Lần đầu tiên trong sinh hoạt Quốc hội, một dự án được đề nghị hoãn thông qua theo nghị trình để hoàn thiện, sau khi nhận được phản ứng không thuận lợi từ các chuyên gia và dư luận xã hội.
Trong thông cáo phát đi ngày 9-6, Văn phòng Chính phủ cho biết dự án Luật Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt Vân Đồn, Bắc Vân Phong và Phú Quốc đã được xây dựng công phu, kỹ lưỡng, nhằm thể chế hóa các Nghị quyết của Đảng và cụ thể hóa Hiến pháp năm 2013, tạo cơ sở pháp lý để xây dựng ba đặc khu kinh tế, tạo cực tăng trưởng và thử nghiệm thể chế phát triển vùng có tính đột phá, có sức lan tỏa lớn.
Dự án Luật đã được trình Quốc hội cho ý kiến tại kỳ họp thứ 4 Quốc hội khóa XIV và dự kiến sẽ được thông qua tại kỳ họp thứ 5 đang diễn ra.
Tuy nhiên, tại kỳ họp này, sau khi tiếp thu các ý kiến tâm huyết, trách nhiệm của các vị đại biểu Quốc hội, các nhà khoa học, nhà kinh tế, chuyên gia, cử tri và nhân dân cả nước, Chính phủ đã thống nhất với Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho lùi việc thông qua dự án luật này sang kỳ họp thứ 6 Quốc hội khóa XIV để có thêm thời gian nghiên cứu, hoàn thiện nhằm bảo đảm dự án Luật khi trình Quốc hội thông qua đáp ứng được các yêu cầu, nguyện vọng của các vị đại biểu Quốc hội, cử tri và nhân dân, xây dựng thành công ba đặc khu, giữ vững an ninh quốc phòng và chủ quyền quốc gia.
Riêng về vấn đề thời hạn cho thuê đất, sẽ xem xét, trình Quốc hội cho áp dụng như các quy định của Luật Đất đai, không quy định trường hợp đặc biệt kéo dài đến 99 năm – là nội dung gặp phản ứng gay gắt nhất trong mấy tuần qua.
Trước đó, nhiều đại biểu Quốc hội cũng như dư luận cả nước cho rằng, nên lùi thời gian thông qua dự luật nói trên sang kỳ họp tới, sau khi có kết quả giám sát về đất đai ở ba địa điểm dự kiến lập đặc khu Phú Quốc, Vân Đồn và Bắc Vân Phong.
Theo đa số ý kiến, việc lùi thời gian thông qua sẽ giải quyết được những vấn đề bức xúc trong dư luận thời gian gần đây cũng như những ý kiến khác nhau của đại biểu Quốc hội tại các phiên thảo luận ở kỳ họp này.
Đối với thời hạn cho thuê đất tại đặc khu dự kiến lên tới 99 năm, trước những ý kiến trái chiều của dư luận, mới đây Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cũng đã khẳng định “sẽ lắng nghe ý kiến góp ý của đại biểu, người dân. Chúng ta phải điều chỉnh lại thời gian thuê đất một cách hợp lý, phù hợp với nguyện vọng chính đán mà nhân dân phản ánh với chúng ta”. Trong cuộc trao đổi với báo chí hôm 7-6, thủ tướng từng nói rằng việc người dân, trí thức và người Việt ở nước ngoài góp ý về “dự luật đặc khu là tinh thần yêu nước rất đáng hoan nghênh”.
Ngày 9-6, một thông cáo của Văn phòng Quốc hội đưa ra nói rõ: Sau khi tiếp thu ý kiến của các đại biểu Quốc hội, các tầng lớp nhân dân và cử tri, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã thận trọng, cân nhắc nhiều mặt và thống nhất với Chính phủ chỉnh lý dự án luật theo hướng không quy định trường hợp đặc biệt thời hạn sử dụng đất để sản xuất, kinh doanh tại đặc khu có thể được kéo dài không quá 99 năm.
Đồng thời, để tiếp tục hoàn thiện dự án luật, Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ trình Quốc hội cho phép xem xét, thông qua dự án luật này tại kỳ họp thứ 6, Quốc hội khóa XIV diễn ra từ cuối tháng 10-2018 theo quy trình xem xét, thông qua dự án luật tại ba kỳ họp.
Như vậy, dự án luật đặc biệt này sẽ có thêm khoảng bốn tháng để hoàn thiện, trước khi trình Quốc hội xem xét thông qua.
Một số vị đại biểu Quốc hội cho rằng những ý kiến khác nhau về dự án luật cần phải được nghiên cứu và cụ thể hóa trong luật để loại trừ những yếu tố mà trong tương lai có thể ảnh hưởng đến độc lập chủ quyền và lợi ích quốc gia, dân tộc.
Sự việc Chính phủ thống nhất với Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho lùi việc thông qua Dự án Luật Đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt (Luật Đặc khu) được sự đồng tình của dư luận và các nhà chuyên môn.
Một trong những ý kiến đánh giá cao quyết định này là của chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan. Bà nói, đây là một trong những quyết định sáng suốt nhất mà Chính phủ và Ủy ban Thường vụ Quốc hội đưa ra từ trước đến nay, nhất là vào thời điểm hiện tại, khi đang có nhiều ý kiến khác nhau. Quyết định này thể hiện sự lắng nghe của Đảng, Nhà nước, Chính phủ với ý kiến của các chuyên gia, trí thức, nhân dân lo lắng về những điều chưa ổn trong dự án luật. Vị chuyên gia có uy tín từng làm tư vấn Chính phủ qua nhiều thời kỳ cho rằng đây là một tiền lệ tốt để sau này khi có vấn đề gì nếu người dân nêu ý kiến thì các cơ quan Chính phủ, Quốc hội sẽ biết cách lắng nghe, dừng lại đúng lúc các “quyết định chưa chín”.
Điều quan trọng hơn cả, theo bà chi Lan, việc lùi thông qua dự luật lần này sẽ giúp Chính phủ, Quốc hội có thời gian xem xét thêm về các chi tiết được quy định trong dự luật còn nhiều ý kiến khác nhau nhằm chỉnh sửa, hoàn thiện cho phù hợp.
Bà nói: “Tôi mong rằng, kỳ họp tới sẽ có một dự luật tốt hơn rất nhiều, đảm bảo yêu cầu các mặt nhằm phát triển đột phá gắn với bảo vệ đất nước, thực hiện nguyện vọng của nhân dân, đề xuất của chuyên gia được thông qua. Ngoài ra, qua đây nhiều người mong rằng, sẽ tạo dịp tốt để Nhà nước, các chuyên gia, người dân có thể cùng ngồi lại với nhau để bàn thảo sâu, thấu đáo hơn về tất cả những điều cần thiết nhằm phát triển đất nước”.
Bà Phạm Chi Lan cho biết thời gian tới đây bà cùng đồng sự sẽ tiếp tục hoàn thiện một bản nghiên cứu chỉ rõ các điểm chưa ổn trong dự luật đặc khu kinh tế, kèm phụ lục và đưa ra các đề xuất khắc phục cụ thể, phù hợp chủ trương lớn mà Đảng, Nhà nước đưa ra.
Theo bà, điều trăn trở nhất trong dự luật này là mở ra rất nhiều thậm chí không ít thứ không thích đáng như ưu đãi về thuế, đất đai… nhưng lại chưa đưa những điều cần thiết, quan trọng như các luật khác mà chúng ta xây dựng trước đây.
Do đó, trong bản nghiên cứu, đề nghị tới đây, các chuyên gia sẽ đề xuất các cách khắc phục cụ thể gửi cơ quan chức năng nhằm đảm bảo sự phù hợp, đáp ứng yêu cầu nhiều mặt và chặt chẽ cần thiết của dự luật.
Bà Phạm Chi Lan chỉ rõ, hiện nay đặc khu ở các nước đã phát triển lên thế hệ cao nên nếu Việt Nam đã chậm, đi sau mà lại xây dựng theo kiểu cũ như tinh thần dự luật thì sẽ không còn phù hợp để phát huy tác dụng cần thiết.
Trong thời đại cuộc cách mạng công nghệ 4.0 và Việt Nam đã tham gia nhiều Hiệp định Thương mại Tự do (FTA), mở cửa sâu rộng nên mô hình đặc khu theo kiểu cũ đã không còn phù hợp nữa. Thêm vào đó, trong dự luật đưa ra rất nhiều ưu đãi cho các nhà đầu tư tại đặc khu, điều này không đúng với các cam kết trong việc tạo lập môi trường đầu tư bình đẳng cho các nhà đầu tư khác nhau ở Việt Nam, khi có lĩnh vực người Việt không được làm nhưng nay lại cho người nước ngoài làm với nhiều ưu đãi. Do đó, qua việc dừng thông qua dự luật, chúng ta cần xem xét thật kỹ các vấn đề này để có thay đổi phù hợp.
Đồng tình với đánh giá của bà Phạm Chi Lan, chuyên viên kinh tế Phan Chánh Dưỡng, tác giả của nhiều bài viết góp ý về đặc khu kinh tế, hoan nghênh quyết định tích cực của Chính phủ và Quốc hội. Nhìn dưới góc độ kỹ thuật, ông Dưỡng cho rằng lùi việc thông qua dự luật này là hợp lý vì có nhiều điểm cần xem lại.
Trong một số bài viết trước đây, chuyên gia Phan Chánh Dưỡng cho rằng chọn địa điểm thành lập đặc khu như hiện nay là chưa đúng với mục tiêu phát triển khoa học công nghệ cao, cũng như hỗ trợ phát triển thời đại công nghệ 4.0. Ngay cả thời hạn cho thuê trong thời đại hiện nay cũng không còn phù hợp với các mục tiêu nêu trên.
