Khi nhắc đến từ cao bồi, hầu hết mọi người đều nghĩ đến hình ảnh những gã chăn bò ở Mỹ vào thời kỳ chinh phục miền Tây hoang dã. Trong phim của Hollywood, đó là những người đàn ông khỏe mạnh, có nhiều cô gái xinh đẹp vây quanh, thích nốc rượu, chơi bài và sẵn sàng rút súng bắn nhau trong tích tắc. Tất nhiên đó là mặt hoành tráng của cuộc sống chăn bò. Trên thực tế thì ngược lại, chẳng có gì thú vị với những kẻ xấu số bị bắn. Chết trẻ là số phận của rất nhiều người trong bọn họ.
Ở Việt Nam, công việc chăn trâu, chăn bò của người nông dân không hề có nét gì tương tự như trong phim Mỹ cả. Những chú bé chăn trâu thường nhỏ người, đen nhẻm, chăm chỉ làm việc từ sáng đến tối để giúp đỡ gia đình.
Gần đây, tôi được biết thêm về nghề len trâu ở Đồng bằng sông Cửu Long qua bộ phim Mùa len trâu của đạo diễn Nguyễn Võ Nghiêm Minh. Đó quả là một công việc nhọc nhằn nhưng rất đặc trưng cho văn hóa lúa nước miền Tây.
Hằng năm, khi nước lũ lên, người nông dân ở Đồng bằng sông Cửu Long phải tính đến việc đưa trâu đến những vùng đồi cao không ngập nước để tìm cỏ cho trâu. Nghề đưa trâu đi ăn trong mùa lũ được gọi là len trâu. Những người nhận công việc này không chỉ đơn thuần lùa trâu đi mà còn phải thật sự chăm sóc cho chúng để chúng no nê, khỏe mạnh. Không có những cảnh hoành tráng chơi bời, bắn giết như trong phim cao bồi Mỹ, nghề len trâu ở đây vô cùng vất vả với việc lùa trâu đi, mắc màn cho trâu ngủ, đốt rơm để chúng ấm và xua đuổi côn trùng… Nếu để trâu ốm hay chạy lạc mất, người nông dân sẽ trắng tay.
Thông thường, người len trâu phải đi xa hàng trăm cây số để tìm ra những đồng cỏ xanh cho trâu. Nghĩa vụ của họ chỉ hoàn tất khi đưa trâu quay về an toàn lúc nước đã rút. Có những cậu bé bắt đầu đi len trâu từ khi mới 5, 6 tuổi và làm công việc này đến khi trưởng thành.
Ngày nay, công nghệ hiện đại đã thay đổi nhiều thứ. Máy cày làm thay công việc của trâu. Người nông dân cũng đỡ nhọc nhằn hơn. Công việc đưa trâu đi ăn mùa lũ không còn phổ biến. Tuy nhiên, câu chuyện về những người làm nghề len trâu ở Việt Nam quả thật đã làm tôi xúc động. Với những người phương Tây như chúng tôi, việc được xem những bộ phim thể hiện rõ đặc trưng văn hóa và cuộc sống của người Việt Nam quả là đáng quý. Nhờ vậy, chúng tôi thấy được sự đa dạng của các nền văn hóa và những truyền thống lâu đời. Có người cho rằng công việc len trâu sẽ không bao giờ biến mất ở Đồng bằng sông Cửu Long. Tôi cũng thầm mong nét văn hóa đặc sắc này sẽ còn được duy trì mãi.
Lê Tâm dịch
