàng Mỹ thuật Metropolitan ở New York, Bảo tàng Albert và Victoria ở London và cả Bảo tàng Louvre ở Paris. Trong quá khứ, những cơ sở này từng nhận tài trợ nhiều triệu USD từ gia đình Sackler. Vì sao mạnh thường quân này giờ đây lại bị xa lánh và phản đối?
- Xem thêm: Opioid, kẻ báo trước cái chết
Lời kêu gọi tẩy chay được tung ra cách đây vài tháng bởi tổ chức PAIN (Prescription Addiction Intervention Now), đứng đầu là nữ nghệ sĩ Nan Goldin, yêu cầu tất cả các viện bảo tàng, trường đại học và các cơ sở giáo dục trên thế giới xóa bỏ các cáo bạch, bích chương vinh danh gia đình này, công khai từ chối sự tài trợ trong tương lai nếu được đề nghị.
PAIN yêu cầu Purdue và gia đình Sackler tài trợ các chương trình trị liệu và phòng tránh để hạn chế việc ghi toa thuốc giảm đau có chứa thuốc phiện và quảng bá sự nguy hiểm của thuốc. Để thuyết phục National Portrait Gallery tham gia phong trào này (đồng thời từ chối khoản tài trợ 1 triệu euro), nữ nhiếp ảnh gia Nan Goldin dọa sẽ hủy bỏ cuộc triển lãm sẽ diễn ra tại đây. Theo bà, tiền tặng ấy không thể được chấp nhận chỉ vì nó dính máu.
Cũng cần nhắc lại lịch sử của gia đình Sackler để hiểu tầm ảnh hưởng của họ, mà khởi đầu giống như một bộ phim. Dòng họ Sackler là một gia đình nhập cư gốc Do Thái đến Brooklyn trong thập niên 1920 và mở một cửa hiệu gia vị ở đây. Isaac, người cha, chào đời ở Ukraine, còn người mẹ, Sophie, đến từ Ba Lan. 3 người con trai của họ (Arthur, Mortimer và Raymond) tốt nghiệp đại học y, trở thành bác sĩ chuyên khoa tâm thần, rồi làm nhà nghiên cứu cho một công ty chuyên về thuốc nhuận trường. Đến năm 1952, họ mua lại công ty này và biến nó thành một đại gia trong ngành công nghiệp dược. Purdue Pharma trở thành một vương quốc dược phẩm.
Ngự trị trên một tài sản kếch xù, ước lượng 13 tỷ USD, gia đình Sackler ở trong số những gia đình giàu nhất nước Mỹ, theo Forbes, xếp trước gia đình Rockefeller. Gia đình Sackler hào hiệp tặng những khoản tiền lớn cho các hiệp hội, viện bảo tàng và một số đại học. Sự hào phóng này được ghi nhận. Tại các trường Harvard, Yale hay Columbia, có những bản ghi tên hay khắc hình của các thành viên Sackler để bày tỏ lòng tri ân. Cũng có thể kể một cầu thang Sackler ở bảo tàng Do Thái tại Berlin, một gian mang tên Sackler tại Bảo tàng Lịch sử tự nhiên (Mỹ), một hoa hồng “Mortimer Sackler” và một tiểu hành tinh cùng tên.
“Vương quốc đau đớn”
Nhưng tên của gia đình Sackler đột nhiên xám xịt do cuộc khủng hoảng thuốc giảm đau. Loại thuốc mạnh này chứa chất thuốc phiện, tự nhiên hay tổng hợp, trở thành thảm họa tại Mỹ, mà số nạn nhân lên đến nhiều ngàn mỗi năm, hơn hẳn số người chết vì súng hay tai nạn giao thông. Những người lệ thuộc thuốc đôi khi tìm đến ma túy mạnh hơn như heroine hay chết do sử dụng quá liều.
Về vấn đề này, Tổng thống Donald Trump đã ban bố tình trạng khẩn cấp y tế và thị trưởng New York, Bill de Blasio, muốn truy tố các viện bào chế dược phẩm đã tung thuốc này ra thị trường. Can phạm quan trọng nhất đương nhiên là anh em Sackler. Công ty gia đình này đã bỏ túi 35 tỷ USD với việc bán OxyContin, thuốc giảm đau được tiêu thụ nhiều nhất, kể từ khi được tung ra thị trường từ năm 1995.
Nhưng Purdue Pharma còn bị chỉ trích nặng nề do mở rộng thị trường thuốc giảm đau gây nghiện này bằng cách trả tiền cho các nhà khoa học, các người có thế lực gây sức ép lên chính quyền, các thương gia để che giấu tác hại của dược phẩm đình đám này. Nghịch lý thay, Richard Sackler, con trai của Raymond Sackler, lại lợi dụng cuộc khủng hoảng do tiền nhân gây ra, khi vừa xin cấp bằng sáng chế một dược phẩm chống nghiện.
Gia đình Sackler danh giá từng bị thưa kiện từ nhiều năm qua nhưng không hề hấn gì, lần này xem ra họ đã dính đòn nặng. Vào ngày 25-3-2019, chính Thái tử Charles đã giáng đòn ân huệ khi thông báo quỹ từ thiện do ông sáng lập, The Prince’s Trust (hỗ trợ tiếp cận giáo dục và việc làm cho những người bất hạnh) sẽ không nhận tài trợ của gia đình Sackler nữa.
